Zomervlammen

[p. XI]

Voorwoord

Het noodlot van den dichter is wonderbaar!

Pol de Mont heeft gelijk geen ander over onze jeugd geregeerd, én als dichter én als strijder voor Vlaamsche Kunst en Vlaamsch Leven.

Zijn bundels ‘Gedichten’, ‘Lentesotternijen’ en ‘Loreley’ werden door heel een jeugd met geestdrift begroet.

Hij stond als een heraut in de jongere Vlaamsche Literatuur. Hij bracht een adem van hernieuwing en zong, van den morgen tot den avond, in armoe en weelde!

In zijn verzen lagen de gevoelens van zijn menschelijke ziel: al wat in hem opbruiste aan schoonheid, liefde, vreugde en smart.

Maar de jeugd keerde zich schielijk naar andere goden, naar kunstenaars, waarvan elke uiting strakker van klank bleek te zijn. Ik zeg niet naar kunstenaars die meer dichter waren, maar naar kunstenaars die sierlijker gehuld gingen in 't uiterlijke gewaad van den dichter. En dan, die dichters waren jonger dan de Mont en jonge dichters vinden altijd genade bij de menschen.

Pol de Mont bleef er niet min dichter om! Hij regeerde meer dan ooit in zijn afzondering. Juist door die afzondering bleef hij regeeren. Hij dichtte en zong aldoor.

De Tijd, die kiest en deelt, zal in de verzenboeken van dezen vruchtbaren geest een rijken oogst vinden, want, bij deze allerlaatste schifting, komt de Poëzie, waarin de zuivere glorie van de Mont ligt, alleen in aanmerking. Ik moet die glorie niet verkondigen. Zij is en leeft in duizend verzen, geschreven met blije handen, hetzij hij toegejuicht werd door heel een jeugd of zich afzonderde in de individualiteit van zijn talent...

[p. XII]

En ik moet hier vaststellen: bij de opkomst van Pol de Mont scheen de Poëzie dood in Vlaanderen. Ik zeg niet dat er geen dichters meer waren; 't zou een groote onwaarheid zijn, want toen leefde en dichtte Guido Gezelle. Maar er lag geen verband tusschen de dichters en het volk, dat alle gevoel voor Poëzie verloren had. Men had geen gehoor meer voor rythmus en melodie. Rodenbach en de Mont zouden den gapenden afgrond tusschen het Vlaamsche volk en zijn dichters overbruggen. Zij brachten een algemeen menschelijke stemming, een geestesrichting, een verzuchting van hart en ziel, waarin de besten van hun geslacht opgingen, en waarin, in andere omstandigheden of in andere middens, de heele gemeenschap zou opgegaan zijn: liefde voor hun land en hun stam, strijd voor eigen bestaan, leven en taal. En zij brachten mede een omwenteling in stijl en rythmus, een omwenteling, die nazinderde in de geesten.

Wat leek de Mont, in die jaren, een toonbeeld van levenswerkzaamheid: hij schreef en dichtte, sprak en streed. ‘Alles voor Vlaanderen’ bleef zijn leus. Zijn land moest groot en schoon worden. En de bundels, die achtereenvolgens verschenen: ‘Gedichten’, ‘Lentesotternijen’, ‘Loreley’, ‘Fladderende Vlinders’, ‘Idyllen’, ‘Claribella’, ‘Iris’, e.a., zegden ons wat hij droomde en wilde:

hij wilde Vlaamsch zijn van wezen... en hij stond volwassen in Vlaamschen grond met gedachten en gevoelens uit zijn Vlaamsch gemoed gegrepen;

hij wilde Vlaamsche schoonheid... en hij gaf zijn heerlijk land met bosschen, weiden en landouwen, met zee, stroomen en rivieren, bij dag en nacht, bij regen en zonneschijn;

hij wilde Vlaamsche vatbaarheid en Vlaamsche verbeel-

[p. XIII]

dingskracht... en, om te zingen al wat er binnen in hem leefde en roerde, vond hij eigen passende taal, eigen maat en eigen klank, gegroeid uit eigen stam en overlevering.

Maar er is meer... Pol de Mont kent vooral de emotie. De emotie doet hem zingen. Geen naarstig zoeken naar wijsjes en geluidjes, geen spel van klanken en alliteraties... Deze dichter rilt en zindert bij het minste, dat zijn zintuigen raakt, zooals de blâren ruischen bij 't lispelend windje, dat slechts even door de kruinen vaart. De emotie, die heilige gave, moet bij den dichter de bovenhand houden op gedachte en beeld, zin en rythmus, klank en maat, op alles wat, in een woord, bij het ontstaan van een gedicht te pas komt.

Si vis me flere, dolendum est primum ipsi tibi.

De emotie alleen kan het leven geven aan werkelijke Poëzie. Aan zijn eigen medezindering zal de lezer de waarde van een gedicht voelen. Van in de wieg tot in het graf meet de mensch alles aan zichzelf.

En dan, de waarlijk geëmotionneerde dichter maakt iets van niets: hij is een schepper. Ik denk aan verzen saamgebracht met de armste woorden, die de hoogste emotiën brengen. Zoo plaats ik twee versregels van de Mont:

Gelijk de vlam, die in albasten vazen

door 't fijn gekorreld pleister heen komt blozen...

naast overbekende verzen van Baudelaire, Mallarmé, Verlaine en Kloos, die zullen leven zoolang er verzen zullen gelezen worden:

Parfois la musique me prend comme une mer...

Charles Baudelaire.

Fuir! là - bas fuir! Je sens que les oiseaux sont ivres
D'être parmi l'écume inconnue et les cieux!

Stéphane Mallarmé.

[p. XIV]

 

L'espoir luit comme un brin de paille dans l'étable.

 

 

 

Paul Verlaine.

Als alles wat heel ver is en heel schoon.

Willem Kloos.

De dichter heeft er, op een begenadigd oogenblik, door de simpelste dingen ontroerd en telkens gedreven door een onweerstaanbare zeggingskracht, zijn emotie algemeen menschelijk uitgedrukt.

Het is een groot geluk voor een dichter als de Mont, die gestaag zijn land en zijn volk wilde schooner maken, dergelijke accenten te hebben gevonden. Zij hebben hem gered uit een valsch individualisme, uit de Kunst-om-de-Kunst, die alleen de weergave van een ontroering wilde zijn, zonder meer, terwijl de ontroering bij hem steeds het middel bleef om zijn volk te bereiken en hooger-op te voeren.

Vreemd is het wel, dat de Mont die, door ontstaan en opvoeding zoo heel en al anders was, den invloed van de kunst-om-de-kunstbeweging niet kon ontwijken.

Een stond scheen hij voor die beweging te ijveren en er heel en al in op te gaan. Maar niettegenstaande enkele weifelingen, bleef zijn gezonde menschenliefde de bovenhand houden en, naast zijn liefde tot den mensch, ontstond als vanzelf, omdat het niet anders kon, zijn vurige liefde tot de vrouw, zijn zinnelijke liefde; en hij verheerlijkte deze, ten spijt van kleinzielige menschen, die nooit begrepen dat de sensueele liefde, eeuwig verrassend en steeds vol hernieuwende kracht, te allen tijde het gevoelsleven van de menschen heeft vervuld. Die liefde tot de vrouw heeft de Mont uitgezongen als een heiden. Die liefde heeft hem ook al de smarten van 't leven gebracht! Die smarten stralen van uit zijn verzen tegen met zooveel kleur en lichternis, dat Pol de Mont wel nimmer klagen

[p. XV]

zal de moeder van het menschelijk leed te hebben gekend.

Eens zal men algemeen begrijpen welk schoon evenwicht er ligt tusschen Pol de Mont, den Mensch, en Pol de Mont, den Dichter, en men zal dan inzien, dat zijn dichterschap is geboren uit den zich langs alle kanten uitlevenden mensch. Pol de Mont zal dan erkend worden als een dichter door geboorte, die dichter bleef in zijn levenspractijk en zijn leven in een doorloopend poëma heeft uitgezongen.

Hier vindt de lezer een nieuwen zang van dit poëma.

God geve dat het de laatste niet zij!

VICTOR DE MEYERE.

[p. t.o. XVI]

(F. KHNOPFF, t..)