Volledige werken. Deel 6. Ideeën, vierde bundel. Ideeën, vyfde bundel

(1952)– Multatuli– rechtenstatus



[pagina 51]
Derde bedryf Toneel: landelyke streek. Rechts 'n zeer geringe boerewoning, met uithangbord waarop 'n koe, en 't onderschrift: Zoete en zure room. Links 'n prieel. Enige herbergtafels en banken. Louise. Koningin-Moeder. De Walbourg. Boerevrouw. Lakei. Louise tot den lakei Het rytuig kan daarginder wachten. Lakei af. Hier Is 't niet onaardig zitten... een prieeltje! 't Is kamperfoelie... geiteblaadjes. En... Wat 's dát? Een koe van Potter? Kom, mama... Wat dunkt u van een schotel room? Koningin-Moeder My wel! De Walbourg gaat het huisjen in, en komt weldra terug. Louise, de banken in 't prieel reinigende Wat is dat alles stoffig in den zomer, Zo'n tafel en die banken... foei! Men hoort den galm van 'n jachthoorn. Koningin-Moeder Wat 's dát? De jacht? Louise Wel zeker! Toet, toet, toet... een hoorn! Koningin-Moeder Ik wist niet dat het jachtdag was vandaag. Louise Ja toch! Z'n Majesteit reed uit... Ik had Zo graag hem heden willen spreken, maar Het kon niet... om de jacht! Nu, later dan! 't Is wel verdrietig, al die drukte! 'k Zie Den Koning zelden: altyd wat! En toch Ik wou zo gaarne hem... Daar is de room!
[pagina 52]
Boerevrouw Ja, room, juffrouwen, en een roompjen... Louise Is-i goed? Boerevrouw Niet om de dames te kleineren, maar ik zeg: Een roompje als gy nog nooit gegeten hebt. Die room is koningsroom. Louise Wel, inderdaad? Dat treft! Boerevrouw Ik zeg je, koningsroom, juffrouw! Want kyk, 't is een geschenk van onzen Koning! We zyn maar arme lui, dat zie je wel, En hadden maar één koe. Het beestje stierf, En zie, de Koning... Jachthoorn. Hoor, daar is-i juist! De Koning die veel jaagt in deze buurt, Komt op een goeien dag, en hoort het... Louise George! Boerevrouw Ja, Koning George, zeker! Anders wie? Hy hoort het, en den dag daarop... Louise Myn George! Boerevrouw ...zendt hy een koe... een prachtstuk van een koe! En daarom zeg ik: koningsroom, juffrouw. Louise wist 'n traan af. Wat scheelt die dame? Louise Niets... een duizeling. Je hebt gelyk: die room is koninklyk! En daarom... zie, hy brengt je zegen. Boerevrouw Goud? Ik kan niet wisslen, dames. Louise Neen, o neen! Behoud het als geschenk van onzen koning. Boerevrouw 't Is waarlyk al te veel! Ik dank u meer Dan ik kan zeggen.
[pagina 53]
Louise En ook ik, ik dank Je meer dan ik kan zeggen... voor je room! Ga, ga nu, maak je kindren bly. Boerevrouw af. O, Moeder, Dat deed myn George! Koningin-Moeder Ja z'n hart is goed, Wanneer maar niet... Louise Z'n hart, z'n edel hart! Von Schukenscheuer - jachtkostuum - met 'n papier en potlood in de hand, vertoonde zich sedert enige ogenblikken op den achtergrond. Vorigen in 't prieel. Von Schukenscheuer, langzaam en op z'n potlood bytend, naar den voorgrond tredende. Later Boerevrouw. Von Schukenscheuer Fameus... dat is bepaald fameus! Laat zien: Hy neemt plaats aan 'n tafel in 't midden van den voorgrond. De Boerevrouw komt uit haar huisje. Drie snippen, twee patryzen en een hoen... Twee hazen... Boerevrouw Wat 's er van je dienst, m'nheer? Von Schukenscheuer ...of drie patryzen en zes hazen... dat Klinkt beter nog... bepaald! Als ik maar wist Hoe ik de zaak behoorlyk in zou kleden? Het is fameus! Boerevrouw Wat zal m'nheer gebruiken? Von Schukenscheuer ...vyf snippen... Boerevrouw Gerstebier of zure melk? Von Schukenscheuer ...tien hazen maken meer effekt... Boerevrouw M'nheer, 't Is hier 'n herreberg, en ik betaal Patent en huur niet graag voor niemendal! Von Schukenscheuer Ah zo... een glas cognac!
[pagina 54]
Boerevrouw haalt de schouders op, en treedt blykbaar onvergenoegd haar huisjen in. Miralde vertoont zich op den achtergrond. Von Schukenscheuer Twee herten dus, En zeven hoenders... hei, Miralde, 'n ogenblik! Vorigen in 't prieel. Von Schukenscheuer, Miralde, in jachtkostuum. Later Groom van den Jonker. Von Schukenscheuer Je bent nogal geleerd, nietwaar? Ziehier. En lees eens, of dat goed is voor een krant? Miralde, lezende ‘Z'n Majesteit heeft op de jacht vandaag Geschoten...’ Hè? de Koning heeft geen schot Gedaan. Von Schukenscheuer Dat 's juist de zaak! 't Is een fameus Idee, dat my vanmorgen in den zin kwam. Er is een vacature by domeinen, En ik solliciteer al sedert lang. Maar altyd is het voor de vrindjes, en De neefjes met protektie, en de vleiers. En daarom... kyk, m'n knecht staat ginds gereed, En 'k wil hem zenden naar de drukkery Van 't advertentieblad: een hofbericht! Als dan z'n Majesteit verneemt dat ik Zo vlug ben by de hand geweest... fameus! Miralde Begrepen! Von Schukenscheuer Ja, maar 't gaat zo maklyk niet: Dat redigeren is een lastig werk! Ik wou Je vragen of m'n styl... Miralde, hem 't papier willende teruggeven O, onverbeterlyk! Von Schukenscheuer, Miralde terughoudende, die gaan wil En nog iets! Er moet blyken wie...
[pagina 55]
Miralde Geraden heeft Wat straks de Koning schieten zal, nietwaar? Von Schukenscheuer Precies! Dat is 't! Bepaald! Fameus... auf Ehre! Wat raad je my, Miralde? Miralde, als peinzend het papier inziende By domeinen? De vacature is by domeinen, zeg je? Von Schukenscheuer Ja. Miralde, hem 't papier teruggevende Wel... schryf dan hazen en patryzen met 'n s, Dat helpt je wis en zeker aan domeinen! Miralde af. Von Schukenscheuer, schryvende Tien herten, één patrys, zes snippen en Een haas, H.a.a... s! Hei... pst... kom hier! Groom binnen. Ry ventre à terre naar de drukkery, En zeg dat ze vooral die s niet in Een z verandren. 't Fyne zit 'm juist In de s. H.a.a...s! Die s van ‘haas’ En van ‘patrys’ ben ik. Maak dat je wegkomt, En breng me hier rapport, versta je? Voort! Groom af. 't Is een fameus idee... bepaald fameus! Von Schukenscheuer af. Vorigen in 't prieel. Allen bersten in lachen uit. Louise Nu, moeder, dát belooft wat voor domeinen! Wat zeg je, Walbourg, is je hart nog vry? Is 't niet geroerd door dát vernuft? Ha, ha, De jonker bouwt z'n toekomst op den staart Van een patrys... mama, mama, dat 's lachen! Koningin-Moeder De man is gek! Louise Voor u en my... misschien! De vraag blyft, of-i gek is voor domeinen?
[pagina 56]
En of we met ons lachen wél doen, moeder? Koningin-Moeder 't Is ál te zot! Louise Dit schynt slechts óns zo toe, Omdat we hier 't verheven plan bespiedden. Wy maakten kennis met het grandioos gewrocht, Toen 't pas ter wereld kwam, en in de wieg lag... Men moet genieën niet in luren zien! Koningin-Moeder 't Is ál te zot! Louise Neen... al te treurig, moeder! Ik weet niet of hy slagen zal, maar wél Dat slagen dikwyls op zo'n pogen volgt. Koningin-Moeder De Koning... Louise Zou die laffe zotterny Verachten, moeder! Onze jonker vleit Met meer succes de vleiers van den Koning. Er is behoefte aan kankerend bederf, En dit kan zo'n hansworst hun leevren. O, Ze weten even goed als gy en ik, Dat deze knaap een zotskap is, en toch, Of juist daarom, zal hy z'n doel bereiken: Men heeft hem nodig voor wat schaduw. Dat Verhoogt de tint der middelmatigheid! Wat is Van Huisde knap, en Hesselfeld, En graaf Van Weert... by zulk een man gezien! Hoe... ginds en overal regeert de wet - En 'k noem die wet een weldaad, moeder! - dat De mens z'n brood zal eten in het zweet Zyns aanschyns... en zo'n jonker repoussoir Teert schaamtloos op het patrimonium Der zotterny? Eén greintje minder dwaasheid, En die kwajongen was onbruikbaar... zelfs Aan 't hof! Toch wyt ik 't hém niet, hem alléén niet! Of liever: hem vooral het méést niet, moeder! Hen klaag ik aan, die zulk een toestand schoren, Hen die ten schild voor eigen nietigheid,
[pagina 57]
Behoefte hebben aan verrotting van de rest! Koningin-Moeder Maar waarschuw dan den Koning. 't Is uw plicht! Louise Juist, moeder, 't is m'n plicht! En 'k zál het doen! Maar sedert lang... Kom, Walbourg, lees iets voor, Iets vrolyks... als mama het toestaat? Koningin-Moeder Zeker! De Walbourg 'k Heb hier den Don Quichot... Louise Neen, heden niet! Koningin-Moeder 't Is toch vanouds uw lievlingsboek, Louise. Louise O, zeker! Maar... vandaag te treurig, moeder! De Walbourg is ondeugend: klinkt het niet Als... Donna Lodovica de la Mancha? Nu, nu, word niet verlegen, 't is maar scherts. De Walbourg De Jobsiade? Louise Goed! Van meester Jobs! Dat 's een fameus idee... bepaald... auf Ehre! Van Huisde en Miralde vertonen zich op den achtergrond. Sjt... weer bezoek! Het schynt wel of het hof Zich rendez-vous geeft by de kamperfoelie... Koningin-Moeder Het is Van Huisde... De Walbourg Met Miralde. Louise Ja. Ze maken nieuwe kaarten van Europa: Laat nu de Kabinetten vast staan... hu! Van Huisde en Miralde komen gearmd op. De Vorigen in 't prieel. Miralde. Van Huisde in jachtkostuum. Miralde Ik blyf er by, Van Weert is impossibel. De zaak was al te duidlyk, Huisde!
[pagina 58]
Van Huisde Hm! Je noemt een woord, dat voor den diplomaat Geen zin heeft, dan den zin die hem behaagt. Wie je impossibel noemt, kan mooglyk worden, Ja... gratus, gratior, gratissimus! 't Is waar, wat eenmaal vallen moet, zál vallen, En licht komt ook de tyd, dat onze Weert... Maar zo ver zyn we niet. Ik zeg je dan... Ten eerste - luister goed! - quod latet, licet! Miralde Dat 's geen moraal! Van Huisde Moraal... direkt juist niet, Maar... diplomatice gesproken... Miralde Indirekt? Van Huisde Dit kan wel wezen... indirekt alzo! We kunnen hem vooreerst niet missen. Hy Heeft veel verwanten in den Oosthoek, en Beheerst de stemming in een tal distrikten. Doch bovenal, hy is een grondbezitter Van d' eersten rang... dát is de hoofdzaak hier! Herziening van 't kadaster zou fataal zyn... Waar moet het heen, als dat herzien wordt, hè? Louise, met gesmoorde stem Ja, waar moet alles heen als dát herzien wordt! Miralde Ikzelf heb land, maar zie niet in, dat juist Van Weert alleen die zaak verhindren zou. En bovendien, als 't recht is... Van Huisde Recht, recht, recht... Dat 's juist m'n vak, Miralde! Noem je 't recht, Den grond van 't dierbaar vaderland te drukken Met hoge lasten? Is dat recht? Miralde En als De graaf Van Weert nu valt, zou dan 't kadaster Terstond... Van Huisde Dat is een zaak van later zorg... Zolang-i staat, blyft alles by het oude.
[pagina 59]
Ziedaar een zekerheid die 'k voor de kans Van wat er volgen kán, niet ruilen wil. Wy offren dus Van Weert niet op, Miralde! Miralde Het zal wel moeten, na 't gebeurde. Van Huisde Neen! Miralde De koning was als razend... Van Huisde Er zyn middlen! En 'k heb reeds voor myn deel... Miralde Ik zie niet in, Hoe je ongedaan kunt maken wat geschied is? Van Huisde Hm... ongedaan? Dit is nu juist hier de eis niet! Het feit is feit, en heeft z'n plaats veroverd In 't groot register van de werklykheid... Het blyft in petto, en kan later dienen! Maar niet zo onaantastbaar objektief - Ik spreek nu van d' urgenten kant der zaak - Is 't oogpunt waaruit men een feit beschouwt. Miralde Maar... als zo'n feit nu eenmaal vast staat? Hoe... Van Huisde Hm... vast? Doch stel eens dát het vast stond. Goed! Dan blyft toch immer - let wel op, Miralde: 't Geldt hier een rechts-moyen van groot gewicht! - Dan blyft ons immer nog... de interpretatie! Miralde De zaak was al te duidlyk! Hesselfeld... Van Huisde Heeft schyn van blyk geleverd, maar geen blyk. 't Verschil van blyk en schyn is vaak gering, En duidlykheid een subjektief begrip. Wat de een als duidlyk aanneemt, en gelooft, Blyft dikwyls onbegryplyk voor een ander. Vooral wanneer... door zeekre combinatie... Miralde Maar onbegryplyk was 't den Koning niet!
[pagina 60]
Van Huisde Dit 's juist de vraag... de cardo quaestionis. Wat gister helder was, of liever... scheen, Is soms vandaag wat duister. En vooral, Wanneer men... met beleid... ik deed het myne! Laat ons de zaak correct beredeneren: Wat noem je luce clarius, in strikten zin? Je ziet dat huis, die bomen? Miralde Ja. Wat verder? Van Huisde Dat huis, die bomen, zyn je duidlyk? Miralde Ja. Van Huisde Welnu, ik schuif m'n hand u voor het oog: Wat duidlyk scheen, is aan uw blik onttogen. Wat zie je nu? Myn hand! Miralde Hoe hangt dit saam... Van Huisde Met onze zaak? Miralde, luister goed! Men moet de dingen logisch onderscheiden, En diplomatisch ziften. Met beleid Maakt men een blyk tot schyn, en schyn tot blyk. Het schynend blyken, blykend schynend, blykt - Mits met beleid te werk gaand! - schyn. Neen... minder! Het blyft niet eenmaal schyn, want - met beleid Altoos... let op! - verandert men het blyk In een bewys... zie, zó: Hy strekt de hand voor Miralde's ogen uit. van heel wat anders! Men schuift - mits met beleid! - iets tussen 't oog En 't voorwerp dat zo duidlyk scheen, Miralde... En dit heb ik gedaan! Het zal gelukken, Mits slechts Van Weert - hy is wat raide - niet Door overdreven... hoe zal ik dat noemen? Ge zyt met hem bevriend... zeg gy hem... dat... Miralde en van Huisde af.
[pagina 61]
Vorigen in 't prieel. Louise Men moet die zaken... logisch onderscheiden, En... diplomatisch tussenschuivend ziften! Welnu, mama, wat zegt ge? Ha, ha, ha, Dat is nog mooier dan patrys met s! Koningin-Moeder We kunnen onze Jobsiade missen! Louise Volkomen! Koningin-Moeder En Van Weert onmogelyk? Wat of er weer gebeurd is? Louise Och... een motie, Of zo-iets! Wat gekibbel, kinderspel! Een nieuwe goocheltoer met blyk en schyn, Een logisch onderscheidend hofkabaaltje, Een werelddeel-beroerend niemendal, Wantrouwend votum, of een haas met s! 't Is alles één! Komiek en treurig, moeder! Partyen en personen vóór de zaken! Een turkse wip: omhoog, omlaag, omhoog... En dat heet politiek! Koningin-Moeder De liberalen... Louise Ach, moeder, dat 's een klank die veel bedierf! Ikzelf ben liberaal, maar juist hierom [Mag ik m'n oordeel niet aan banden leggen. Wat gaven ze aan het Volk dat hen gelooft? Een onbesuisd verlangen naar iets beters, Maar 't middel niet, dat tot het beetre leidt. Ontkenning... zonder kennis! En voor 't mis- bruik van den adel, misbruik zonder adel! Verwaand gekakel tegen allen die Regeren! Ieder weet wat nodig is, En zou... en zou... en zou, maar niemand gunt Aan wie geroepen is tot handlen, macht! Men wantrouwt elk gezag. Het moet geknot,
[pagina 62]
aant. Besnoeid, verdeeld, beperkt, verlamd, gesmoord... En als 't daar stuipend neerligt in den modder, Dan vordert men van dat gezag z'n heil: Dit kán niet, moeder! Ik ben liberaal, God weet het! Maar juist uit vryzinnigheid] Veracht ik dat modern partygeknoei. Koningin-Moeder Men moet toch kiezen, kind! Louise. Dit 's niet gezegd! Ik zoek de waarheid op een andren weg. Wat heden liberaal heet, zal weldra - En 'k spreek nu van de oprechten slechts, mama! - Behoren tot den oude-pruikentyd En wat conservatief genoemd wordt, was Nog kort geleden, ultra-radikaal. Het schermen met die woorden baat niet veel... Ga naar voetnoot* [Niet hierin immers ligt de roeping van Den wysgeer, van den staatsman, van den mens! De vraag zy niet, wat nieuw is, en wat oud? Niet, of een denkbeeld pas-geknipt is voor Het lyfje van de speelpop ener clique? Niet, of 't behagen zal aan A en B? Of 't sluiten zal in 't lystje van Y... Z? De vraag zy, als Pilatus' vraag, wat wáár is? En meer nog: meent ge dat de woorden juist zyn, Waarmee men 't goede en schone in vakjes deelt, Als schelpen in de kast van een museum? Neen, neen, zó ingeworteld is 't onware, dat De naam zelfs der partyen, leugen is. Wie zich vryzinnig noemt, en liberaal - Omdat-i anders dwaalt dan grootpapa! -
[pagina 63]
Is vaak - en niet als mens alleen, maar ook Juist in z'n zogenaamde staatsmanskunst - Zo vastgeroest en stram, zo onvryzinnig- bekrompen en ónliberaal... dat by Den ramp der zaak, nog de ironie van 't woord Haar bytend gif in de open wonde spuit, En 't arme Volk, al dankend voor 't genot Van 't liberaliserend hongerlyden... Met smart doet uitzien naar de rampen van 't Behoud. Koningin-Moeder Welnu, 't Behoud dan! Louise Ha, ha, ha! Behouden? Conserveren? Wat? Het oude? Volstrekt niet! Ook dit woord is leugen. Nooit Zag ik Behouders met een vygeblad Gekleed, of... niet gekleed. Nooit met een pyl Van visgraat, zich het dejeuner verdienen. Ze dragen... zyden kousen, zwarten frak - Niet eenmaal zelfs een punthoed meer! - en als Er een Behouder opstond uit het graf, Waarin hy sinds een eeuw zich... conserveerde, Hy zou zich ergren aan z'n afgevallen kleinzoon Die toch in eigen oog behoudend bleef. Enig zwygen. Behouden? Wat? Wat wordt behouden? Niets! Dan eigen geld en goed, als 't mooglyk is, En wat vooroordeel tegen nieuwigheid. Maar... niet te veel vooroordeel! Juist genoeg Om, met vertoon van quasi-deftigheid, Te delen in de winst die 't nieuwe geeft. Zaagt ge ooit Behouders tyding weigren, die Gebracht was met den telegraaf? Of ooit, Uit afschuw van den nieuwerwetsen stoom, De vrouw van een conservatief aan 't spinwiel? Behouden zy die zich Behouders noemen, De fiere hoogheid van het voorgeslacht Dat - heersend, onderdrukkend, als ge wilt -
[pagina 64]
aant. Zich 't lot van z'n vazallen - uit belang, Het zy zo! - aantrok? Is niet van de pest Der middeleeuwse mensenplagery, Alleen behouden wat nog voordeel geeft De vruchten van den arbeid? Opgegeven, Wat d' arbeid kon verzoeten: patronaat? Zo is 't! Enig zwygen. Behouden, wat? Wat gistren was? Een jaar terug? Een eeuw? Waar is de grens Die oud van nieuw zou scheiden? Wat is oud? Het bruidskleed myner moeder was eens nieuw... Ik zou het nu niet dragen zonder spot. De kolder van Gustaaf Adolf is oud, En zal wel nieuw geweest zyn in z'n tyd. Was Alexander oud, de grote? Neen. Hy vond z'n richting heel modern, en schold Op de ouwerwetse generalen van Philippus. Hield het oude in Memphis op? In Babylon of Thebe? By de pyramiden? Dit kan niet zyn. By 't bouwen van die dingen, Had elke dag een dag die gister was, En elke slaaf die met de zweep tot spoed Werd aangezet, een striem van vroeger zweepslag... Herinn'ring aan den tyd vóór d' eersten slag. Of wilt ge verder nog teruggaan? Hoe ver? Tot op de steenperiode? Verder nog? Tot in den tyd der trage mastodonten? Moet dan de mens, om trouw te zyn aan 't oude, Modellen zoeken in de tyden zonder mens? Enig zwygen. Behouden? Wie durft liegen van Behoud? Waar is Assyrië? Waar, Rome? Waar, Carthago? Waar, Charlemagne's reuzenryk? En waar, De kleine hoogheid van Louis le... grand? Weg, weg! De plaats is ingenomen door Iets anders, dat op zyne beurt vergaat Om andren efeméren plaats te maken.
[pagina 65]
Wie van Behoud spreekt, tone 'n zonnestraal Van gister! Eén atoom dat onder 't noemen Van 't woord slechts, niet millioenen maal Zich huwde aan mede-atomen, echtbreuk pleegt, En - in z'n ontrouw, ontrouw - 't nieuw verbond Met eindloos overspel, als 't oude schendt. Hy tone één zaak, één denkbeeld, één gedachte, Eén indruk, één gevoel, dat is als 't was... En zegge dan: ik ben Behouder. Eerder niet! Enig zwygen. Wie kan ons zeggen, wat begin is? Welke stip Van d' evenaar kan roemen: ik heb 't eerst De zon gezien... by my begon de dag? Wat is beginnen? Wat is einden? Niets! Bewegen zal altyd, wat eens bewoog. Bewegen, voortgaan - niet vooruitgaan immer! - Is voorwaarde en bestemming van het zyn. Bestaan is: anders worden. Elke terts Van een seconde draagt z'n navelmerk Als wy. Wie 't loochent, zegge: ik had geen moeder! Koningin-Moeder, na enig verlegen zwygen Dit alles is wel zeer wysgerig, kind, Maar... Louise Raakt de politiek niet? O ho, ho, Dat zou m'n vriend Van Weert bevallen, moeder! Die heren maken van de politiek, Een vakje apart... een privatieve jacht. Ze spelen priestertje in den Isis-tempel, Omhangen zich met een gewyden rok, En pronken met een voorgewend mysterie... Er is maar één mysterie, moeder: 't Zyn! Dat mogen wy bespieden, bestuderen, Dat is ons: leven, roeping, voordeel, plicht! En wat we vonden, hoort aan allen, past Op alles, regelt alles! Zoudt ge menen Dat politiek beheerst wordt door een wet Van andre soort, dan die de plooien van Uw kleed regeert, of dezen schotel room?
[pagina 66]
Koningin-Moeder, weifelend De radikalen... Louise Zeker! Radikaal! Wie zou niet wensen al 't verkeerde in goed Te zien veranderd: radikaal! O zeker! De landman snoeit het onkruid niet, hy rukt Het uit, met stam en wortel: radikaal! Maar... ook dit woord veranderde van zin: Zy die zich radikalen noemen als Party, de schreeuwers om verbetering Van... weer en wind - weet ik het! - zy die eisen Dat een Regering zorgen zal dat twee Maal twee gelyk aan vyf zal wezen, en Dat ieder even groot - of klein! - zal zyn... Neen, moeder, neen! Dan kies ik graaf Van Weert! Ook hy, de man van hoge politiek, Van réticences en subtiliteiten, Moog dan de werklykheid voorby zien, en Z'n wysbegeerte zoeken in niet-weten... De vormen van z'n dwaasheid zyn me liever. Gebrek aan kennis heerst én hier én ginder, Hier plomp en ruw zich openbarend, dáár Met meer decorum. Als ik kiezen moest - Maar, moeder, 'k hoop die keuze niet te doen! - Dan koos ik de oude styve politiek, Met ap- en dependentie van z'n vormen. De domheid in 't latyn, in officieel Kanselary-tenu, doet minder kwaad, Dan als ze zich op straat en markt vertoont, Het Volk daar van z'n werk houdt, en het bur- gerrecht verovert in de huisgezinnen. Een onbekwaam minister wordt vervangen - Althans dit kán geschieden - wie vervangt Het Volk, als dat bedorven is door cant? De radikalen? 't Eerste wat ze doen - Misschien het enige ook! - is dat ze zich Tot apen maken van hun tegenstanders. Ze nemen de gewraakte feilen over,
[pagina 67]
Vertalen frak in kiel... en praten mee! Zo'n Kamer... raaskalt. Goed! Daar komt een club Aan 't Volk vertellen dát de Kamer raaskalt, En geeft, tot stichting, 't voorbeeld by de les. De mensen die den Staat regeren, zyn - En dit is treurig - dikwyls onbekwaam, Doch hierin ligt geen testimonium Van kunde, voor wie niet regeert. Ik eis Een blyk... neen, blykén... neen, bewyzen dat Men recht tot spreken heeft, en dat men niet In smalen, 't arbeidschuw pretext zoekt voor Dagdievery. La critique est aisée, Et l'art... kritiek is zelf een kunst, en niet De lichtste, al wordt ze druk beoefend... o! Wie afkeurt, tone dat z'n oordeel ryp is, Dat hy gewerkt heeft, en uit traagheid niet Zich wydde aan 't hedendaagse modevak, Aan 't pis-aller der luiaards: oppositie! Ik ben aristocratisch, middeleeuws... Koningin-Moeder Hoe nu, Louise, gy? Nu dát 's me nieuw! Louise Aristocratisch, moeder... heidenmässig! Ge schrikt er van, en Walbourg ook? Nu, hoor! Ik ben dan middeleeuws-aristocratisch, En vorder stamboom en kwartieren van Den vreemdling, die in club of krant of Kamer Z'n lans - een polsstok dikwyls! - vellen wil, En zich daar opdringt als een ridder van Den geest, en zonder hy te zyn, zich wy noemt! Ik zoek den naam der combattanten in 't Tournooiboek. En ik wil de sporen zien, De gouden riddersporen, en ik vraag, Ik, koningin van wapenen, waar die Verdiend zyn? Welke hand den ridderslag Gegeven heeft, en of die hand bevoegd was? Ze berst in lachen uit. Ik... koningin van wapenen! Mama,
[pagina 68]
't Is ál te gek... ik heb nog niets gedaan, En ben maar schildknaap! O... Koningin-Moeder De hand Die u tot ridder slaat, moet fors zyn, kind! Louise O, 't heeft nog tyd! Ik heb nog veel te doen! M'n preuves zyn nog niet volkomen, maar... Als slechts... z'n Majesteit... myn George... Jachthoorn. Er moet gewerkt zyn, onderzocht... toet, toet! Hoor! Daar is de jacht weer, luister! Als wy eens De roepstem van dien horen volgden, moeder? Ik wou zo gaarne George zien, en... spreken! Onder 't weggaan En hem bedanken voor die koe, mama! Allen af. Von Schukenscheuer. Daarna Boerevrouw en Groom. Von Schukenscheuer, rondziende Wel, dat's fameus! Hei, heidaar! Boerevrouw Wat belieft? Von Schukenscheuer M'n knecht? M'n knechtje? 'k Wou je vragen of Je niet m'n knechtje hebt gezien? Boerevrouw M'nheer, Ik ken je knechtje niet! Von Schukenscheuer Wel, dat 's fameus! Ken jy m'n jockey niet, zó'n ventje... blauw Met zilver? Boerevrouw Nee, al was de man van blik, En pimpelpaars... Von Schukenscheuer Wel, dat 's... hy zou me toch Hier wachten voor je kroeg... daar is-i! Groom binnen. Wel? Groom M'nheer, ze zeien aan de drukkery...
[pagina 69]
Von Schukenscheuer Je hebt hun toch m'n s gewezen? Groom Ja. Ze zeien dat ik juist een dag te laat kwam: Het jachtbericht was gistren al gezet. De Koning zal... de Koning zou... hy heeft... De Koning schiet een wolf! Boerevrouw, haar huisje ingaande En hy een bok! Von Schukenscheuer Wel, sacrre... saprrre... di... do... dat 's fameus! Wel sacre... di... wat zeg je, vlegel, hè? Wat zeg je? Gister? Wolf? Zeg, ben je mal? Wat let me, jongen, of ik... himmelwetter! Jou luiaard! Gister zeg je? Wolf? Te laat? Je hebt dus weer gereden als een kreeft, Jou... hamlark! Wie kon gister weten... dat 's Verrrvl...oekt gemeen! Maak dat je wegkomt, Of ik zal... Groom af. Von Schukenscheuer alleen. Hy loopt driftig heen en weer. 't Is om te sacrrre... di... donner... Domeinen naar den duivel... gistren al! Een wolf! Dat's 'n gemmm...éne intrigue... gister! Een wolf... ik zal ze... himmeldonnerkreuz... Ik zal ze... 'n wolf! Het is weer voor de vrindjes, En voor de neefjes met protektie, en de vleiers, En de onderkruipers... sacrrre... himmelwetter! Dat laat ik me niet doen! Ik zal ze tonen... Een wolf! Kreuzdonnersapperment... een wolf! Dat's een verrvl... oekt gemene streek! Ik zal... Ik zal ze... neen! Ik zal... kreuzwetter... neen! Ik zal... aaa... uf Ehre... neen! Ik zal... ik ga... Auf Ehre... ja, bepaald! Een wolf! Ik ga In de oppositie, ja bepaald... auf Ehre! Hy loopt woedend heen, doch keert terug. Ik ga beppp... aald, auf Eeehre... in de oppositie!
[pagina 70]
Weder loopt hy weg, doch keert opeens terug, en blyft als vastgenageld in den rechterhoek op den voorgrond staan. De Koning - jachtkostuum - gaat langzaam en mymerend dwars over het toneel. Von Schukenscheuer, als voren. De Koning. Koning De nacht voor Donderdag, den tienden Mei... Een, twee, drie uur! Koning af. Von Schukenscheuer, alleen Wat's dát? Wel, dat's fameus! Daar broeit wat! Hy staat enige ogenblikken met den vinger tegen 't voorhoofd. Sakkerloot! De Koningin... De Koning... graaf Van Weert... nu ben ik klaar! Zy moet me helpen, als ik waarschuw... ja! Dat 's een fameus idee! En lukt het niet... Bepaald auf Ehre, dán in de oppositie!	voetnoot* Het kan zyn dat de passus die hier begint en op blz. 68 eindigt, de eisen van het drama in den weg staat, en alzo by de opvoering moet worden weggelaten. Dan echter vervalt ook, om redenen van symmetrie, de periode die bovenaan tussen haakjes gezet is. Ikzelf zal hierover niet kunnen oordelen, voor ik het stuk heb zien spelen. 't Zal er veel op aankomen, of de artiste die de rol van Louise vervult, genoeg zielehandeling weet te openbaren in de woorden der Koningin, om die te dramatiseren. Het komt me voor, dat de stof niet ontbreekt. Maar... (1872)

Vorige Volgende

Volledige werken. Deel 6. Ideeën, vierde bundel. Ideeën, vyfde bundel

Derde bedryf

Over dit hoofdstuk/artikel

titels