Volledige werken. Deel 20. Brieven en dokumenten uit de jaren 1879-1880

[4 februari 1880
Aantekeningen voordracht]

4 februari 1880

Aantekeningen gebruikt bij de voordracht over ‘Kortzichtigheid van Kamerdienaars’ te Amsterdam. Vier stroken papier, waarvan twee 328 × 105 mm en twee 330 × 103 mm, alleen aan de voorzijde beschreven. Het kursief gedrukte betreft latere toevoegingen in potlood. (Map Voordrachten, nr. 25, 26, 27 en 28, M.M.)

Kortzichtigheid van Kamerdienaars -
pas de grand'homme pour un v.d. ch.^1.
geen profeet geacht in z'n vaderl. -
letterlyke beteekenis.
	waarom oordeelen vaderl. & kamerdienaars zoo verkeerd
	gezichtshoek & belang
	uit beiden volgt verkeerd oogpunt.
Oogpunt bepaald door distantie
	Welke distantie?
	geheel overzien
	& doel beoordeelen. -
Spreekwoord juist omgekeerd óók waar. -
Sommigen zyn vèrziend, àl te ver
Sommigen zien noch van naby, noch

1. Pas de grandhomme pour un valet de chambre: er bestaan geen grote mannen in de ogen van hun kamerdienaar. (fr.)

[p. 299]

	noch ver. (of vinden alles
	groot (myn mevrouw) -
Het is van belang wèl te oordeelen over groote mannen.
dus: fouten myden, van te naby door:
domheid.	Anna Paulowna
	Krekel V.D.H.
	prins Frederik
	Hein
	Lieftinck
valsch idealismus. (charlotte)
partydigheid en vermeend eigenbelang
	chauvinismus.
	esprit de clocher^2.
	Amicis, Aicard, Havard,
	Alexandre Dumas
	geschiedenis ophemelen. -
van verre	oude koningen
te hoog:	Juda David Salomo Titus
	Willem I Napol. I
	dweepen Jezus -
van verre	Sokrates Heemskerk Jezus
te laag
2) Kortzichtigheid van Kamerdienaars -
Belang geen Kamerdienaars te zyn = goed oordeelen
	juist oogpunt
	rekenschap van 't doel der
	beoordeeling
	nachtwacht geen sterrekundige -
goed oordeelen
	wat is 'n groot man?
	moet naar doel beoordeeld worden, niet
	naar slagen: Sokrates Jezus
	John Brown
	vooral naar ingelegd Kapitaal van
	arbeid
	vioolspeler
we maken ons door gepaste vereering en steun tot deelgenoot. -

2. esprit de clocher: bekrompenheid (fr.)

[p. 300]

[De tekst van de laatste twee stroken (27 en 28) betreft een omgewerkte versie van dezelfde voordracht:]

Kortzichtigheid van Kamerdienaars -
Oordeel niet! Al wat onjuist oordeel in den weg staat,
is belangryk. -
Eerst letterlyk. = profeet in vaderland
waarom?
sterrekunde nachtwacht -
Eenheid in de N.	Stoffelyk zien
distantie moet bepaald naar
	a) oog en standpunt
	b) doel van onderzoek
beletselen: a) verkeerd standpunt
	b) verkeerd doel -
namen van plaatsen en landen. -
Spreekwoord ontdoen van letterlyke beteekenis.
anders: vèrziend
Er is reeds op geantwoord, doch niet voldoende.
Bekrompen menschen zien niet vèr ook, en zien dan alles
te groot. myn mevrouw -
Belang van het wèl beoordeelen van groote mannen.
dus waarheid! -
Wèl oordeelen!	fouten in de geschiedenis
partydig en te naby	alle oude Koningen.
te groot	Saul. (Samuel)
	David Salomo Titus
	Aristides Willem I.
	Lodewyken Napoleon I (Remusat)
dweepen...	Jezus
	te hoog gesteld -
te klein	Alva^3.
	Sokrates Heemskerk Jezus te laag gesteld -
Verkeerd oordeel uit domheid
Verkeerd oordeel uit partydigheid
domheid: Anna Paulowna
Charlotte
Krekel v.d. H.

3. Doorgestreept.

[p. 301]

	prins fredrik
Hein.	Halberstadt
	Lieftinck
partydigheid	Amicis, Aicard, Havard
of	Alexand. Dumas.
eingenbelang	chauvinisme geschied.
	chauvinisme der schryvery
	Koningin Louise
Aristides, Sokrates	Jezus
Belang geen Kamerdienaars te	zyn = goed oordeelen.
daartoe noodig: opscherpen van verstand.
	juist oogpunt
	rekenschap van 't doel der beoordeeling
geen sterrekundige^4. zoeken in 'n koorddanser. -
Wàt is nu groot man? (benadering)
moet naar doel beoordeeld worden, niet naar slagen.
en vooral naar ingelegd Kapitaal
	(Klei naast roos)
	Kappelman Alexis
	Peter de groote
	Jezus.
	Nachtwacht! -
	Kamerdienaars: Zedelykheid
	grenadier Napoléon
	Kind: Papa -
Nog een definitie zedelykheid
men kàn niet zonder zedelykheid groot zyn.
	edel doel (Weltschau)
	arbeid onthouding Multatulit. -
Komiek laster!	Scipio -
Du bist fur meine fehler. -
nydigheid van Kappelman^3.
Zuinig zyn met groote mannen! Meent niet, als de
straatjongen interessant te zyn door hem met slyk te
werpen. Wraak over nietigheid. Kappellui met 2 woorden spreken
grootheid is niet ieders deel. Maar rechtv. wel -
Weltschmerz

4. sterrekundige: oorspr. stond er pianist.

3. Doorgestreept.