Volledige werken. Deel 10. Brieven en dokumenten uit de jaren 1858-1862

[p. 461]

[29 mei 1861
Vonnis in de zaak Multatuli-Van Lennep]

29 mei 1861

Vonnis van de Rechtbank te Amsterdam in de zaak Multatuli-Van Lennep. Dubbel vel folio, gezegeld 50 c; geheel beschreven. (M.M). Het afschrift is op 14 september 1861 te Amsterdam geregistreerd.

In Naam des Konings!

De Arrondissements Regtbank te Amsterdam Eerste Kamer.

heeft het volgende vonnis gewezen.

No. 97.

Eduard Douwes Dekker eervol ontslagen adsistent resident van Lebak thans zijne woonplaats hebbende in het Hôtel Le Marechal de Turenne te 's Hage

Eischer bij geregistreerd exploit van dagvaarding van den deurwaarder J. du Pont Noordbeek van den 14 december 1860, woonplaats kiezende ten kantore van en verschijnende bij den Procureur F.E. Dammers wonende te Amsterdam op den Kloveniersburgwal C. No. 302.

op en jegens

Mr. J. van Lennep advocaat wonende te Amsterdam op de Keizersgracht bij de Leidschestraat C.C. No. 712.

Gedaagde bij bovenvermeld exploit verschijnende bij den Procureur M.W. Luber Jr.

Frederik Ernst Dammers als Procureur voor den Eischer concludeert dat de Gedaagde zich bij vonnis van deze Regtbank zal hooren veroordeelen om aan den Eischer te doen rekening van de bezorging der uitgave van het werk Max Havelaar en de ontvangsten daarvan te verantwoorden met aanbod van den Eischer om den Gedaagde schadeloos te houden en de aangegane verbindtenissen na te komen volgens de wet.

Bij het in dezen te wijzen vonnis de tijd zal hooren bepalen, waar binnen de rekening geschieden moet en de Regter Commissaris zal hooren benoemen ten wiens overstaan die zal worden gedaan. Wijders het bedrag zal hooren bepalen tot welk beloop hij door inbeslagneming en verkoop zijner goederen bij niet verschijning of in gebreke zijn om de rekening te doen daartoe zal kunnen worden genoodzaakt.

Alles onverminderd zoodanige conclusiën als uit de gedane

[p. 462]

rekening tegen hem mogt voortvloeijen en gereserveerd des eischers regt deswege en met veroordeeling van hem gedaagde in de kosten van het geding.

M.W. Luber Jr. als procureur van den Gedaagde concludeert voor antwoord dat het der Regtbank moge behagen den Eischer niet ontvankelijk te verklaren in zijne eisch en genomene conclusiën in allen gevalle hem die te ontzeggen met veroordeeling van den Eischer in de kosten van het geding.

Fredrik Ernst Dammers als Procureur van den Eischer replicerende verklaart te persisteren bij zijne genomene conclusien.

De Regtbank/Gehoord partijen

Gezien de Stukken

Overwegende ten aanzien der daadzaken.

Dat de Eischer beweert in het laatst van het jaar 1859 aan den gedaagde te hebben opgedragen om ten zijnen behoeve de uitgave te bezorgen van een door hem Eischer geschreven werk getiteld Max Havelaar of de Koffijveilingen der Nederlandsche Handel Maatschappij

Dat dit werk is uitgekomen en daarvan reeds eene tweede druk is verschenen, dat hij eischer tot in de maand Juny van het jaar 1860 verschillende gelden van den gedaagde tot een bedrag van een Duizend twee Honderd gulden heeft genoten, doch dat de gedaagde zoude weigeren om verder rekening en verantwoording te geven van hetgeen hij met het handschrift had verrigt en hoe hij zich van die lastgeving had gekweten, weshalve hij zich genoodzaakt had gezien bij geregistreerd Deurwaarders exploit van den 16 November 1860 die lastgeving op te zeggen.

Dat de eischer dien ten gevolge thans den gedaagde heeft gedagvaard en geconcludeerd tot veroordeeling van den gedaagde om aan hem eischer ten overstaan van eenen daartoe te benoemen Regter-Commissaris te doen rekening en verantwoording van de bezorging van genoemd werk met aanbod om den gedaagde schadeloos te stellen en de door hem aangegane verbindtenissen na te komen volgens de wet en zooals verder in die conclusie van eisch in het breede staat omschreven met veroordeeling van den gedaagden in de kosten.

Dat de gedaagde bij conclusie van antwoord heeft ontkend bij de uitgave van het werk Max Havelaar ooit als lasthebber van

[p. 463]

den Eischer te hebben gehandeld, doch beweert den eigendom van het kopyregt over dat werk van den eischer te hebben overgenomen, onder beding dat hij aan den Eischer zoude uitkeeren in zes maandelijksche termijnen eene som van een Duizend twee Honderd gulden, welke hij blijkens geregistreerde dagvaarding en conclusie van eisch aan den eischer had uitgekeerd en hij mitsdien aan den Eischer niet als lasthebber rekenpligtig was, concluderende op die gronden tot niet ontvankelijk verklaring immers tot ontzegging van de conclusie van eisch cum expensis Dat de Eischer bij conclusie van repliek bij zijnen eisch heeft gepersisteerd onder opmerking dat indien de gedaagde zich beroept op koop en verkoop hij die zoude moeten bewijzen en dat de overgelegde stukken dat bewijs niet inhielden, dat veeleer uit de correspondentie zoude kunnen blijken dat er steeds tusschen partijen sprake van lastgeving en niet van koop en verkoop is geweest.

Dat de gedaagde niet heeft gedupliceerd.

Dat bij pleidooijen de raadsman des eischers het eigendomsregt van den gedaagde op het handschrift ten volle heeft erkend, terwijl de raadsman des gedaagden nog heeft medegedeeld dat de gedaagde ofschoon als eigenaar ongehouden en onverpligt zich echter zedelijk verbonden had geacht om zoo het werk meer mogt opbrengen, dan hij daarvoor aan den eischer had uitbetaald, dan dat meerdere aan den eischer af te staan.

Overwegende in regten.

Dat de Eischer zich op lastgeving beroepende als grond zijner actie bij de ontkentenis des gedaagden het bestaan van die overeenkomst moet bewijzen.

Dat dit bewijs niet is geleverd.

Dat integendeel uit de door den gedaagde overgelegde en door den Eischer geteekende en erkende onderhandsche akte van den 25 Januarij 1860 (geregistreerd te Amsterdam den eersten februarij 1860 deel 77 folio 21 verso vak 6 voor dertien gulden tachtig cents door den ontvanger A. de Wit) volgt dat den eigendom van het handschrift op den gedaagde is overgedragen zonder dat daarbij door den eischer enige reserve is gemaakt.

Dat hetgeen tusschen de partijen vóór het opmaken van die akte is voorgevallen en als in confesso zijnde is aantemerken op de

[p. 464]

duidelijke bewoordingen van die akte van overdragt van geenen invloed kan zijn om eene ongeclausuleerde overdragt in eene handeling tusschen lastgever en lasthebber te veranderen. Dat in eenen brief van den Eischer aan den gedaagde van den 7 April 1860, geregistreerd te Amsterdam den 26 Januarij 1861, deel 59 folio 74 recto vak 6 voor een gulden tien en een halve cent door den Ontvanger Ten Sande de Eischer andermaal des gedaagden eigendomsregt van het handschrift erkent in de woorden: ‘het boek behoort U’ vergezeld van de vraag: ‘mag ik het vertalen?’ Welke vraag indien hier aan eene betrekking tusschen lastgever en lasthebber te denken ware zeer zeker overbodig zoude zijn.

Dat eindelijk de door den Eischer beweerde lastgeving in lijnregten strijd is met zijne erkenning van des gedaagden eigendomsregt omdat terwijl het laatste den gedaagde volkomene en vrije beschikking als eigenaar toestaat het eerste daarentegen juist die vrije beschikking belemmert, omdat uit den aard der zaak de lasthebber ter zake van zijnen last rekenpligtig en verantwoordelijk en dus niet als de eigenaar vrij in het beschikken is.

Dat alzoo wel verre van eenig bewijs voor de lastgeving te hebben geleverd de juridieke houding des Eischers juist het tegendeel van zijne bewering aantoont.

Gezien de Artikelen 625, 639, 1829 en 1902 van het Burgerlijk Wetboek en 56 van het Wetboek van Burgerlijke Regtsvordering Regt doende

Ontzegt den Eischer zijne gedane vordering en veroordeelt hem in de proceskosten.

Gedaan en gewezen door de Heeren Mrs C.F. Gulcher fungeerend President, S. Wildschut en L.A.A. van Wensen regters en ter openbare teregtzitting van de eerste Kamer van den 29 Mei 1861 uitgesproken in tegenwoordigheid van de Heeren Mrs. Jhr. C.H. Backer Substituut Officier van Justitie en H.J. van de Poll Substituut Griffier

get. C.F. Gulcher f P

H.J. van de Poll.

s. Griff.