|
| |
| |
| |
Het XXV. Kapittel.
NA dat wy de verandering der Werkwoorden zoo ten aenzien der
Helpwoorden in eene Ongelykvloeiende, als eeniger Hooftwoorden in de
Gelykvloeiende Tytvoeginge, door hunne Wyzen en Tyden gezien hebben, staet ons
voort te gaen, om te beschouwen, hoe deeze gevormt en afgeleidt worden.
Het Wortelwoort is in de Werkwoorden de Gebiedende Wyze van
het Bedryvende of Onzydige Werkwoort in het Eenvouwige Getal,
die, maar eenen eenigen, dat is, den tweeden Persoon hebbende, in dien alle de
Wortel- of Stamletters begrypt; als, Ga, Zie, Loop, Keer, Zet, Slaep,
Waek.
Van dit Werkwoort worden alle Tyden in alle Wyzen, zoo
der Bedryvende en Onzydige, als Lydende Werkwoorden, door
byvoeging van een of meer letteren afgeleidt.
De vorming aller Tyden in de byzondere Wyzen, zoo der
Bedryvende, als Onzydige Werkwoorden, is eene en de zelve.
Het Meervouwige Getal der Gebiedende Wyze wordt in die
beide van het Eenvouwige Getal of Wortelwoort gemaekt door het byvoegen eener
T die by de Nederduitschen, zoo wel, als by de Grieken en Latynen, het
merkteken des Meervouwigen Getals in de Gebiedende Wyze is; dewyl het
Eenvouwige nooit eene T gebruikt, dan in de Wortelwoorden, die met deeze
letter eindigen, en daerom in het Meervouwige door de Merkletter T niet
vermeerdert worden. | |
| |
Dus maekt men van Zie, Loop, Keer, Slaep, Waek het
Meervouwige Ziet, Loopt, Keert, Slaept, Waekt.
Zet met Vat, Kryt, Smyt, Zit, Eet wordt in beide
Getallen, tot eenen en tot veele gezegt.
Eindigt het Wortelwoort in A, het Meervouwige wordt gemaekt
door het aenvoegen van ET, waer door de A in eene lettergreep verlengt wordt;
als van Ga, Sta, Sla, Gaet, Staet, Slaet.
In het Lydende Werkwoort wordt de Gebiedende Wyze in
beide Getallen gemaekt van het Deelwoort des Verleedenen Tyts, voor zich
aenneemende het Helpwoort Word en Wordt; als in, Word Gehoort,
Wordt Gehoort, Word Geleezen, Wordt Geleezen.
In den Tegenwoordigen Tyt der Aentoonende Wyze van de
Bedryvende en Onzydige Werkwoorden wordt de Eerste
Persoon, die in alle Werkwoorden met eene E eindigt, uitgezondert in
Ik Kan, Magh, Wil, Moet, Ben en Zal, afgeleidt door het
aenhechten der gemelde E.
Dit geschiedt op verscheide wyzen; waer van deeze regels zyn:
Indien het Wortelwoort in twee Medeklinkeren eindigt, wordt
de E enkelyk aen het Wortelwoort gehecht; als in, Ik Dank-e, Krenk-e,
Krimp-e, Terg-e, Tart-e; uitgezondert welker uitgang is in ANS, ENS,
ERS, ORS; want deeze verdubbelen welluidendheits halve den lesten
Medeklinker S voor de merkletter E; als in, Ik Dans-se,
Verslens-se, Pers-se, Lors-se, Grenz-e van Grens wordt
uitgezondert.
De E wordt enkelyk by het Wortelwoort in deeze vorminge
gevoegt, wanneer het voor eenen uitgaenden Medeklinker eenen Langen
Klinker of eenen | |
| |
Tweeklank heeft; als in Ik Waek-e,
Leer-e, Droom-e, Huur-e, Zeil-e, Treur-e, Zoek-e, Houd-e, Fluit-e,
Smyt-e.
Insgelyks, wanneer het Wortelwoort in eenen Klinker eindigt; als in
Ik Ga-e, Sta-e, Sla-e; hoewel die echter als eene lettergreep
uitgesprooken worden; gelyk ook Ik Doe, Zie; waer achter de merkletter
E welluidendheitshalve wordt uitgelaeten, of in de voorgaende smelt.
Eindigt het Wortelwoort in eenen Enkelen Medeklinker achter
eenen Korten Klinker, zoo wordt voor de toegevoegde E de
Medeklinker herhaelt; als in, Ik Val-le, Stel-le, Zit-te, Klop-pe,
Val-le.
Wortelwoorden, die in eenen Drieklank Aei, Oei, Ooi of in den
Tweeklank Ui of in de Lange Klinker Y eindigen, voegen ook tot de
vorming des Eersten Persoons in den Tegenwoordigen Tyt aan zich de E: en
daerom zegt men, Ik Maei-e, Zaei-e, Groei-e, Bloei-e, Strooi-e, Tooi-e,
Krui-e, Vry-e.
Achter de Tweeklanken en Drieklanken, die in eene
U de Wortelwoorden eindigen, als Brou, Blaeu, Schreeu, Vernieu,
wordt de Eerste Persoon gevormt door het aenneemen eener W voor
de aengevoegde E; en dus zegt men, Ik Brou-we, Blaeu-we, Schreeuwe,
Vernieu-we.
Woorden, die in de dubbele letter CH na eene of meer
Klinkletters eindigen, maeken den Eersten Persoon des Tegenwoordigen
Tyts in de Aentoonende Wyze ook door het enkel aenneemen der
E; en dus zegt men, Ik Lach-e, Prach-e, Juich-e; zonder dat de
CH voor de aengevoegde E behoeve herhaelt te worden; gelyk
hedensdaegs in eene nieugesmeede | |
| |
spellinge op eene vreemde wyze
geschiedt; dewyl in de Grieksche taele zelve haere χι of Chi met andere
nooit verdubbelt wordt, en by de Nederlanders nooit eene lettergreep begint,
dan alleen in de uitheemsche woorden Christus, Christen, Cherubyn,
Chloë, Chaldeë, Chrysostomus, Chrysippus en diergelyke.
De Tweede en Derde Persoon in het Eenvouwige,
en de Tweede Persoon in het Meervouwige Getal des zelven
Tegenwoordigen Tyts, die eenen zelven uitgang hebben, worden van het
Wortelwoort afgeleidt door het byvoegen der T; als Gy, Hy, Zy, Het
Ziet, Loopt, Keert, Slaept, Waekt; of van ET, indien het Wortelwoort
in A eindigt; als Gy, Hy, Zy, Het Gaet, Staet, Slaet.
De Eerste en Derde Persoon in het Meervouwige
Getal des Tegenwoordigen Tyts voegen tot hunne vorming achter het
Wortelwoort, in twee Medeklinkeren of in eenen Medeklinker achter eenen Langen
Klinker of Tweeklank eindigende, de Merkletters EN; als in Wy, Zy
Dank-en, Krenk-en, Terg-en, Waek-en, Droom-en, Smyt-en, Zeil-en, Treur-en,
Fluit-en: uitgezondert die in ANS, ENS, ERS, ORS uitgaen; want die
verdubbelen den lesten Medeklinker voor de Merkletters; als in, Wy, Zy
Dans-sen, Verslens-sen, Pers-sen, Lors-sen.
Insgelyks geschiedt dit, als het Wortelwoort in A, Ae, Oe
uitgaet; als in Wy, Zy Ga-en, Sla-en, Sta-en; die nochtans met
Zien en Doen, als eene lettergreep, uitgesprooken worden, om dat
in deeze beide de E in EN welluidendheits halve wordt
uitgelaeten, of in de leste letter van het Wortelwoort smelt.
Wortelwoorden, in eenen enkelen Medeklinker | |
| |
na eenen
Korten Klinker eindigende, herhaelen den Medeklinker voor de Merkletters
EN; als in Wy, Zy Min-nen, Val-len, Klop-pen, Stel-len.
Wortelwoorden, die in den Langen Klinker Y, in den Tweeklank
Ui, en in de Drieklanken, Aei, Oei, Ooi uitgaen, neemen ook tot
het vormen des Eersten en Derden Persoons in het Meervouwige
Getal enkelyk de Merkletters EN aen; als in, Wy, Zy Vry-en,
Krui-en, Maei-en, Zaei-en, Groei-en, Bloeien, Strooi-en, Tooi-en.
Achter den Tweeklank OU en de Drieklanken Aeu, Eeu,
Ieu neemt het Wortelwoort, daer in eindigende, tot het vormen des
Eersten en Derden Persoons in het Eenvouwige Getal voor de
Merkletters EN de W aen; als in Wy, Zy Brou-wen, Blaeu-wen,
Schreeu-wen, Vernieu-wen.
Wortelwoorden, die na eenen Langen Klinker, of
Tweeklank, of ON en YN in eene S eindigen; als,
Raes, Lees, Rys, Reis, Verhuis, Bons, Gons, Gryns, veranderen in de
Eerste Persoonen van beide Getallen en in den Derden van
het Meervouwige des Tegenwoordigen Tyts de leste Stamletter
S in eene Z voor de E en EN; als in, Raez-e,
Leez-e, Ryz-e, Reiz-e, Ver-huiz-e, Bonz-e, Gonz-e, Grynz-e, Wy, Zy Raezen,
Leez-en, Ryz-en, Reiz-en, Verhuiz-en, Bonz-en, Gonz-en, Grynz-en.
Dit wordt gevolgt van Wortelwoorden, die, na eenen Langen
Klinker of na eenen Tweeklank in eene F eindigende, die
F in eene V veranderen. Waerom van Schaef, Draef, Geef, Leef,
Loof, Stoof, Schroef, Schuif, Blyf, Schryf afgeleidt worden Ik Schaev-e,
Draev-e, Geev-e, Leev-e, Loov-e, Stoov-e,
| |
| |
Schroev-e,
Schuiv-e, Blyv-e, Schryv-e, Wy, Zy Schaev-en, Draev-en, Geev-en, Leev-en,
Loov-en, Stoov-en, Schroev-en, Schuiv-en, Blyv-en, Schryven.
De Tegenwoordige Tyt in de Aentoonende Wyze van het
Lydende Werkwoort wordt gemaekt van het Deelwoort des
Verleedenen Tyts, voor zich aenneemende het Helpwoort Worden in
den Tegenwoordigen Tyt der Aentoonende Wyze; als Ik Worde, Gy
Wordt, Hy Wordt Gehoort, Wy Worden, Gy Wordt, Zy Worden Gehoort.
De Onvolmaekte Verleeden Tyt der Aentoonende Wyze
wordt in het Bedryvende en Onzydige Werkwoort van het Wortelwoort
afgeleidt door het byvoegen der Merkletteren DE in alle de
Persoonen des Eenvouwigen, en van DEN in alle de
Persoonen des Meervouwigen Getals; als in Ik, Gy, Hy, Zy, Het
Stel-de, Hoor-de, Dwael-de, Draei-de, Reis-de, Luis-de, Vry-de, Wy, Gy, Zy,
Stel-den, Hoor-den, Draei-den, Reis-den, Luis-den, Vry-den.
Waerom Wortelwoorden, die in eene D na eenen voorgaenden
Medeklinker of eenen Langen Klinker of Tweeklinker
uitgaen, in deeze Persoonen met eene dubbele D geschreeven worden; als,
Ik, Gy, Hy, Zy, Het Wend-de, Wond-de, Verbeeld-de, Antwoord-de, Smeed-de,
Spaed-de, Scheid-de, Spoed-de, Luid-de, Wy, Gy, Zy Wend-den, Wond-den,
Verbeeld-den, Antwoord-den, Smeed-den, Spaed-den, Scheid-den, Spoed-den,
Luid-den. Die achter eenen Korten Klinker in eene D eindigen,
zyn in den Tegenwoordigen en Onvolmaekten Tyt even eens; als
Ik Schudde, Wy, Zy Schudden in den Tegenwoordigen, en ook Ik,
Gy, Hy, Zy, Het Schudde, Wy, Gy, Zy Schudden in den Onvolmaekten
Tyt.
| |
| |
Voor DE en DEN wordt echter TE en TEN
inden Onvolmaekten Tyt gebruikt, wanneer de Wortelwoorden in harde
Medeklinkers uitgaen; als in AF, EF, OF, UF, K, LK, NK, RK, AP, AEP, MP,
OP, UP, UIP, AS, ES, OS, US, ANS, ENS, ERS, AT, ET, IT, UT, RT, ST, CH, SCH,
CHT. Dus zegtmen Ik, Gy, Hy, Zy, Het Schaf-te, Kef-te, Stof-te,
Verbluf-te, Pak-te, Wek-te, Stik-te, Druk-te, Bulk-te, Wenk-te, Merk-te,
Klap-te, Raep-te, Stamp-te, Klop-te, Drup-te, Kuip-te, Pas-te, Pres-te, Pis-te,
Los-te, Kus-te, Dans-te, Verslens-te, Pers-te, Lors-te, Schat-te, Let-te,
Spit-te, Schut-te (welke vier dit alleen met elkander gemeen hebben, dat zy
in den Tegenwoordigen en Onvolmaekten Tyt met eene dubbele
T geschreeven worden) Schort-te, Troost-te, Lach-te, Juich-te,
Ruisch-te, Biecht-te, Acht-te, Zucht-te, Hecht-te. En in het Meervouwige
Getal, Wy, Gy, Zy Schaf-ten, Kef-ten, Stof-ten, Verbluf-ten, Pakten,
Wek-ten, &c. Grens-de van Grens wordt uitgezondert.
De Onvolmaekte Verleeden Tyt der Aentoonende Wyze in
het Lydende Werkwoort wordt gemaakt van het Deelwoort des
Verleedenen Tyts, voor zich ontfangende het Helpwoort Worden in
den zelven Tyt der zelve Wyze; als Ik Werd Gehoort, Gy Werdt
Gehoort, Hy Werd Gehoort, Wy Werden Gehoort, Gy Werdt Gehoort, Zy Werden
Gehoort.
De Volmaekte Ganschverleeden Tyt wordt gemaekt van een
Deelwoort des Verleedenen Tyts in het Lydende Werkwoort;
waer voor in het Bedryvende en Onzydige Werkwoort het Helpwoort
Hebben in den Tegenwoordigen Tyt der Aentoonende Wyze gezet | |
| |
wordt; als Ik Hebbe, Gy Hebt, Hy Heeft Gehoort, Wy Hebben, Gy
Hebt, Zy Hebben Gehoort; Ik Hebbe, Gy Hebt, Hy Heeft Gewoont, Wy Hebben, Gy
Hebt, Zy Hebben Gewoont.
In het Lydende Werkwoort wordt tot het maeken van den
Volmaekten Verleedenen Tyt voor het Deelwoort des Verleedenen
Tyts in het zelve Woort het Helpwoort Zyn gebruikt in den
Tegenwoordigen Tyt der Aentoonende Wyze; als in Ik Ben, Gy
Zyt, Hy, Zy, Het Is Gehoort, Wy Zyn, Gy Zyt, Zy Zyn Gehoort.
De Meerdanvolmaekte Voorverleeden Tyt wordt gemaekt van het
Deelwoort des Verleedenen Tyts in het Lydende Werkwoort;
waer voor in het Bedryvende en Onzydige Werkwoort het Helpwoort
Hebben in den Onvolmaekten Tyt der Aentoonende Wyze gevoegdt wordt; als
in, Ik Hadde, Gy Hadt, Hy, Zy, Het Had Gehoort, Wy Hadden, Gy Hadt, Zy
Hadden Gehoort; Ik Hadde, Gy Hadt, Hy, Zy, Het Had Gewoont, Wy Hadden, Gy Hadt,
Zy Hadden Gewoont.
In het Lydende Werkwoort wordt tot het vormen van den
Meerdanvolmaekten Voorverleedenen voor het Deelwoort des
Verleedenen Tyts het Helpwoort Zyn gebruikt in den
Onvolmaekten Tyt der Aentoonende Wyze; als in, Ik Was, Gy
Waert, Hy, Zy, Het Was Gehoort, Wy Waeren, Gy Waert, Zy Waeren Gehoort.
Eenige Onzydige Werkwoorden volgen in beide deeze
Tyden het Lydende Werkwoort, en gebruiken voor het
Deelwoort des Verleedenen Tyts in het zelve woort het Helpwoort
Zyn; als in, Ik Ben, Ik Was Geklommen, Ik Ben, Ik Was Gedaelt, Ik
Ben, Ik Was Gebleeven, Ik Ben, Ik Was Vertrokken, Ik Ben, Ik Was Gekoomen,
en diergelyke. Ook zegt | |
| |
men in deeze betekenisse, Ik Ben, Ik
Was eenen anderen Gevolgt, voor Ik Hebbe, Ik Hadde Gevolgt; schoon
Volgen een Bedryvend Werkwoort is: en Ik Ben, Ik Was den zelven wegh
Gekeert of Wedergekeert.
De Toekoomende Tyt der Aentoonende Wyze wordt gemaekt
in ieder Werkwoort uit den Tegenwoordigen Tyt in de Eindigende
Wyze, hebbende voor zich het Helpwoort Zal; als in het Bedryvende
Werkwoort, Ik Zal Hooren, Zy Zult Hooren, Hy, Zy, Het Zal Hooren, Wy Zullen
Hooren, Gy Zult Hooren, Zy Zullen Hooren; in het Onzydige, Ik Zal, Gy
Zult, Hy, Zy, Het Zal Woonen, Wy Zullen, Gy Zult, Zy Zullen Woonen; en in
het Lydende, Ik Zal, Gy Zult, Hy, Zy, Het Zal Gehoort Worden, Wy Zullen, Gy
Zult, Zy Zullen Gehoort Worden.
De Aenvoegende Wyze is in den Tegenwoordigen Tyt de
zelve met de Aentoonende Wyze van elk byzonder Werkwoort, uitgezondert
den Derden Persoon in het Eenvouwige Getal, die met den
Eersten eenen zelven uitgang heeft; als in het Bedryvende Werkwoort,
Dat Ik Hoore, Gy Hoort, Hy, Zy, Het Hoore; in het Onzydige, Dat Ik
Woone, Gy Woont, Hy, Zy, Het Woone; in het Lydende, Dat Ik Gehoort
Worde, Gy Gehoort Wordt, Hy, Zy, Het Gehoort Worde.
De Eerste Onvolmaekte Verleeden Tyt koomt met den
Onvolmaekten Verleedenen Tyt der Aentoonende Wyze in de
Bedryvende en Onzydige Werkwoorden over een, uitgezondert den
Tweeden Persoon in beide Getallen, die met den Eersten en
Derden eenen zelven uitgang heeft; als in het Bedryvende Werkwoort,
Dat Ik Hoorde, Gy Hoorde, Hy, Zy, Het Hoorde; Wy Hoor-den, Gy Hoorden, Zy
Hoorden; en in het Onzydige,
| |
| |
Dat Ik Woonde, Gy
Woonde, Hy, Zy, Het Woonde, Wy Woonden, Gy Woonden, Zy Woonden.
In het Lydende Werkwoort wordt deeze Tyt gemaekt van het
Deelwoort des Verleedenen Tyts in het zelve Woort, voor zich
ontfangende het Helpwoort Wierde; als, Dat Ik Wierde Gehoort, Gy
Wierdt Gehoort, Hy, Zy, Het Wierd Gehoort, Wy Wierden Gehoort, Gy Wierdt
Gehoort, Zy Wierden Gehoort.
De Tweede Onvolmaekte Verleedene Tyt wordt in alle drie
Werkwoorden gemaekt van den Tegenwoordigen Tyt in de Eindigende
Wyze, voor zich ontfangende het Helpwoort Zoude; als in het
Bedryvende Werkwoort, Als Ik Zoude Hooren, Gy Zoudt Hooren, Hy, Zy, Het
Zoude Hooren, Wy Zouden, Gy Zoudt, Zy Zouden Hooren; in het Onzydige, Ik
Zoude Woonen, Gy Zoudt Woonen, Hy, Zy, Het Zoude Woonen, Wy Zouden, Gy Zoudt,
Zy Zouden Woonen; in het Lydende; Ik Zoude Gehoort Worden, Gy Zoudt
Gehoort Worden, Hy, Zy, Het Zoude Gehoort Worden, Wy Zouden Gehoort Worden, Gy
Zoudt Gehoort Worden, Zy Zouden Gehoort Worden.
De Volmaekte Ganschverleeden Tyt is in alle uitgangen, gelyk
die der Aentoonende Wyze, uitgezondert in den Derden Persoon der
Bedryvende en Onzydige Werkwoorden die met den Eersten
overeenstemt; als, Dat Ik Gehoort Hebbe, Gy Gehoort Hebt, Hy, Zy, Het
Gehoort Hebbe; Dat Ik Gewoont Hebbe, Gy Gewoont Hebt, Hy, Zy, Het Gewoont
Hebbe.
In het Lydende Werkwoort is tusschen den Volmaekten
Ganschverleedenen Tyt der Aentoonende en Aenvoegende Wyze dit
onderscheit, dat de leste in den Eersten en Derden Persoon
gemaekt worde door | |
| |
het Helpwoort Zy; als, Dat Ik Zy
Gehoort, Gy Zyt Gehoort, Hy, Zy, Het Zy Gehoort.
De Eerste Meerdanvolmaekte Voorverleeden Tyt is dien der
Aentoonende Wyze in alles zonder eenige uitzonderinge gelyk.
De Tweede Meerdanvolmaekte Voorverleeden Tyt wordt in de drie
Werkwoorden gemaekt van den Volmaekten Ganschverleedenen Tyt in de
Eindigende Wyze, voor zich aenneemende het Helpwoort Zoude; als
in het Bedryvende Werkwoort, Als Ik Zoude Gehoort Hebben, Gy Zoudt Gehoort
Hebben, Hy, Zy, Het Zoude Gehoort Hebben, Wy Zouden Gehoort Hebben, Gy Zoudt
Gehoort Hebben, Zy Zouden Gehoort Hebben; in het Onzydige, Ik Zoude
Gewoont Hebben, Gy Zoudt Gewoont Hebben, Hy, Zy, Het Zoude Gewoont Hebben, Wy
Zouden Gewoont Hebben, Gy Zoudt Gewoont Hebben, Zy Zouden Gewoont Hebben;
in het Lydende, Ik Zoude Gehoort Zyn, Gy Zoudt Gehoort Zyn, Hy, Zy, Het
Zoude Gehoort Zyn, Wy Zouden Gehoort Zyn, Gy Zoudt Gehoort Zyn, Zy Zouden
Gehoort Zyn.
De Toekoomende Tyt wordt in de drie Werkwoorden gemaekt van
den zelven Volmaekten Ganschverleedenen Tyt der Eindigende Wyze,
voor zich het Helpwoort Zal hebbende; als in het Bedryvende
Werkwoort, Als Ik Zal Gehoort Hebben, Gy Zult Gehoort Hebben, Hy, Zy, Het Zal
Gehoort Hebben, Wy Zullen, Gy Zult, Zy Zullen Gehoort Hebben; in het
Onzydige, Ik Zal Gewoont Hebben, Gy Zult Gewoont Hebben, Hy, Zy, Het Zal
Gewoont Hebben, Wy Zullen, Gy Zult, Zy Zullen Gewoont Hebben; in het
Lydende, Ik Zal Gehoort Zyn, Gy Zult Gehoort Zyn,
| |
| |
Hy,
Zy, Het Zal Gehoort Zyn, Wy Zullen, Gy Zult, Zy Zullen Gehoort Zyn.
In de Eindigende Wyze, die geenen zekeren Persoon noch
Getal heeft, wordt de Tegenwoordige Tyt in het Bedryvende
en Onzydige Werkwoort, in EN eindigende, (uitgezondert Zyn
voor Zyen van het verouderde Zy,) gemaekt van het
Wortelwoort door het byvoegen van het enkele en bloote EN; als
Kamp-en, Lonk-en, Werk-en, Hoor-en, Woon-en, Kraei-en, Bloei-en, Krui-en,
Vry-en, Schrei-en, Lach-en, Juich-en, Gruw-en, en na het veranderen der
Wortelletteren S in Z en F in V in Raez-en,
Vreez-en, Groez-en, Bruiz-en, Schaev-en, Geev-en, Schuiv-en, Dryv-en.
Voor dit EN wordt de Medeklinkende Wortelletter herhaelt in
Val-len, Zet-ten, Bid-den, Klop-pen, Stut-ten; en de W gezet in
Blaeu-wen, Schreeu-wen, Vernieu-wen, Brou-wen.
En hier in volgen wy den voet van Kornelis Gyzelbertszoon Plemp; die
in zyn Latynsch geschrift van de Nederduitsche Spelkunst (want het
Nederlantsche hebbe ik nooit gezien) wel oordeelde, dat men schryven most
Heb-en, wed-en, suf-en, leg-en, bak-en, wil-en, tem-en, min-en, klap-en;
maer evenwel, de gewoonte volgende, zelf schreef, Hebben, wedden, suffen,
leggen, bakken, willen, temmen, minnen, klappen; op dat het gemeene volk
uit onkunde niet spelde en laeze, He-ben, we-den, su-fen, le-gen, ba-ken,
wi-len, te-men, mi-nen, kla-pen. Om die zelve reden schryven wy ook (dat hy
niet doet; gelyk het ook anders onnoodigh is) de woorden, die in de Twee- en
Drieklanken AU en OU,
| |
| |
AEU en EEU in
de Gebiedende Wyze eindigen, in de tweede Lettergreep en voor het Eindigende
EN met eene W; als Grau-wen, increpare, Snau-wen,
Dau-wen, Bou-wen, Kou-wen, Hou-wen, caedere, Rou-wen, Schou-wen,
Brou-wen, Maeu-wen, Graeu-wen, Baeu-wen, Flaeu-wen, Blaeu-wen, Geeu-wen,
Breeu-wen, Schreeu-wen, Sneeu-wen; op dat men uit zommige van deeze
woorden, zonder W geschreeven, als Grauen, Bouen, Houen, Rouen,
Schouen, Graeuen, Geeuen, Schreeuen, niet maeke Gra-ven, Bo-ven, Ho-ven,
Ro-ven, Scho-ven, Grae-ven, Gee-ven, Schree-ven, Snee-ven.
Doch hier van kan gezien worden in de vorminge der Eerste en
Derde Persoonen des Meervouwigen Getals in den Tegenwoordigen
Tyt der Aentoonende Wyze, die met de Eindigende Wyze der
Bedryvende en Onzydige Werkwoorden eenen zelven Uitgang
hebben.
In het Lydende Werkwoort wordt die Tegenwoordige Tyt
gemaekt van den Tegenwoordigen Tyt der Eindigende Wyze van het
Helpwoort Worden, hebbende voor zich het Deelwoort des
Verleedenen Tyts; als in, Gehoort Worden.
De Volmaekte Ganschverleeden Tyt wordt in het
Bedryvende en Onzydige Werkwoort gemaekt door den
Tegenwoordigen Tyt der Eindigende Wyze in het Helpwoort
Hebben, ontfangende voor zich het Deelwoort des Verleedenen
Tyts; als in, Gehoort Hebben, Gewoont Hebben; en in het
Lydende, als mede in eenige Onzydige door den Tegenwoordigen
Tyt der Eindigende Wyze in het Helpwoort Zyn, voor zich het
Deelwoort des Verleedenen Tyts ook aenneemende; als in Gehoort
Zyn, Geleezen Zyn, Gevallen Zyn, Gekoomen Zyn.
| |
| |
De Toekoomende Tyt wordt in het Bedryvende en
Onzydige en Lydende Werkwoort gemaekt door het Samenvoegen des
Helpwoorts Zullen met den Tegenwoordigen Tyt der Eindigende
Wyze van iegelyk byzonder Werkwoort; als in Zullen Hooren, Zullen
Woonen, Zullen Gehoort Worden.
Deeze drie Tyden der Eindigende Wyze worden in de Woortvoeginge (dat
hier ter aenmerkinge dient) zelden gebruikt zonder tuschenkomste of byvoeginge
van het woordeken TE; als in, Te Hooren, Gehoort te Hebben, Geleezen te Zyn,
te Zullen Woonen, te Zullen Gehoort Worden.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd