Volledige werken. Deel 17. Brieven en dokumenten uit de jaren 1874-1875

[24 november 1874
Antikritiek door Versluys]

24 november 1874

Antikritiek door J. Versluys tegen Van Vloten; Het Schoolblad, Derde jaargang, nr. 50. (U.B. Amsterdam; fotokopie M.M.)

Het weerwoord van Versluys sluit direkt aan bij het artikel van J. van Vloten.

De zaak der vereenvoudigde spelling komt mij voor van groot belang te zijn voor de lagere school. Ik wil haar daarom gaarne begrijpen en doe daarom enkele vragen en maak enkele opmerkingen.

Waarom is geeven wansmakelijk en geven niet?

Voor het overgroote deel van de Nederlandsche schooljeugd is er geen historisch taalkundig of afleidkundig feit verbonden aan de schrijfwijze geven.

Er is gezegd de ie in fabriek verschilt alleen daarvan van de i in

[p. 129]

fabrikant, dat op de eerste den klemtoon valt. Dit wordt niet weersproken, en zoo het waar is, neme men bovendien in acht, dat de aanwijzing van dat onderscheid in uitspraak geschiedt door het gebruik van een teeken, dat meestal wordt uitgesproken, niet zoo als in fabrikant, maar zoo als in blik.

‘Evenmin als geen Nederlandsch kind noch mensch ter wereld er aan twijfelt’ enz. Een kind en een mensch moeten niet alleen lezen, zij moeten ook schrijven. En dan moeten zij door routine leeren of zij eezel moeten schrijven dan wel ezel. Iets dergelijks heeft met duizenden woorden plaats. De kinderen leeren dat in een tijd, die mijns inziens veel nuttiger kan besteed worden. Niet allen leeren het, daar een aantal op hun tiende of elfde jaar de school verlaten. En de meesten weten, nadat zij een jaar of vijf de school verlaten hebben, niet meer of zij eezel moeten schrijven dan wel ezel.

Dr. De Jager acht meerdere moeilijkheid bij het onderwijs der taal meer vormend. Maar in denzelfden tijd zou meer vorming te verkrijgen zijn, en dit wordt door Dr. De J. niet weersproken.

Hij noemt ook de gesproken taal, maar daar is de schrijftaal zoo ver van verwijderd, dat het mij ten eenenmale onbegrijpelijk is wat er bedoeld wordt, wanneer hij zegt: het is de gesproken taal, die men afbeeldt.

Het is zeker waar, dat de woorden, zooals zij nu geschreven worden, te veel kunnen veranderd worden, maar geschiedt dat ook, als men mens schrijft voor mensch? Ik kan dit ook na het schrijven van Dr. Van Vloten en van Dr. De Jager niet inzien. Ik kan nog geen enkel nadeel van de schrijfwijze mens vinden. Misschien is dit zeer ergerlijk voor een taalgeleerde; maar ik ben gaarne bereid beter ingelicht te worden, en houd mij hiervoor beleefdelijk aanbevolen.

Ik kan deze vragen en opmerkingen niet eindigen, zonder mijn leedwezen te betuigen over de wijze waarop Dr. v. Vl. over Multatuli spreekt. Deze bezit, het is meermalen door verschillende bekwame mannen gezegd, zoo vele zeer groote verdiensten, hij wordt door zijn tegenstanders zoo ijverig belasterd, dat hij alle reden heeft om te verwachten dat hij door een geestverwant niet met het enkele epitheton ‘vertoonziek’ zal aangeduid worden. Het mag niet vergeten worden dat er nog steeds personen te

[p. 130]

vinden zijn bij wie zijne onmiskenbare verdiensten uitgewischt of verduisterd zijn door een hoop praatjes. En wat nu het verwijt zelve betreft, wij moeten dunkt mij aan een kunstenaar zoo groot als Multatuli het recht toekennen te schrijven zoo als hij dat het best vindt. Het is meermalen gezegd, dat M. de taal onder zijne macht heeft, zoals niemand vóór hem, en zoo iemand mag mens zeit-i schrijven zonder vertoonziek genoemd te worden, zonder zelfs het verwijt te billijken, dat hij het zonder goede gronden zou doen. Het is dunkt mij hiermee eenigszins als met de schrijfwijze van Dr. v. Vl. als deze noch hij, noch zij laat volgen door niet, of als de heer Huet zegt: de minste lezers, waar hij het oog heeft niet op het gehalte maar op het aantal. Zulke dingen worden dan ook inderdaad door tegenstanders niet alleen voor ijdelheid uitgekreten, maar zij zijn dikwijls zoo vrij om uit een paar dergelijke gevallen te besluiten tot de ijdelheid van den geheelen mensch. Zulk een logika heb ik in gesprekken meermalen bestreden, meermalen heb ik er op gewezen hoe het recht van spreken aangroeit met den moed en de kunst van handelen, maar geen argument kan ik in zulk een geval vinden, dat niet in volle kracht van toepassing is, waar het Multatuli geldt.

J. Versluys.