Nederduitsche spraekkunst

Het XXX. Kapittel.

EIndelyk staet ons van het Onpersoonlyk Werkwoort, gelyk men het noemt, naer voorgaende belofte, hier ter plaetse te spreeken.

Het Onpersoonlyk Werkwoort wordt gemeenlyk beschreeven, als een Werkwoort, dat een Bedryf of Lyden met den Tyt uitdrukkende, echter de gewoonlyke Persoonen, Ik, Gy, Hy, Zy, voor zich niet gedoogt, maer in hunne plaetse de Voorledekens Het en Men, en alleen in het Eenvouwige Getal, ontfangt.

Doch echter schynt 'er geen Onpersoonlyk Werkwoort te zyn; dewyl de vervulling eener uitlaetinge, en de uitlegging der Voorledekens goet kan maeken, dat ieder van die Werkwoorden, die men Onpersoonlyk noemt, een Persoonlyk Werkwoort is; hoewel somtyts ten aenzien der twee Eerste Persoonen gebreklyk.

Het berout, het lust, het verdriet, het spyt, het jammert, het moeit, het betaemt, het past, het voegt, het gevalt, het behaegt, het mishaegt, het deert, het smart, het is leet, en diergelyke, zyn niet anders te

[p. 232]

zeggen, dan Het werk, bedryf, woort, verhael, die de gedaente van Persoonen om hunne werkingen aenneemen, berout, lust, verdriet, spyt, jammert, moeit, betaemt, past, voegt, gevalt, behaegt, deert, smart, is leet. Dus ook, Het gedenkt, het heugt, het dunkt, het schynt.

Het vriest, dooit, regent, hagelt, bliksemt, weêrlicht, dondert, sneeut, mist, nevelt, wordt ook gezegt by uitlaeting, voor, Het weder vriest, dooit, regent, hagelt, bliksemt, weêrlicht, dondert, sneeut, mist, nevelt. Want op de vraegen, Wat maekt, wat doet het weder? wat weder is het? wordt geantwoordt, Het, naemelyk weder, vriest, dooit, &c. Ten waere, dat men zeggen wilde, dat de lucht, de woonplaets der oirzaeken van de verscheidenheit des weders, het uitgespannen ruim, dat boven en rontom ons is, en waer in de wolken dryven, enkelyk door Het, gelyk by de Latynen door Hoc, worde uitgedrukt.

Het wordt gelooft, gedaen, gelaeten, geloochent, toegestemt, is mede eene spreekwyze, door uitlaeting gevormt, voor, Het woort, verhael, werk, bedryf wordt gelooft, gedaen, gelaeten, geloochent, toegestemt.

Men zegt is niet anders, dan, Alle man zegt, iemant, dat is, ieder man, zegt; gelyk noch de Hoogduitschen zonder het geslachtwoort DE schryven en spreeken, Man zagt, en de Franschen, van outs al de Duitsche Spreekwyze volgende, On dit, voor Homme dit.

Alle de Persoonlyke Werkwoorden, de Onpersoonlyke Betekenis aen zich neemende, wanneer zy Men voor zich ontfangen, worden ook in de Tytvoegingen door de verscheidene Tyden met deezen derden Persoone verandert en geboogen; als

[p. 233]

Men Hoort,	Men Koomt,
Men Hoorde,	Men Quam,
Men Heeft Gehoort,	Men Is Gekoomen,
Men Had Gehoort,	Men Was Gekoomen,
Men Zal Hooren.	Men Zal Koomen.

En dus ook, wanneer zy Het of Het Wordt voorzich ontfangen; als

Het Jammert,	Het Voegt,
Het Jammerde,	Het Voegde,
Het Heeft Gejammert,	Het Heeft Gevoegt,
Het Had Gejammert,	Het Had Gevoegt,
Het Zal Jammeren.	Het Zal Voegen.
Het Wordt Gelooft,	Het Wordt Geloochent,
Het Werd Gelooft,	Het Werd Geloochent,
Het Is Gelooft,	Het Is Geloochent.
Het Was Gelooft,	Het Was Geloochent.
Het Zal Gelooft Worden.	Het Zal Geloochent Worden.

De Nederduitschen maeken ook Onpersoonlyke Werkwoorden, gelyk men ze noemt, van Zelfstandige Naemwoorden, als in dit spreekwoort van een ondeugend bedryf, Het galgt beter, als het burgemeestert; en, Het ruitert, het schippert al wat aen den man is.

Alle deeze Onpersoonlyke Werkwoorden, die ook door alle de andere Wyzen der Tytvoeginge en de verscheidene Tyden geboogen worden, ontfangen

[p. 234]

deeze buiging en verandering alleen in het Eenvouwige Getal, en zyn ten opzichte van het Meervouwige gebreklyk; gelyk ook in het gewoonlyke Wortelwoort, het Werkwoort der Gebiedende Wyze.

Dus zegt men alomme in de Aenvoegende Wyze en haere byzondere Tyden, Dat Het Berouwe, Luste, Verdriete, Als Het Zoude Berouwen, Lusten, Verdrieten, of Dat Het Beroude, Luste, Verdroote, Dat Het Hebbe Berout, Gelust, Verdrooten, Dat Het Berout, Gelust, Verdrooten Hadde, Als het Zoude Berout, Gelust, Verdrooten Hebben, Als het Zal Berout, Gelust, Verdrooten Hebben.

De Eindigende Wyze met haere drie Tyden luiden in deeze Werkwoorden, gelyk in de Persoonlyke, dus, Berouwen, Lusten, Verdrieten, Berout, Gelust, Verdrooten Hebben, Zullen Berouwen, Lusten, Verdrieten.

De Deelwoorden zyn eindelyk ook deeze, Berouwende, Lustende, Verdrietende, Hebbende Berout, Gelust, Verdrooten, Zullende Berouwen, Lusten, Verdrieten.