Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[p. 1224]

[Winsemius, Pier]

WINSEMIUS (Pier), geb. te Leeuwarden in 1586, overl. 2 Nov. 1644, broeder van den voorgaande, werd eerst onderwezen door zijn vader, den praeceptor, daarna aan de latijnsche school door J.P. Pijnappel en rector Fungerus. Op 13 April 1602 liet hij zich inschrijven als ling. et jur. cand. aan de franeker hoogeschool, waar hij een leerling werd van Arcerius, Adama en de Veno. Daarna de geneeskunde beoefenend, disputeerde hij onder Clingbijl De igne elementari, en over diens Decades duae controversiarum medicarum (1606). Sedert 30 Nov. 1606 zette hij zijn studiën voort te Leiden, daarna te Helmstad, Erfurt en Jena. Op deze academiereis sloot hij vriendschap met Dom. Arumaeus en Foppe van Aitzema. Ook bezocht hij Zweden. Daar hij van de franeker hoogeschool was weggezonden, en een verzoek tot promotie was afgewezen (Maart 1611), zocht en verkreeg hij den doctorstitel te Caen op een Disputatio publica de testamentis (21 Apr. 1611). Nu vestigde hij zich als advocaat te Leeuwarden, spoedig daarna wijdt hij zich te Tzummarum geheel aan de studie. De eerste werken die hij uitgaf waren: Exsequiae litterarum ad Hugonem Grotium (Giessae 1615) en Ausonii Popmae liber de ordine et usu Judiciorum (Leov. 1617). Waarschijnlijk verzamelde hij toen ook reeds bouwstoffen voor een geschiedenis van zijn gewest, zoodat daarin een aanbeveling werd gevonden om hem 5 Dec. 1616 tot historieschrijver van Friesland te benoemen. Bepaald werd ‘dat hij de Vriesche Historije sal continueren daer Furmerius heeft gelaten, soo cort ende claer als enichsins mogelijcken sal wesen, mits naer de waerheijt tot meeste eere ende dienste van 't Landt’. Van de Annales Frisici van Furmerius verscheen dan ook weldra de Trias tertia (1617). Zijn Oratio de statu unitarum provinciarum (Leov. 1618) is een waarschuwing tegen innerlijke verdeeldheid der republiek; zijn Jus regum Hispaniae in provincias Belgicas (Fran. 1621), vertaald onder den titel: Verhael van het recht des Conincks van Hispanien op de Nederlanden, spreekt uit den titel. Verder verschenen: Vita, res gestae, et mors illustr. principis Mauritii (Fran. 1625); Panegyricus anni 1629 ad illustrem et inclytum Ernestum Casimirum (Leov. 1630); Expeditio foederatae Belgicae ductu ill. principis Frederici Henrici, in qua de Ernesti Casimiri Nassovie in castris ad Ruremundam excessu (Fran. 1632); Panegyricus ad Gustavum II (Amstel. 1632); Oratio Gustavi II etc. (1633); Oratio in obitum Frederici de Vervou (Fran. 1621). Van blijvende beteekenis is zijn geschiedwerk Chronique ofte Historische geschiedenissen van Vrieslant, beginnende van den jaere nae des werelts scheppinge 3635, ende loopende tot den jaere 1622, waer achter een Beschrijvinge van Vrieslants Grietenijen en steden (Fran. 1622). Het is opgedragen aan stadhouder Ernst Casimir en Gedeputeerde staten, van kopergravures voorzien door P. Harlingius, en met lotdichten van H. Bouricius, M. Winsemius, S. Arcerius, M. Ragerius en Jac. Rodrigius de Becker. In de eerste boeken is hij niet los van de apocryfe geschiedschrijving van Andreas Cornelius, Suffridus Petri en Hamconius. Later staat hij op stevigen bodem en maakt gebruik van bronnen, die thans niet meer zijn te raadplegen. Het 20ste en laatste boek besluit hij met de mededeeling, dat hij gedurende vijf jaar deze historie heeft samengesteld ‘niet sonder groote costen ende moeyte’ haar bevelende ‘God Almachtich’, denwelcken zij lof, prijs ende eere in der eeuwicheyt’. Zijn dichterlijke geest uitte zich in twee bundels: Amores (Fran. 1631) en Sirius (Fran. 1638) terwijl hij een groot aantal

[p. 1225]

lofverzen en gelegenheidsverzen bij promotiën en sterfgevallen schreef. Al deze arbeid werd 28 Mei 1638 door de staten bekroond met zijn benoeming tot prof. eloq. et histor. aan de hoogeschool te Franeker. Met een oratio aanvaardde hij 7 Dec. 1636 dien leerstoel. Hij woonde toen reeds op Sjaardemahuis. Wij vermelden nog zijn: De causis corruptae eloquentiae dissertatio (Fran. 1638); Oratio in obitum D.G. Staeckmans (Fran. 1640); Oratio in excessum Henrici Nassovii (Fran. 1641); Oratio pro reparata aede Acad. (Fran. 1643). Na zijn dood verschenen, dank zij de zorg van den curator Livius van Scheltema, zijn Historiarum ab excessu Caroli V, sive rerum sub Philippo II per Frisiam gestarum Libri septem (Leov. 1646). De vorige boeken van dit werk waren verschenen te Leeuwarden in 1629 en te Franeker in 1633. Hij stierf ongehuwd. Er is van hem een portret door J. Suyderhoef met een achtregelig latijnsch vers van H. Neuhusius; een door een onbekende geschilderd portret is in het stadhuis te Franeker en een miniatuur door A. van Halen uit het Panpoëticon batavum in het Rijksmuseum re Amsterdam.

Zie: M. à Wybinga, Laudatio funebris in honorem etc. P. Winsemii (Leov. 1645), herdrukt in H. Witten, Memoriae philos. Orat. Dec. V, 79-89 (Francf. 1679); E.L. Vriemoet, Athenarum Frisiacarum, libri II (Leov. 1758), 293-299; Paquot, Mémoires, etc. II, 298-301; D.G. Morhofii, Polyhistor literarius (Lub. 1747), 1065, 1070; P. Hofman Peerlkamp, Liber de vita, doctrina et facultate Neerlandorum, qui carmina Latina composuerunt, ed. 2a, (Harl. 1838), 320 325; Möhlmann, Kritik der Friesischen Geschichtschreibung (Emden 1863), 84-86; W.B.S. Boeles, Frieslands hoogeschool en het Rijks Athenaeum te Franeker (Leeuw. 1879), II, 151-156; mijn Paden fen Fryslân (Boalsert 1932), I, 163, 168, 206, 210, 211, 217, 218, 266, 268, 269, 272; mijn Bodders yn de Fryske Striid (Boalsert 1926), zie register; Catalogus der Briefverzameling van S.A. Gabbema (Leeuw. 1930), 210-218; F. Muller, Beschrijvende Catalogus van portretten (Amst. 1853) 293; J.F.v. Someren, Beschrijvende Catalogus van gegraveerde portretten (Amst. 1891) III, 689; Familie Winsemius in Alg. Ned. Familieblad (1883-84), no. 55; J.H. Kernkamp, De kroniek van Friesland van Pierius Winsemius in Het Boek XXII (1934), 197.

Wumkes