Volledige werken. Deel 9. Brieven en dokumenten uit de jaren 1846-1857

[25 februari 1856
Missive van Dekker aan Brest van Kempen]

* 25 februari 1856

Eigenhandige missive van Dekker aan Resident Brest van Kempen. (Bescheiden 1900, blz. 113; Bescheiden 1908, blz. 223)

De tekst is afgedrukt overeenkomstig laatstgenoemde publikatie, met de ondergeschikte verbetering, die daar in inkt is aangebracht.

[p. 508]

No. 91.

Bijl. Geene.

Rangkasbetoeng, 25 Februarij 1856, des avonds te elf ure.

Aan den Heer Resident van Bantam op reis van Serang naar Rangkasbetoeng.

Gisteren middag te 12 ure had ik de eer tot Uwedg. af te zenden mijne spoedmissive No. 88, houdende in substantie:

Dat ik na lang onderzoek en tevergeefs getracht te hebben door zachtheid den betrokkene van zijne verkeerdheid terug te brengen, mij krachtens mijnen ambtseed verpligt acht den Regent van Lebak te beschuldigen van misbruik van gezag,

te verdenken van knevelarij.

Ik was zoo vrij Uwedg. bij dien brief voor te stellen dat inlandsch hoofd naar Serang te verwijderen, ten einde na zijn vertrek en na neutralisatie van den bedervenden invloed zijner uitgestrekte familie een onderzoek te doen instellen naar de gegrondheid mijner beschuldiging en van mijn vermoeden.

Lang - of juister gezegd veel had ik nagedacht voor ik daartoe besloot.

Het was door mijne zorg, aan Uwedg. bekend, dat ik getracht heb door vermaningen en bedreigingen den Regent voor schande en ongeluk te bewaren en mij zelven voor de grieve daarvan de oorzaak te zijn - zij het dan ook alleen de onmiddellijk voorafgaande oorzaak.

Doch aan den anderen kant zag ik de sedert jaren uitgezogene diep gedrukte bevolking en ik deed wat ik voor mijnen plicht hield.

Ik zal Uwedg. meer vexatien te rapporteren hebben, - als ten minste niet deze zaak door terugwerking daaraan een einde maakt. Op dit oogenblik ontvang ik de vriendelijke en geachte particuliere letteren van Uwedg. houdende dat Uwedg. morgen herwaarts komen zal en tevens den wensch, dat ik deze zaak liever vooraf particulier of bij monde hadde moeten behandelen.

Morgen dus zal ik de eer hebben Uwedg. te ontmoeten, en het is juist daarom dat ik de vrijheid neem deze Uwedg. te gemoet te zenden om vóór die ontmoeting het volgende te constateren. Al wat ik omtrent de handelingen van den regent onderzocht, was diep geheim. Hij alleen en de Pattie wisten het, want ik zelf heb hem loijaal gewaarschuwd. Zelfs de Controleur weet nu nog maar ten halve den uitslag mijner onderzoekingen.

[p. 509]

Deze geheimhouding had een tweeledig doel. Eerst, toen ik nog hoopte den Regent van zijn weg terug te brengen, was het om, als ik slaagde hem niet te compromitteeren. De Pattie heeft mij namens hem (het was op 12 Februarij) expresselijk voor die discretie bedankt. Maar later, toen ik begon te wanhopen aan zijnen terugkeer tot den goeden weg of beter toen de maat mijner verontwaardiging overliep door een pas gehoord voorval, toen daardoor langer zwijgen medepligtigheid worden zoude, werd die geheimhouding noodig ten mijnen behoeve, want ook omtrent mij zelf en de mijnen heb ik plichten te vervullen.

Immers na het schrijven van mijn brief van gisteren, zoude ik onwaardig zijn het gouvernement te dienen als het daarin voorkomende ijdel, voorbarig, ongegrond, uit de lucht gegrepen was. En zoude of zal het mij mogelijk zijn te bewijzen dat ik gedaan heb ‘wat een goed assistent-resident schuldig is te doen’, - te bewijzen dat ik althans niet beneden de betrekking sta die mij gegeven is, - te bewijzen dat ik niet ligtvaardig zeventien moeielijke dienstjaren en wat meer zegt het belang van vrouw en kind op het spel zet, - zoude of zal het mij mogelijk zijn dit alles te bewijzen wanneer niet een diep geheim mijne nasporingen verbergt, en den schuldige belet zich - zooals men het noemt - te dekken?

Bij de minste verdenking zendt de Regent eene expresse naar zijnen Neef, die onderweg is, - die belang heeft bij zijn maintien, - hij vraagt ten koste van wat ook, geld, deelt het met kwistige hand uit aan ieder, dien hij in den laatsten tijd heeft te kort gedaan, - en het gevolg zou, - ik hoop niet te moeten zeggen, zal zijn, dat ik een ligtvaardig oordeel heb geveld, en kortaf een onbruikbaar ambtenaar ben, - om niet erger te zeggen.

Om mij te verzekeren tegen die eventualiteit dient dit schrijven. Ik heb de meeste hoogachting voor Uwedg. doch ik ken den geest, dien men den geest van O.I. ambtenaren zou kunnen noemen en dien geest bezit ik niet.

De wenk van Uwedg. dat de zaak vóóraf beter particulier was behandeld geworden, doet mij vreezen voor een abouchement. Wat ik in mijne missive van gisteren zeide is waar, maar welligt zou het later onwaar schijnen als de zaak werd behandeld op eene wijze als zou kunnen strekken tot openbaarmaking van

[p. 510]

mijne beschuldiging en van mijn vermoeden, vóór de Regent verwijderd is.

Ik mag Uwedg. niet ontveinzen dat zelfs de onverwachte komst van Uwedg., in verband met de gisteren door mij naar Serang gezonden expresse, mij doet vreezen dat de schuldige die vroeger te laat of in het geheel niet hoorde naar mijne vermaningen, nu vóór den tijd zal wakker worden en trachten zoo mogelijk, zich tant soit peu te disculperen.

Nog op dit oogenblik heb ik de eer mij letterlijk te gedragen aan mijne missive van gisteren, doch neem de vrijheid daarbij op te merken, dat die missive tevens inhield het voorstel om den regent te verwijderen en zijne afhangelingen voorloopig onschadelijk te maken, en bovendien dat ik meen te mogen gelooven niet verantwoordelijk te zijn voor wat ik avanceerde, dan voor zooverre Uwedgestr. zal gelieven in te stemmen met het voorstel betreffende de wijze van onderzoek, dat is: onpartijdig, openlijk, en vooral vrij.

Die vrijheid bestaat niet vóór de Regent verwijderd is, en naar mijn bescheiden oordeel, ligt daarin niets gevaarlijks, niets gewaagds. Niemand is à l'abri van ongegronde beschuldigingen. Hem kan immers gezegd worden dat als hij onschuldig is niet hij gevaar loopt maar ik.

En waarlijk, ik zelf ben van oordeel, dat ik uit de dienst behoor ontslagen te worden, als het blijken zal, dat ik ligtvaardig of zelfs slechts voorbarig ben te werk gegaan.

Voorbarig! Na jaren, jaren misbruik!

Voorbarig! Alsof een eerlijk man mogt kunnen slapen, genieten en leven, als zij voor wier welzijn hij geroepen is te waken, - zij die in den hoogsten zin zijne naasten zijn, worden gekneveld en uitgezogen!

Het is waar, ik ben hier kort, doch ik hoop dat eenmaal de vraag zal zijn wat men gedaan heeft, hoe men het gedaan heeft en niet of men het in te korten tijd heeft gedaan.

Voor mij is elke tijd te lang die gekenmerkt is door afpersing en verdrukking en zwaar weegt mij de seconde, die door mijne nalatigheid, door mijn plichtverzuim, door mijne zucht om te schipperen in ellende zou doorgebracht zijn.

Ik heb berouw van de dagen, die ik reeds liet verloopen voor ik

[p. 511]

Uwedg. officieel rapporteerde, en ik vraag verschooning voor dat verzuim.

Ik neem de vrijheid Uwedg. te verzoeken mij in de gelegenheid te stellen mijn schrijven van gisteren te regtvaardigen en mij (voor zoover zulks nog mogelijk is na de eveil Uwer onverwachte komst, die ik heden avond den regent heb moeten mededeelen à contre coeur, hetgeen met eene waarschuwing gelijk staat) te vrijwaren voor de mislukking mijner pogingen om de afdeeling Lebak te bevrijden van de wormen, die sedert menschengeheugen aan hare welvaart knagen.

Het is daarom dat ik op nieuw zoo vrij ben Uwedg. eerbiedig te verzoeken mijne handelingen ten deze - trouwens alleen bestaande in onderzoek, rapport en voorstel, wel te willen goedkeuren - den Regent van Lebak zonder voorafgaande directe of indirecte waarschuwing van hier te willen verwijderen, - en voorts te doen instellen een onderzoek naar hetgeen ik mededeelde in mijn schrijven van gisteren No. 88.

De Assistent Resident van Lebak,

Douwes Dekker.