Volledige werken. Deel 20. Brieven en dokumenten uit de jaren 1879-1880

[11 januari 1880
Verslag voordracht Rotterdam in Nieuwe Rotterdamsche Courant]

11 januari 1880

Verslag van de voordracht van Multatuli te Rotterdam van 9 januari in de Nieuwe Rotterdamsche Courant, no. 11. (K.B. 's-Gravenhage; fotokopie M.M.)

Een vrij talrijk publiek was gisteren avond in de groote zaal van 't Nut verzameld, ter bijwoning van de aangekondigde voordracht van Multatuli. De voordracht liep over the topic of the day^1., de klacht over de ‘slechte tijden’, en hierin vond de heer Douwes Dekker aanleiding te spreken over alles en nog wat op eene wijze, welke ons zijne voordracht onwillekeurig deed vergelijken met hetgeen hij o.a. omtrent de natuur zeide: ‘de natuur schenkt niets; wat wij in uitgebreidheid op haar veroveren, wordt ons in diepte weder ontroofd’. Het multum in Multatuli's voordracht scheen ons onder 't multa^2., dat hij te hooren gaf, nog al wat te lijden.

Dáárvan echter maken wij den spreker geen zware grief, en dit te minder, omdat de heer Douwes Dekker een talent bezit, dat,

1. the topic of the day: het gesprek van de dag (eng.)

2. multum non multa: niet velerlei, maar veel (lat.)

[p. 199]

vooral in Nederland, zoo hoogst zeldzaam voorkomt: hij heeft de gaaf van spreken en boeien, hij is een aangenaam, onderhoudend causeur, die zonder oratorische wendingen of opgesmukte taal zóó weet te praten, dat hij zijne hoorders tot aandachtig luisteren dwingt en hen uren achtereen weet bezig te houden. Dat iemand in een geheel vrije voordracht voor een publiek, uit zeer uiteenloopende elementen saamgesteld, niet zoo diep gaat en ook moeilijk gaan kan als iemand, die een ernstig bestudeerde verhandeling voorleest, ligt in den aard der zaak. Van den causeur kan men niet anders verwachten en verlangt men 't dan ook niet. Maar waar een oordeel over bepaalde personen en hunne handelingen, over gewichtige gebeurtenissen en feiten wordt uitgesproken, dáár mag men ook van den causeur degelijke gronden verwachten, vooral waar die causeur een Multatuli is en over Indische aangelegenheden spreekt, op welk gebied zijn naam voor zeer velen groot gezag heeft. Die noodzakelijke voorzichtigheid heeft de heer Douwes Dekker te veel uit 't oog verloren; hij vergeet dat er velen zijn die niet minder dan hij ‘naar waarheid streven’, maar die te goeder trouw en na ernstig en rijp onderzoek voor waarheid houden, wat naar de subjectieve meening van den heer Douwes Dekker niet ‘de waarheid’ is. Dezen mag en kan men in 't openbaar eerst dan van ‘leugen’ beschuldigen, als men voor die beschuldiging afdoende bewijzen kan aanvoeren. De spreker klaagde er terecht over, dat zoo weinigen goed weten te lezen, dat naar mate er meer geschreven en gedrukt wordt, er ook oppervlakkiger gelezen wordt; daarom riep hij zijnen hoorders toe: leert goed lezen! Den belangstellenden hoorders eener voordracht van Multatuli mag men ook wel waarschuwend toeroepen: leert goed hooren, d.i. onderscheiden! En doen zij dit, dan zullen zij zich zeker niet over het verlies van een avond beklagen, dien zij onder 't gehoor van den boeienden en onderhoudenden causeur Multatuli hebben doorgebracht.