Levens en legenden van heiligen. Deel I. Brandaen en Panthalioen

Noch een ander myrakel.

Ic meynde oec, datmen niet achter laten en sal, wat crachten ende myrakel God doen wolde inder stat van Straesborch overmids (p. 24 v.) dat verdienste des saligen Panthalioens.

Het was inder voerscrevenre stat een ridder, die grote ynnicheit had tot desen martelaer, ende was hem stadelick erende mit almissen ende mit gebede ende mit anderen gueden werken nae sinen vermoegen. Dese rydder ginck eens buten die stat, ende sijn viande quamen hem toe bider stat mueren, ende sloegen ende staken hem alsoe voel wonden, dat hi neder ter eerden viel ende lach als voer doet. Doe sach hi sunte Panthalioen, den hi ynnichelicke gedient had, bi hem staen, mit enen eerweerdigen aensicht, mit siden clederen ende mit blenckenden golde; ende mit enen sachten tasten mit sinen handen betasten hi hem sijn wonden, ende band[e] hem sijn hoeft te samen, daer hi een doet wonde in had, want dat hoeft was hem bi nae van een gehouwen; ende sprack tot hem onder anderen woerden: ‘Bestelle ende beset dijn guet, bisonder die dyngen, die di toe behoeren opten langen wech, op dattu niet snellick en werdes getrect voer die tegenwoerdicheit des Heren, den du moetes rekenscap geven van alle dinen werken, ende dan onbereit voer hem staeste.’ Doe vraechden die ridder, wie hi waer, die hem soe voel waeldaden dede. Doe sprack hi: ‘Ic bin Panthalioen, die Christum mit minen bloede (p. 25 r.)

[p. 67]

op eertrick heb glorificiert. Ende want ic mit weerdiger dancberheit heb aengesien den dienst, dien du mi altijt heves gedaen mit ynnicheit, soe bin ic nu hier comen om di te troesten.’ Sijn gesellen, die van hem waren gevloen ende een bedroefde boetscappe had(den) gebracht inder stat sinen vrienden, die quamen mit priesteren ende mit voel volcs uut ende vonden hem vole nae doet. Doe dede hi gewaer bicht ende ontfinck ons heren licham ende den heiligen olie. Als dit al gedaen was, ende die lude bi hem saten ende waerden sijns eyndes, doe hief hi sijn ogen op ende sach dat volck aen, dat bi hem stoent, ende sprack: ‘Waerom en eerdi niet mit weerdiger reverencien sunte Panthalioen, den gi tegenwoerdich siet?’ Doe sagen si om ende twivelden, of het soe waer, ende sechden: ‘Wi en¹⁾ sien nergent den heilich staen, daer du van segste.’ Doe sprack hi: ‘Mi wondert: en siedi niet, mit wat claren aensicht, mit wat schoenre cierheit van clederen hi steet bi minen hoefde, ende vermaect minen licham bermhertelick, want ic soe swaerlick gewont bin, ende hi troest mi, opdat ic mi niet en ontsie?’ Ende doe hi dit gespraken had, dede hi sijn ogen toe ende verscheiden uut deser armer werlt, des si alle verwonderden; ende sijn mage ende vriende (p. 25 v.) screyden seer. Si brochten hem in die stat ende groeven hem eerlick. Als hi gestorven was, soe wart sijn siel voer den richter gebracht; ende sunte Panthalioen quam mit hem, ende viel op sijn knyen voer den verscriclicken richter: om salicheit des menschen bad hi God, ende dat hi hem dien²⁾ geven wolde. Die richter antwoerden, dat en mochte geenreleye wijs geschien. Doe bad die martelar noch vlitelicker daer om, ende die richter en woldes doch niet doen. Doe ginck hi noch naere biden richter, ende sechde hem: ‘Gedenct mijnre wonden ende mijns bloets, dat ic om die glorie dijns naems vergaten heb, ende gyf mi desen mensche, opdat overmids (die) glorie mijns namen glorificiert werde dinen name inden volck.’ Doe sprack die Heer: ‘Ic wil doen dattu gebeden heves: dat ordel des gerichtes sal XXX dage op gehoert werden, binnen welker tijt sal hi macht hebben te verschinen sinen vrienden ende hulpe van hem te bidden, ende wat hem tot sijnre salicheit dienen mach, dat si dat doen voer hem binnen der tijt.’ Doe dit gespraken was, doe vuer die siel van dan, ende apenbaerden hem sinen vrienden ende magen in visionen dach ende nacht, inden huysen, inden (p. 26 r.) velde, mennichwerf, ende sprack tot hem,

1) Hs. een.

2) L.: hominis illius salutem sibi dari petiit, en wat verder: hominem hunc sibi dari postulavit.

[p. 68]

woe die heilige martelaer sante Panthalioen hem vorst had gebeden XXX dage, opdat hi hem bidden solde om hulpe: ‘Ende daer om, o mijn vriende, ontferme di over mi, ende nemet van mijnre eerftalen ende gueden, ende betaelt alle diegene, die ic schuldich bin, opdat mi die hant Gods niet en slae naeden dertich dagen minre versten om hoers roepens wil¹⁾; ende comt mi te hulpen mit almisse ende mit gebede ende mit missen.’ Dus verscheen hi dertich dage, ende bad hem stadelick om hulpe. Ende het en is geen twivel, hi en crech genade overmids die hulpe sunte Panthalioens ende bescermenisse, den gegeven is, dat overmids sijn verdienst dese siele mocht vercrigen die werken der rechtveerdicheit buten den banden des vleysch, welke werken hi te cleyn vervult had in sinen leven, ende nu overmids hulpe sijnre vriende hebben mochte in dien dat hi hem apenbaerden.

1) L.: et de hereditate et rebus meis reddite universis, quibus teneor, debita, ne propter querelas eorum, diebus acceptae dilationis transactis, manus Domini cum terribili sententia tangat me: verg. Acta, t.a pl., pl. 426 sub d.