Volledige werken. Deel 12. Brieven en dokumenten uit de jaren 1867-1868

[6 december 1867
Brief van Multatuli aan Tine]

6 december 1867

Brief van Multatuli aan Tine. Dubbel en enkel velletje postpapier, tot boven aan blz. 6 beschreven, en als vouwbrief verzonden. (M.M.)

Op blz. 6 het adres: über Frankreich Madame E.H. Douwes Dekker baronne de Wijnbergen via di Rugabella Coll. fem: Le Comte-Vigo Milan Italie

Keulen 6 December 1867

lieve beste beste tine, Hoor eens, er is een schyntje van licht! Ik ben bang je te veel hoop te geven, maar ik mag toch niet verzwygen dat er hoop is. Ik ben in onderhandeling met de regering. Vraag je nu of ze my bevallen of ze flink en mild zyn, zoo als ik wilde, neen. Maar 't is al veel dat ik in onderhandeling ben, niet waar? Myn vordering

[p. 532]

is dat ik in staat moet gesteld worden jou en de kinderen weêr te krygen. Daar ga ik niet af. Ik ben beleefd maar forsch in myn eischen. ‘Men’ wil diplomatiseren. Gister schreef ik: ‘het is in 't belang der Regering van myn lans een vlaggestok te maken.’

Je moet weten dat Holland in nood is. Alles komt uit zooals ik gezegd heb. Ieder erkent dat er een sterke poging moet gedaan worden om den boel in orde te brengen. De Kamer moet weêr ontbonden worden, en 't zàl geschieden. De couranten weten 't nog niet, maar ik wel. t Was dan ook myn voorstel, en R. schryft me dat het waarschynlyk geschieden zal. Dan zal de roering onbeschryfelyk zyn - en de Regering zal moeite hebben zich staande te houden. Nu ik wil haar helpen. R. (schoonvader van den 1^e minister) schryft my:

‘Zoodra het zeker is (de kamerontbinding) spreek ik met graaf van Zuylen en welligt met een paar andere ministers over uwe aangeboden hulp, en doe dan uitkomen dat dit eene kracht voor hen zal zyn. Ik schryf U dan nader.’ -

Ook vraagt hy, ‘wat er gedaan moet worden om my te verlossen van die Amsterdamsche historie?’ (vonnis, gevangenis & boete). Wel, die zaak annuleren, dat 's al heel makkelyk.-

Hy weet dat de Havelaar te Edinburg ter perse ligt, en dat de uitgevers my vragen om een naschriftje. Ik heb hem geschreven dat het nu van de regering afhangt hoe dat naschriftje zyn zal.

Ik ben zoo zenuwachtig dat ik haast niet schryven kan.

Dus lieve hart, je ziet ik weer me als een oud konyn. Lang kan de beslissing niet uitblyven. En de regering (die vreesselyk in nood zit) en ik hebben reden tot spoed. Ik heb ronduit geschreven dat ze 't zonder my niet schipperen kunnen, dit is de waarheid. Mogten nu de ministers (die echter onder R. staan, hy is het hoofd op 't oogenblik) uit domme koppigheid my versmaden - lieve tine dan kan ik 't niet helpen. Ik heb gedaan wat ik moest: wachten en uitkyken tot het goede oogenblik. Toen ik dàt bemerkte ben ik als een kat uit den hoek gekomen, en voorloopig met goed gevolg. Is het niet al veel dat ik in onderhandeling ben?

R. weet dat ik niets doe als ze niet zorgen dat ik jou en de kinderen terug kan krygen. (Hy erkent dat dit zoo hard is, doch zegt er by: ‘doch dit kan veranderen’ -

Hoor eens lieve tine, nummer 1 is nu je gezondheid. Houd jy je goed, t spreekt van zelf als ik slaag, dat je jou morele (of andere) engage-

[p. 533]

menten niet moet breken. Ik meen dat ik niet als een wildeman zal zeggen: Kom, voor ik weet wat je bindt. Wat echter geen zaak van je gemoed is hoeft je niet te binden. Dat zou met geld goed te maken zyn.

Iets anders is de reis, de kou en je gezondheid. Zoodra ik zeg dat je komen kunt, zal het aan jou staan, te bepalen wanneer.

Ik beken dat ik hoop! Loopt het nu weêr mis, in godsnaam. Ik doe myn best. En al lukt het niet, de onderhandeling zelve is reeds een poids voor later.

Ik heb zoo'n satisfactie van myn wachten en zwygen! Ik alleen weet wanneer ik schryven moet. Wie my wil aansporen iets te doen, als ik oordeel dat ik wachten moet, is altyd myn vyand.

Ik wist dat Holland in de war zou loopen. het kòn niet anders. en ook dat men dan zou omzien naar frissche krachten. Ik ben te zenuwachtig om je nu alles uitteleggen, maar ik geloof dat ik goed gemanoeuvreerd heb.

Kus de lieve kinderen. Ik hoop, ik hoop ditmaal een prettige verjaring voor Edu, en dan heeft de lieve non tegelyk veel verjaardagen intehalen!

Dat zal ze. Ik heb zoo'n innig gevoel voor dat lieve kind dat nog nooit iets aan my gehad heeft. En jy zelf vooral zult inhalen al 't enorme dat je te kort bent gekomen, dat verzeker ik je.

Ik droom van een schoone triomf, en dan kryg jy je aandeel! Verzoek Stefanie (die je natuurlijk alles meedeelt) geen woord te schryven naar Brussel. Dat zou kwaad kunnen doen, en indiscretie schynen vis à vis R. -

Ken jy (of Stef.) de hand van inliggend adresje? Men zond my (heel vriendelyk) daar mee een paar Luiksche couranten waarin over my gesproken werd. (zeer gunstig) 't schynt een dames hand.-

Over 't geheel is er tegenwoordig veel bereddering over my. 't werd tyd! En, komiek, juist nu ik zweeg. Dat wist ik wel.-

Lieve hart, ik kan je niet genoeg zeggen dat je toch niet al te verdrietig wordt als 't weêr misloopt! Bedenk dat het al een heel kunstwerk was met R. weer aanteknoopen (je weet hoe bitter hy me schreef te Parys). Het terug winnen dier relatie is dus al zeker gewonnen. Als nu de ministers niet wyken voor de Kamer (en na R's schryven houd ik dit voor zeker) is dit myn advies. Ik schreef: ‘blyf, dan zal ik u steunen. Zoo niet, dan is de warboel niet te overzien!’ Reeds in myn

[p. 534]

brochure van verl. jaar (Dec^r 66 & Jan^y 67) voorzag ik alles. daarom het slot: leve de koning! Huet zeide dat was vreemd in myn mond. Welnu, reeds toen voorzag ik dat dit de eenig-mogelyke leus was. De parlementery heeft uitgediend. Nu komt het mooi te pas, niet waar? En ik meen het. Reeds voor jaren stelde ik dit aan R. voor, maar toen kon hy geen ministers by elkaêr krygen. Nu heeft hy ze! Je ziet, hij behandelt ze ‘by paren’. Juist wat ik wilde. Ik gis dat ik naar den Haag zal geroepen worden. Lieve beste tine, als 't weer misloopt is 't myn schuld niet. Toch is er altyd iets gewonnen. Dag beste trouwe tine dag lieve Tine zorg voor je gezondheid.

Schryf maar heel kort, en alleen over je gezondheid. de rest komt er niet op aan.

faire la nôce, hm, hm! geen woord naar Brussel schryven!