Volledige werken. Deel 11. Brieven en dokumenten uit de jaren 1862-1866

[29 december 1865
Brief van Multatuli aan Tine]

29 en 30 december 1865

Brief van Multatuli aan Tine. Dubbel velletje postpapier, tot bovenaan blz. 4 beschreven. (M.M.)

De datering is verwarringwekkend: alleen in 1864 en 1870 was 30 december een vrijdag, en deze jaren komen om andere redenen niet in aanmerking. Het schrift maakt echter de indruk, dat Vrydag avend eerst geschreven is, en 30 Dec^r later, waarschijnlijk dus de volgende ochtend.

De grafische voorstelling, op blz. 2 van de brief, staat verticaal, met de commentaren deels horizontaal, deels verticaal ernaast. Om typografische reden is deze grafiek horizontaal afgedrukt met toevoeging van de romeinse cijfers I, II en III terwille van de verwijzing naar de uitleg. In de tekst zijn de woorden Regts en links gewijzigd in Boven en onder.

30 Dec^r Vrydag avend lieve beste tineke, Hoerah, de 3de fr 100 ligt voor je klaar en vertrekt morgen. Mimi heeft je getelegrafeerd van Homburg. De fr 100 die wy je gister telegrafeerden zyn pas van ochend vertrokken omdat ik gister avend bang was onaangeteekend te verzenden. (Wy hebben nog geen berigt van je, ik denk morgen ochend. Van avend thuis komende van H. was de post gesloten. Nu zend ik morgen vroeg naar de post want wy verlangen naar tyding).

Nu 't verslag van dezen dag. Verbeelje dat wy gister nacht, misschien van agitatie, eerst 3 uur naar bed gingen en toen nog niet konden slapen. Wy hebben hier een grote kamer met twee zeer smalle bedden. Nu toch hielden wy elkaêr door hoesten en praten uit den slaap. En

[p. 531]

toen wy van morgen wakker werden, was 't... 12 uur!

Maar dat was niets, want ons werk eist niet veel tyd. Integendeel, te lang te Homburg zyn, zou verkeerd wezen. Wy gingen dus pas 4 uur daarheen. De afspraak was eerst driemaal de manche doen van fr 100. Maar by nader inzien besloten wy liever 2 maal van fr 120. Nu dat heeft Mimi stipt uitgevoerd, en ditmaal makkelyk. Niet, als gister, met moeite. Maar wy hadden bestemd de te winnen fr 240 te gebruiken zóó:

verhooging van ons kapitaal	fr 100
Uitgaven kleeren logement	140
En jy dezen dag niets. Maar Mimi stelde voor, toen zy haar werk afhad, anders te verdeelen, nam: kapitaal	fr 100
jy	100
Huishouden	40.

En dat werd met gejuich vastgesteld. Toen naar den telegraaf. Je begrypt wat een pret het was je dat te telegraferen, en wy verheugden ons den heelen avend met het vooruitzigt je te schryven, en met de gedachte dat je nu al weet van de 3e bezending.

Mimi schryft je ook. Ze heeft van avend niet zooveel te rekenen omdat haar twee manches zoo buitengewoon makkelyk zyn gegaan. 't Is aardig zoals zy haar gedaan werk (alles genoteerd) nagaat. Nu zal ik je eens laten kyken wat zoo'n manche is, en hoe taai het wezen kan. Die lyntjes beduiden louis d'or. De zwarte dikke streep is 't punt van beginnen. Boven is winnen, onder is verlies. Het is dan afgesproken hoe ze spelen moet, om aan de goede zyde te komen en als zy dan is waar ze wezen moet is de manche uit.

Ik vind dit zoo'n aardige aanschouwelyke voorstelling maar je begrypt hoe 'n spanning 't geeft als de chance lang aan de verkeerde zy is. Dan hoort er vastheid toe om ferm doortegaan. Mimi heeft zich gehouden als een oud konyn, je weet (Style Edouard)

I. Voorbeelden van manches die makkelyk gegaan zyn, zoals van daag en de eerste van gister.

II. Voorbeeld van een moeielyke manche. Je ziet dat ze op a 13 louis d'or achteruit was. Dan hoort er stiptheid en flinkheid toe om door te gaan. Maar dat was erger nog in de volgende, nam: de 2e manche van gister. Ik schreef je gister dat die zoo taai was, Zie hier:

III. Je ziet, op b was zy 21 lyntjes d.i. 21 louis d'or achteruit. En haar

[p. 532]

kapitaal was maar 30! Om op 6 winst te komen moest zy 27 inhalen met 9 stukjes! Is dat niet aardig dat het gelukt is? En zie eens hoe lang zy heeft moeten tobben aan de verliezende kant! Maar vandaag waren de twee manches zeer makkelyk.

Je begrypt van hoeveel belang 't is het kapitaal te verhogen, om groter afwyking te kunnen uithouden. Wy hebben nu fr 700 dat is 35 louis d'or (buiten de fr 100 die jy nu krygt, het terug reis geld, logement &c.) Je zult bekennen dat wy goed administreren.

Nu is 't plan morgen niet aan jou te zenden, maar 't kapitaal te verhoogen. Eerst als er 100 louis d'or zyn, wordt de mise verhoogd, en dan zal alles spoediger gaan.-

De hele zaak heeft iets toverachtigs, en al was 't dat we eindelyk sprongen, dan moet ik toch zeggen dat de zaak meer solide is dan 't speculeren op regt of gevoel &c in Holland. t Is aardig zoo'n leven zonder zorg voor kleinigheden, want je begrypt dat guldens of franken nu niets tot de zaak doen. Als 't goed gaat marcheert alles toch, en zoo niet dan ligt hem de fout niet in zilver. En onze stipte orde in de vertering geeft zoo'n kalmte. Het logementsgeld ligt altyd gereed. Van morgen na 't ontbyt was alles weêr afgerekend. En onze sansgêne! Van avend in de spoor waren wy alleen in de waggon. Mimi ging op den grond zitten op de warme lange stoof. Gister en eergister hebben wy te H. gedineerd aan table d'hôte, maar vandaag zoo laat vertrokken zynde wilden wy tydig hier terug zyn met de

[p. 533]

spoor van zeven uur. Anders hadden we tot 10 moeten wachten, en dat is onaangenaam. Want als de stipt voorgenomen manches afgeloopen zyn is 't niet goed dáár te blyven. Hier zyn wy in andere atmosfeer, en dat is nodig.

Ik verlang erg naar tyding van je. Je moest wel wachten met schryven maar nu zal er morgen een brief zyn in antwoord op de eerste 100 fr. Ook verlang ik zoo iets van Edu en Nonni te horen. O, als alles goed gaat, stel ik my zooveel genoegen voor! Vooral als wy wat hoger kunnen gaan, want nu met de kleine middelen gaat het zoo langzaam.-

Ik heb Mimi's brief gelezen en ik heb zoo gelachen om haar beschryving van sommige straten, van onder wyder dan van boven. Dat komt door de inspringende verdiepingen van sommige oude huizen, zooals je op myn fraaie teekening kunt zien. Er zyn in deze stad veel krotten. En de winkels zyn er ook ver beneden Amsterdam. - t is zoo aardig zoo dapper als Mimi op haar veroveringen los rukte. Zy gaat met moed binnen, en is tot nog toe altyd vrolyk er uit gekomen. Er is veel goeds in onze methode, toch ben ik niet geheel tevreden en bedenk beter. Je zal zeggen 't kan niet beter dan tot nog toe. Ja, maar 't kan tegenslaan en ik wou de kans op ongeluk minder maken. Mimi heeft zoo'n ambitie in de kansrekeningen, ze zit gedurig alles naterekenen. Och, als 't zoo goed gaat, is alles pleizierig! Wat het ons een genot geeft je goed te telegraferen, kan ik je niet zeggen. t Is dan of 't nog eens gewonnen is. Lieve als we je s avends telegraferen dat er weêr een voor je is, beduidt dat altyd den volgenden morgen expedieren, om 't aanteekenen.-

Zaterdag morgen 9 uur

Nog geen brief van je. Maar wy denken na elven. We gaan uit om geld te wisselen en hier intesluiten. dag beste kind. houd je goed. Wy ook zoo dapper als we kunnen.