Levens en legenden van heiligen. Deel I. Brandaen en Panthalioen

[p. 41]

II.
Legende van St. Panthalioen.

[p. 43]

Hier begint die legende van Sante Panthalioen des heiligen mertelars uuten Latijn gescreven als men se te coelen hevet.

(p. 1 r.) Inder tijt inder stat Nycomedia onder den keyser Maximianus soe leden voele kersten menschen vervolginge om dat rijck Gods ende om den geloeve ons Heren Jhesu Christi; voele mensche verborgen sich in halen ende in cuelen, en mit voel pinen nam hoer leven een eynde: die anderen woenden in steden verborgen.

Een senatoer mit namen Eustor(g)ius¹⁾ was inder selver stat woenachtich; die had eenen soen Panthalioen, ende was wael geleert inden vrien konsten. Desen beval sijn vader den oversten meyster in medicynen Eufrosinus, die wael ontfangen was in des keysers palaes. Hi nam desen jongen ende leerden hem in allen konsten der medicynen, ende leyden hem stodelick in dat palaes mit hem. Die lude in den palase vraechden desen meyster Eufrosinus: ‘Wees is dese jongelinck sijn soen?’ Ende si swoeren bider gaden salicheit: ‘Du heves enen groten schonen dyscipul’: Panthalioen was te mael schone ende suverlick, alsoe dat men sijnre gelicke niet vinden en conde op eertrijck. Ende Eufrosinus antwoerden: ‘Hi is Eustorgius (p. 1 v.), des senatoers soen; sijn moder is doet, ende sijn vader hevet hem mi gegeven, updat ic hem leren solde die arsedie.’ Doe sprac die keyser ende al die mit hem waren: ‘Bider salicheit van onsen gaden, dese jonge is weerdich, dat hi in onsen palase mit ons si.’ Ende die keyser beval oec mit sunderheit desen jonge den meyster, dat hi on leren solde alle konste der medecinen, want hi wolde on halden in sijn palaes vore sinen meyster.

Doe was daer een kersten priester, die hiet Hermolaus, die hielt sich verborgen in sinen huyse mit anderen kerstenen menschen: voer²⁾ dat huys plach Panthalioen bewielen te gaen. Als on die priester sach ende mercten, dat alle tuycht ende wijsheit uut hem

1) L.: Eustorgii filius.

2) Hs. doer. L.: qui cum videret Pantoleonem euntem ad praeceptorem.

[p. 44]

ginck, doe verstont hi uut ingeven des heiligen geestes, dat dese jonge sijn solde een uutvercaren vat. Op een tijt, doe Panthalioen tot hem inginck, doe sprack die priester tot hem: ‘Verblide di, soen.’ Ende hi antwoerden: ‘Ende du, heilige vader, alre eren weerdich, vrouwe di.’ Ende die priester hielt on mitter hant ende dede hem bi hem sitten, ende sechde tot hem: ‘Soen, wat duestu of wie bustu?’ Panthalioen sechde: ‘Ic bin Eustor(g)ius, des senatoers soen. Mijn moder was geheiten Eubula¹⁾, (p. 2 r.) die lange tijt kersten was, ende is gestorven; mijn vader is tot noch toe een heyden.’ Doe sprack die priester: ‘Soen, welken gesetten volgestu, dinre moder of dijns vaders?’ Panthalioen antwoerden: ‘Doe mijn moder leveden, doe wolde si mi mit hoer hebben, mer mijn vader besteldent, dat ic inden palase wesen solde, ende ic begeerden doch meer te sijn mit mijnre moder. Ende nae mijnre moder doet beval mi mijn vader enen meyster, dat ic geleert worde in den konsten der arsedien.’ Doe sechde hem die priester: ‘Soen, ic leer di ende seg di, dat die afgade Aschelpius noch Ypocras noch Galienus²⁾ noch die anderen, die die keyser eert, niet anders en sijn dan droch. Mer, soen, coem ende volge minen woerden, ende geloeve in Christum, aver mids welken aenropen du moges heilen die crancke menschen. Christus hevet doden opverwect, den blinden hevet hi dat sien gegeven, die³⁾ sieken hevet hi gesont gemaect, die bose geesten hevet hi uut geworpen, hi macten water in wijn: ende voel wonderlicker dingen bewiset hi alle dage, dier geen getal en is. Hie en verliest numermeer sijn knechten, mer hi verloest si vander droefenisse.’

1) L.: Eubula, Hs. Ebula.

2) L.: Aesculapius en Hippocrates en Galenus.

3) Hs. doe.