Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Willem II]

WILLEM II, hertog van Gelre 1538-43, geb. 26 Juli 1516, overl. 5 Jan. 1592, zoon van Jan III van Kleef-Gulik-Berg en Maria van Gelre. Hij werd 27 Jan. 1538 door de standen van Gelre tot hertog gekozen als opvolger van Karel, die 30 Juni 1538 stierf. Daar keizer Karel V krachtens het verdrag van Gorcum van 3 Oct. 1528 rechten op het hertogdom liet gelden, geraakte Willem met hem in conflict. Hij volgde 7 Febr. 1539 zijn vader op in Kleef-Gulik-Berg, sloot 17 Juli 1540 een verbond met Frans I van Frankrijk en verloofde zich met 's konings nicht Jeanne d'Albret. Door het huwelijk van zijn zuster Anna van Kleef met Hendrik VIII van Engeland kwam hij met dezen koning in contact, terwijl hij ook aansluiting zocht bij den Smalkaldischen bond. Door deze connecties scheen hij een gevaarlijke tegenstander van den Keizer te zijn geworden. Maar de koning van Engeland verliet spoedig de coalitie en Frankrijk bracht weinig hulp; vandaar moest Willem zich - na bij Sittard (24 Maart 1543) eenig voordeel behaald te hebben - na de verovering van Düren door de keizerlijke troepen aan den Keizer onderwerpen en hem Gelre afstaan (Verdrag van Venlo Sept. 1543). Als duitsch vorst wankelde hij tusschen de habsburg-katholieke en antikeizerlijke-protestantsche partijen. Zelf Erasmiaan en onder invloed van libertijnsche raadslieden handhaafde hij tegenover de Katholieken zijn landskerkelijke ideeën, duldde de prediking der augsburgsche belijdenis, maar niet die der Calvinisten, Sacramentariërs en Wederdoopers. Van 1558-66 neigde hij sterk tot de reformatie en ontwierp een kerkorde in dien geest. Zijn ziekte, de spaansche invloed en de vrees voor oorlog hielden hem ten slotte in de katholieke kerk, ofschoon hij de H. Eucharistie altijd onder twee gedaanten ontving. Zijn laatste levensjaren werden door zijn eigen ziekte en de zwakzinnigheid van zijn zoon verbitterd. Hij werd begraven in Dusseldorp.

Zie: Allgemeine deutsche Biografie, 53, 106-113; P. Heidrich, Der geldrische Erbfolgestreit (1537-43); G. Kalsbeek, De betrekkingen tusschen Frankrijk en Gelre tijdens Karel van Egmond (1932); J.S. Theissen, De regeering van Karel V in de Noordelijke Nederlanden 1912.

Post