Volledige werken. Deel 19. Brieven en dokumenten uit de jaren 1878-1879

[p. 814]

[30 maart 1879
Twee Ingezonden Stukken in de Nieuwe Gron. Crt]

30 maart 1879

Twee Ingezonden Stukken in de Nieuwe Groninger Courant, no. 76. (G.A. Groningen; fotokopie M.M.)

Mijnheer de Redacteur!

Beleefd verzoekt ondergeteekende eenige ruimte voor 't onderstaande in een uwer eerstkomende nummers, op de onpartijdigheid der Provinciale vertrouwende, dat zij 't zal overnemen.

Aan den verslaggever der Prov. Gron. Courant!

Toen ik heden morgen in 't bijblad der Provinciale 't verslag las over de rede van Multatuli, kwam mij onwillekeurig een artikel in de gedachte - voorkomende in een der laatste nummers van ‘Het Schoolblad’ jaargang 1876. 't Heeft tot motto ‘Ongevraagd Mentorschap!’ aan 't adres van prof. van Vloten.

Ik raad den verslaggever der Provinciale aan, bedoeld artikel eens goed te lezen, omdat ik het geheel ook op hem van toepassing vind. Zoo ooit, dan is hier van toepassing, het spreekwoord: ‘Het zijn de slechtste vruchten niet, waaraan de rupsen knagen.’

Zulk geschrijf geheel te negeeren heeft daarom zijne slechte zijde, omdat vele lezers van bovengenoemd blad bedoelde rede niet alleen niet hebben gehoord, maar Multatuli ook volstrekt niet kennen, daar ze slechts enkele werken van hem hebben gelezen. Onwillekeurig nemen zij zoodanige kritiek - zoo 't dien naam verdient - als waarheid aan. Dit is dan ook de reden waarom ik dien verslaggever de volgende vragen wensch te doen:

Dat hij toone nog zooveel gevoel van ridderlijkheid te bezitten, zijn antwoord te onderteekenen - of stelt misschien de redactie zich verantwoordelijk!

De vragen dan die ik wensch te doen zijn:

Bewijs de hatelijkheden, die gij levert in de volgende zinsneden: A. ‘Multatuli stelde als gewoonlijk, zich zelf sterk op den voorgrond. In zijne wijze van uitdrukking, in zijn toon, in den vorm zoowel waarin hij zijne gedachte inkleedt, als in die gedachte zelf, komt steeds een zekere wrevel uit, tegen alles en allen; goed en kwaad, beide stuit hem tegen de borst. Hij hekelt alles, alleen den spreker niet.’

B. Dan volgt: ‘En al moge er veel waars zijn in 't geen hij zegt,’ enz. Toon eens aan waarin Z.E. niet geheel waar was! Het bij

[p. 815]

vergissing gebruiken van 't woord Romeinen in plaats van Grieken zult gij toch niet als argument willen aanhalen. Zooveel geschiedkundige kennis schrijft gij den spreker zeker nog wel toe. Geene phrasen, maar bewijzen! Met 't eerste zijn vele lezers der Provinciale niet gediend!

C. Zoo 't publiek, dat dien avond Multatuli hoorde, niet dat publiek is, ‘waarop zijne intellectueele vermogens hem aanspraak zouden geven,’ eilieve welk publiek moet het dan zijn? 'k Hoop dat gij deze insinuatie aan 't adres van zijne hoorders eens kort en bondig uiteenzet.

Doch vooreerst genoeg. Dat velen zich met Multatuli's ideeën niet kunnen vereenigen is te begrijpen. Daartoe durft hij vele zaken zeker te zeer bij haar rechten naam noemen en steekt niet genoeg onder tafels en banken, 't geen hij voor waar houdt. Verschil van beschouwingen over vele dingen ligt in den aard der zaak. Maar dat iemand zich onbesuisd en onbekookt durft veroorloven een gevierd schrijver en spreker door 't slijk te sleuren en zijne hoorders te beleedigen, zonder er de minste motieven bij te voegen, is, op zijn zachtst uitgedrukt, geene manier van doen.

Wij kunnen den heer Douwes Dekker de voldoening geven, ons ruimschoots beloond te achten voor de moeielijke en koude reis, die anderen met mij zich getroost hebben om Z.E. te hooren. Ofschoon 't niet alles is - zonder van een of ander bestaand middel van communicatie gebruik te kunnen maken - in den kouden en ruwen nacht uren ver te moeten reizen, roepen wij hem een hartelijk ‘tot weerziens toe!’ Alleen willen wij de directie der Harmonie vriendelijk verzocht hebben, te zorgen, dat er niet weder voor en na zulk een gesnap met de deuren en ander geraas in 't overige van 't gebouw is. Dat hinderde 't gehoor soms niet weinig.

Vierhuizen, 27 Maart 1879.

R.J. Dijkhuis Wz.

Multatuli.

In no. 92 van de Prov. Gron. Courant lezen wij over de lezing van den heer D. Dekker o.a. het volgende: ‘De man, die een weldaad had kunnen zijn voor Indië en Nederland, wanneer hij indertijd minder onbesuisd zijn wil in één oogenblik had willen doordrijven...’ Hieruit mag men opmaken dat, ook in het oog van den

[p. 816]

schrijver dezer regelen, Multatuli aan Nederland (en aan zijne bestuurders vooral!) behartigingswaardigen raad heeft gegeven opzichtens O. Indische aangelegenheden. Nederland en zijne bestuurders echter, de laatsten dan toch de élite van het Ned. volk, hebben dien raad niet opgevolgd, omdat Multatuli ‘daarop onbesuisd aandrong!’ Gevoelt de schrijver niet, welk een gevoelige slag hij daarmee land en regeerders in 't aangezicht geeft? Maar ik wil liever gelooven dat schrijver Nederland naar zich zelf beoordeelde.

Ook is het onwaar dat Multatuli van den beginne aan heftig (onbesuisd?) heeft aangedrongen op verbetering in Indische toestanden, dat getuigen de officieele stukken gewisseld met den Resident van Lebak o.a. en zijne bemoeiingen bij den toenmaligen gouverneur-generaal, den heer Duijmaer van Twist.

Toen dat alles niet hielp werd zijn toon bitter, neen beschuldigend en was dat wonder?!

‘Goed en kwaad, beide stuiten hem tegen de borst’ - lees ik in hetzelfde schrijven. Heeft de schrijver soms niet gehoord, hoe welluidend liefelijk de spreker zich uitliet over Jezus, over kinderlijkheid, over het ‘goed zijn,’ over liefde?

Uitleggen en parodiëeren stelt schrijver hier in een nauw verband, vreemd genoeg! Maar ook zelfs dit ‘parodiëeren’ op Multatuli's opvatting der zaligsprekingen toegepast, dan krijgt toch het woord zeker eene geheel nieuwe, tot dusverre onbekende beteekenis; - of de schrijver weet niet wat parodiëeren is.

Gelukkig, nee! is Multatuli zeker niet in den zin, dien schrijver bedoelt, maar ik geloof ook, dat hij het publiek, waaronder gene zich rekent, - en 't welk hij Multatuli waardig keurt, om de talenten, die schrijver niet meer bij Multatuli waarneemt - niet voor zich begeert.

Waarlijk, men moet zeer sterk bevooroordeeld wezen, om te schrijven als deze verslaggever in de Prov. Courant, en het publiek dat geapplaudisseerd heeft Dinsdagavond krijgt van hem een leelijk brevet van domheid of bekrompenheid. Goed dat zijn naam onbekend is; de woeste (onbesuisde, als Multatuli toch zeker) Multatulianen mochten hem eens willen steenigen. Van deze beoordeeling in de Provinciale Courant moet ik zeggen: ‘men schuurt geen zilveren schenkblad met steengruis.’

B.