Volledige werken. Deel 18. Brieven en dokumenten uit de jaren 1875-1877

[p. 193]

[januari 1876
Artikel Admiraal in Nederland]

Medio januari 1876

Artikel van Aart Admiraal over Multatuli (I) in Nederland, eerste stuk, blz. 39-56. Fragment. (M.M.)

Zie voor het vervolg bij Medio februari.

Met enig sarkasme geeft Admiraal een exposé over de deugden en ‘geheime’ gebreken van het Kultuurstelsel en wijst op de assistent-resident die - tevergeefs - poogde het lot van de geknevelde inlanders te verbeteren. Hij bespreekt vervolgens een aantal werken van Multatuli vanuit het gezichtspunt: wat mocht Multatuli zeggen tot het volk van Nederland na al zijn wedervaren? En de uitkomst is: Multatuli's recht en zijn plicht tot spreken.

Hij behandelt Indrukken van den Dag, Vrijen arbeid in Indië en Minnebrieven. Hij besluit: (....)

Maar wij zijn nu nog slechts bij de Minnebrieven. En daar is nog geen spraak van zege. Daar is echter spraak van recht. Ik hoop in 't licht te hebben gesteld, - ik hoop den onverschilligste, ja den vijandigste te hebben doen gevoelen, dat hij recht van spreken had. Dat recht is hem, door de moorddadige koudheid van zijn landgenooten, als 't ware opgedrongen. Welnu, de wegvarende landvoogd^1. had gewaagd of hij een Jeremia in zijn voorportaal had laten wachten op recht; Sjaalman was een Jeremia; Neêrlands regeering en volk hebben dat waagstuk nagedaan; zij hebben den Jeremia aan 't woord laten komen. Hij heeft de macht van 't woord gelijk geen Nederlander vóór hem. En het woord is een scherp zwaard. Geheel 't nederlandsche volk zou de scherpte gevoelen door merg en been; - 't zou bloeden, en dat alles: omdat éénmaal een landvoogd vreesde regelmatige klachten te hooren en recht te doen. Zij hebben Holm^2. romances laten dichten; zij hebben Havelaar laten zingen en Chresos in Beötie laten spelen op de fluit; zij hebben Sjaalman laten bespatten door de paarden van Droogstoppel; zij hebben Multatuli herhaalde malen laten verklaren en bewijzen, dat hij niet zichzelf, maar de eer des lands op 't oog had en dat alles te vergeefs, dat alles, terwijl zij in weelde zich wentelden en de balling niets over had dan schuld. Zij zullen hun

1. Duymaer van Twist.

2. Holm: hoofdpersoon van De bruid daarboven.

[p. 194]

loon voor dat alles wegdragen. ‘Koop, publiek, koop! Er zijn aandoeningen te krijgen voor wat geld! Ik heb macht u te streelen en te kittelen tot ge zoo gek wordt, dat gij den prijs uwer koffie vergeet, gij, die anders zoo hard zijt van huid dat de zweep er van kermt.’

‘Waarde d'Ablaing! 't Zal niet gezegd worden, dat niemand de ziekte aantastte, waaraan dit volk lijdt: de Leugen. Ik verzoek u, de uitgaaf op u te nemen van een werk, dat ik zoo èven bedacht heb. Noem 't Ideën en schrijf er boven: ‘Een zaaier ging uit om te zaaien.’

(blz. 55-56)

(Wordt vervolgd.)