Volledige werken. Deel 22. Brieven en dokumenten uit de jaren 1882-1883

[p. 102]

[31 maart 1882
Artikel in het Dagblad van Zuid-Holland en 's-Gravenhage]

31 maart 1882

Artikel in het Dagblad van Zuid-Holland en 's-Gravenhage, no. 77. (Knipsel M.M.)

's Gravenhage, 30 Maart.

* _* *

De Multatuli-beweging.

Er zou op den achtergrond dier beweging geen politieke demonstratie staan! De Redactie van de Midd. Ct. verbaast er zich althans over, dat wij dit kunnen beweren. Immers, zegt zij, Multatuli was niet de man eener partij; hij bestreed het conservative exploitatiestelsel (sic), maar hij viel ook de liberalen aan in Thorbecke, in Duymaer van Twist, in Fransen van de Putte; op Godsdienstig gebied stiet hij de regtzinnigen niet harder voor het hoofd dan de modernen; en ook op de geestverwanten van Jan Rap schoot hij zijn scherpste pijlen af.

De inhoud dezer motivering is op zich-zelve juist; er had zelfs nog bijgevoegd kunnen worden: op het punt van gezag is hij nihilist. Maar dat alles bewijst niet wat bewezen moest worden. Er wordt meê aangetoond, dat Multatuli door geen enkele rigting, in het Godsdienstige zoo min als in het staatkundige, kan worden geaccepteerd, behalve door de atheïsten en de revolutionairen quand-même^1.; er wordt meê in het licht gesteld, dat Multatuli, gelijk ook wij reeds aantoonden, de gepersonifieerde negatie is; er had uit geconcludeerd kunnen worden, dat hij, behalve als letterkundige en vooral satiricus, hulde verdient (zooals het in de oproeping heet) als ‘voorstander van geestesvrijheid’ of vrijdenker; maar het feit, dat men van het plan, om voor hem gelden in te zamelen, tevens een politieke demonstratie heeft gemaakt, wordt er niet door weggenomen.

Hoe men er te goeder trouw toe komen kan, dat feit aan te nemen, zal genoemde Redactie duidelijk worden, als zij zich 1^o wil herinneren, hoe de beweging reeds vóór haar openbaarmaking werd voorbereid door den treurigen toestand in Bantam te exploiteren tot het stellen van de vraag: ziet ge nu wel dat Multatuli indertijd gelijk heeft gehad? - met de bijvoeging: dat zijn er nu de gevolgen van, dat men niet naar Multatuli's raadgevingen

1. quand-même: (hier) tot elke prijs. (fr.)

[p. 103]

geluisterd noch daarnaar gehandeld heeft; als zij 2^o letten wil op den inhoud der nu uitgevaardigde oproeping, waarin de herinnering van zijn ontslag als Adsistent-Resident van Lebak voorop is gesteld, waar de tegenwoordige toestand van Lebak er bij wordt gebragt, waar zelfs de ‘rilling die door de natie is gegaan’, indertijd zoo behendig door een der radicaalste koloniale sloopers geexploiteerd, nog weêr eens is opgewekt.

Als nu daarvan niet gezegd kan worden: er staat een politieke demonstratie bij op den achtergrond, dan zeggen wij: het is mogelijk; maar de eenige correctie, die wij op ons gezegde zouden kunnen toelaten is deze: zij staat er bij op den voorgrond, zij is hoofddoel.