Volledige werken. Deel 18. Brieven en dokumenten uit de jaren 1875-1877

[14 juli 1877
Roorda van Eysinga in de Sneeker Crt.]

14 juli 1877

Artikel van S.E.W. Roorda van Eysinga naar aanleiding van de Bloemlezing in de Sneeker Courant, no. 56. (G.A. Sneek; fotokopie M.M.) Fragmenten.

Zie voor het voorafgaande stuk bij 11 juli en voor het vervolg bij 21 juli.

Al was ik niet te ongesteld, zou ik toch de bekwaamheid missen om aan Multatuli's verlangen te voldoen, dat zijn volgelingen preeken leveren op zijn teksten. Bovendien heeft hij zelf menigen tekst uitgewerkt. Dus slechts een paar woorden. Wie geeft, wat i heeft, enz. (....)

Onze koloniale ‘hervormers’ zijn naäpers van de Fransche omwenteling, zonder rekening te houden met de geschiedenis der beschaving en de politieke onmondigheid der Oosterlingen. Beschaving is evolutie of ontwikkeling, dat is: overgang van het eenvoudige tot het saamgestelde, van het homogene tot het hetorogene.

Een homogeen ei wordt een heterogeen dier met beenderen, spieren, zenuwen, bloed, longen, hersens, oogen, ooren, haren, enz. Een homogene pit wordt een heterogene boom met cellen, buizen, wortels, bladeren, bloemen, vruchten, enz. (Spencer, On progress.) Zoo ook de maatschappij. Op een eiland van wilden in den Oceaan is het hoofd van den stam te gelijk hoofd van de uitvoerende, de wetgevende en de rechterlijke macht.

[p. 691]

De eerste of eenige minister is minister van binnenlandsche en buitenlandsche zaken, van justitie en oorlog, van marine en eeredienst, van handel, nijverheid en openbare werken! Maar naarmate die maatschappij zich zal ontwikkelen, zal zij, gelijk alle bewerktuigde lichamen in de natuur, het beginsel der verdeeling van arbeid toepassen. Echter niet eerder.

En wat voerde de minister van de Putte aan om te bewijzen, dat zijn maatregel, scheiding van administratieve en rechterlijke macht, goed was? De goedkeuring door de rechterlijke ambtenaren in Indië.

Zij, die door de nieuwe regeling hunne kans op bevordering, op hooger inkomen, hunne maatschappelijke stelling en hunne voordeelen hadden zien verbeteren, waren er mede ingenomen! 't Is onbetaalbaar naïf. Men zegt niet, of de gekrenkte inlandsche regenten even tevreden waren. Zulk apenwerk heet liberaal.

De tijd kan komen, waarschuwde Multatuli, waarin men geen regenten zal vinden om de geslagen vonnissen te voltrekken.

(....) De Nederlander heeft ‘een zwak politiek gestel’, zeide de heer Thorbecke terecht, zonder te vermoeden, hoe hij, met zulk een overtuiging, zijn schuld in het opwerpen van moeilijkheden tegen grondwetsherziening verzwaarde. Hoeveel kranten, ja hoeveel personen, zijn bij ons voor noodzakelijke verbetering? Zelfs de Werkmansbode verklaart er zich, bij monde van Dr. Feringa, tegen, op gronden, die mij zeer los voorkomen. Dat het algemeen stemrecht een clericale of cesaristische Kamer moet geven, is bij de onlangs weggejaagde vergadering van Versailles niet gebleken. Dat de Duitsche Rijksdag cesaristisch is, ligt aan den landaard. Hij zou het nog meer zijn, als de mingegoede Sociaal-demokratische werklieden van de stembus verwijderd moesten blijven. Dat aanvankelijk de oude afgevaardigden zouden worden gekozen door de nieuwe kiezers, is wel mooglijk. Men heeft iets dergelijks meer gezien: onlangs in Engeland, vroeger in Rome, toen de Plebejers meer rechten hadden verworven. Maar hij, die lasthebber is van vierduizend Amsterdamsche kruieniers en zesduizend Amsterdamsche werklieden, stemt geheel anders dan de uitverkorene van vierduizend kruideniers alleen.

Het grondwettelijk voorschrift, dat hij geen ruggespraak met zijn lastgevers mag houden, is een doode letter, een wassen neus.

[p. 692]

Moeten wij, om het algemeen stemrecht te verkrijgen, weer wachten op een omwenteling van het Fransche volk, gelijk in 1848?

Saint-Cergues, op den Jura, 6 Juli 1877.

R.v.E.

(Wordt vervolgd.)