Volledige werken. Deel 12. Brieven en dokumenten uit de jaren 1867-1868

[p. 410]

[30 augustus 1867
Brief van Multatuli aan De Geyter]

*30 augustus 1867

Brief van Multatuli aan J. de Geyter. Afschrift van onbekende hand. (M.M.)

uw stuk: blijkbaar had Multatuli een copie ontvangen van het gehele gedicht, zoals dat later ook werd afgedrukt in de Handelingen van het Congres (Gent, 1868), blz. 431-437. Noch deze copie, noch de begeleidende brief is teruggevonden.

Keulen 30 August. 67

Beste de Geyter, uw stuk is heerlyk schoon. Ik zal het leeren overluid lezen zoo goed ik dat kan, en hoop menigeen over te halen tot myne meening dat er geen hartiger krygsroep kán gedaan worden dan zulk verwyt.

Waar is uw verstand, als ge denkt, dat ik staartjes zou knoopen aan die historie van prof. Vreede? Integendeel, ik heb de staart van dat voorval afgehakt, door hem een nogäl vriendelyken brief te schryven, waarin ik hem in de gelegenheid stel: ‘wat vaderlandsliefde aangaat, eene keuze te doen tussen my en mooipraters.’ Nu, hy antwoordde my beleefd, en bedankt me voor wat hy: myne ‘hupsche handelwyze’ noemt. Die zaak is dus geheel uit. Dat ik de couranten wenschte te bezitten, is om opmerkingen te maken, en my te oefenen in 't beoordeelen van den gang der meeningen. 't Is me een journalistiek-studie, anders niet. Hoe kondet ge denken dat ik uit zoo'n vuil metaal munt zou willen slaan? Dat is immers volstrekt myne manier niet? -

Ik heb op 't Congres te Gent vele opmerkingen gemaakt. Ik ben bezig die te verwerken tot slotsommen en plannen. Zoodra ik daarmede gereed ben, zal ik u daarvan mededeeling doen. Indien niet al myn plannen mislukken (doch ik ben zeer gebonden) hoop ik binnen niet al te langen tyd, u te Antwerpen te komen zien. Te midden van veel zorg en bezwaren, licht my in de verte een klein vonkje hoop toe. Indien ik my niet bedrieg, wenkt my de Vlaamsche beweging, en 't kon zyn dat daaruit voor myn kinderen een vaderland geboren werd! Dat is niet weinig voor de arme zwervers!

Nu, en indien dat geschiedt, zal ik nooit vergeten dat Gy my daartoe den weg hebt gebaand.-

Prof. Vreede schryft me dat hy byv. myn ‘Een en ander’ herlezen zal, en dat hy zich wat myn Neerlandismus aangaat, misschien ver-

[p. 411]

gist heeft: ‘als Lenaerts over het stuk van de Geyter.’ Die vergelyking is zeer goed te pas gebragt.

Ik geloof geenszins dat Lenaerts iets verkleinends bedoelde, maar in de oogen van Publiek, moest het schynen alsof hy de held was en gy de lammeling. In Holland is zoodanig wanbegrip ook heerschend. Wie de afgezaagde praatjes over voorvaderlyke heldenroem opdreunt, wordt toegejuicht. Wie, met even goede bedoeling (minstens!) de fouten aanwyst, wie aandringt op genezing van 't kwade, wordt voor een verrader uitgekreten. Dat is onbillyk, en waarschynlyk is myn grief dáárover de oorzaak geweest, dat ik zoo spoedig de misgreep van Lenaerts opmerkte en bestreed.-

Uw stuk is schoon; er zyn prachtige strofen in. Maar eilieve, wat springt ge wonderlyk om met de maat. Waarom zoo slordig op dit punt? Niemand is meer dan ik verstoord op al te nauwe keurslyven (my dunkt dat ik daarvan bewyzen genoeg gaf) maar als men een keurslyf draagt, moet het goed gesnoerd zyn.

Ik erken zeer purist op dat punt te wezen, ja, als een oude overste: ‘Heeren, gy moogt u civiel kleeden, ge moogt in kamerjapon over straat gaan, maar als ge in uniform zyt, eisch ik, dat die overeenkome met het model.’

Het zal velen vreemd schynen dat ik o.a. Schiller en Göthe slordig vind. Ik scheid dit geheel af van poëzie. Natuurlyk! Poëzie heeft noch kamerjas, noch uniform noodig, maar verkiest zy zich te binden, laat ze dan ook zorgen dat de band haar niet hindere, en dat zy, met keurslyf en al, door háár magt vorm geeft aan 't corset, en ‘dat het glad zitte,’ zooals de dames zeggen.

Wat beduidt een keurslyf, als 't niet gesnoerd is? Dan liever een kleed zonder taille.

Groet uwe lieve vrouw hartelyk, en zeg háár vooral dat ik uw stuk zoo schoon vind. Dat zal haar, hoop ik, genoegen doen.-

Ik had te Gent, het boek van Veuillot by me, om 't terug te geven; maar de drukte, de hitte, de luiheid die me weerhield myzelf - en de tegenzin om u met een pakje te belasten, hebben veroorzaakt dat ik 't wêer meê heb gebragt. Dus later! Ik heb nog meer van u en hoop eens alles behoorlyk te verantwoorden.

Wees vriendelyk van my gegroet en geloof me

uw liefhebbende

Douwes Dekker.

[p. 412]

 

Misschien bedriegt me myn gevoel - maar toch

 

Het schynt me of eens - weldra misschien! - uw taak,

 

De myne, en die van allen wien 't gemoed

 

In toorn ontvlamt by 't denken aan den smaad

 

Van overheersing - duidlyk wordt omschreven.

 

Ik voel iets komen dat tot daden roept,

 

Ik hoor een stem die duidlyk my verwyt

 

Dat ik niet sedert lang, in plaats van 't woord

 

(Dat echter ook een feit is) feiten koos.

 

Ik peins er over. -

 

Alles op z'n tyd!

 

My ware 't lief! want waarlyk, ik ben moê

 

Van praten, spreken, schryven, redeneren,

 

Dat elke kermis-clown zoo goed als wy verstaat.

 

Of beter nog dan wy.

 

Welaan zoodra ik 't weet

 

Langs welken weg de nieuwe pligt ons wenkt,

 

(Tot nog toe ben ik 't met myzelf niet eens)

 

Ga ik dien op, en wyken zal ik niet. -

 

Vaarwel voor heden! Alles op z'n tyd! -