Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Vissering, Simon]

VISSERING (Simon), geb. te Amsterdam 23 Juni 1818, overl. te Ellecom 21 Aug. begr. te Warmond 26 Aug. 1888, econoom, statisticus, en politicus. Hij stamde uit een lamilie van doopsgezinde kooplieden (houtkoopers e.d.), die te Leer in Oost-Friesland gevestigd was. Zijn vader Willem (overl. 1856) was echter naar Amsterdam verhuisd, waar hij een huis bewoonde aan het Damrak; hij was gehuwd met Debora Menalda en na haar vroegtijdig overlijden (1821) met een gelijknamige nicht van deze. Simon - die nog twee zusters had en een ongehuwd gebleven halfbroeder - bezocht eerst de latijnsche school te Amsterdam en studeerde daarna van 1835-38 aan het athenaeum illustre aldaar in de letteren en rechten. Op 8 Juni 1837 liet hij zich te Leiden in beide vakken inschrijven, vertrok daarheen voorgoed in 1839 en volgde er vooral de lessen van de professoren van Assen (dl. II, kol. 42) en Thorbecke. Hij promoveerde te Leiden 20 Juni 1842 in de letteren en rechten op proefschrift Quaestiones Plautinae (Amst. 1842), waarvan het eerste deel den blijspeldichter zelf, het tweede deel de rechtstoestanden in het toenmalige Rome behandelde. Na een verblijf buitenslands liet hij zich in 1843 als advocaat in zijn geboortestad inschrijven. Hij voelde echter weinig voor de praktijk en wijdde zich meer aan litterarische, maar vooral aan economische studiën. De nieuwere liberale theorieën op dit gebied vonden in hem een warm verdediger. In die dagen werd hij korten tijd medewerker aan het Algemeen Handelsblad, waarin hij o.a. artikelen publiceerde over de afschaffing van de graanrechten, die zeer de aandacht trokken. Ook was hij sinds 1846 medewerker aan (sinds 1848 mederedacteur van) De Gids, waaraan hij 42 jaar lang bleef verbonden. Door zijn journalistieken arbeid kwam hij in aanmerking voor hoofdredacteur van de Amsterdamsche Courant, het officieele orgaan van de Gemeente, in welke kwaliteit hij met 1 Jan. 1847 optrad. Toen zijn vrijheid van schrijver door het conservatieve stadsbestuur echter werd bedreigd en de verdediging van de door hem aangehangen liberale beginselen als ‘verzet tegen het bestaande gezag’ werd aangemerkt, ontstonden er tal van geschillen, die ten slotte het gevolg hadden, dat Vissering

[p. 1120]

in Oct. 1848 zijn betrekking van hoofdredacteur opgaf. Dit was voor hem een belangrijke stap, omdat hij niet lang tevoren (op 16 Dec. 1847) in het huwelijk was getreden en wel met Grietje Corver (overl. te 's Gravenhage 6 Juli 1898), Men had hem te Amsterdam ook kwalijk genomen. dat hij in 1847 en 1848 als secretaris was opgetreden van de Amstelsociëteit, een liberale club, die propaganda maakte voor de denkbeelden op staatkundig terrein, welke werden verwezenlijkt in de grondwet van 1848.

Vissering, die zich in 1848 wederom als advocaat had laten inschrijven (tijdens zijn redacteurschap had hij zich van het tableau laten schrappen) en inmiddels eenige werken op economisch en juridisch terrein had gepubliceerd, werd in Jan. 1850 benoemd tot hoogleeraar aan de leidsche universiteit, als opvolger van Thorbecke, die minister van Binnenlandsche Zaken was geworden. Op 28 Maart 1850 hield hij zijn inaugureele oratie, die in druk verscheen o.d.t. Redevoering over vrijheid, het grondbeginsel der staathuishoudkunde (z. pl. 1850).

Gedurende ruim 29 jaren gaf Vissering, de ‘propagandist van Thorbecke's staatkunde’, college in de staathuishoudkunde, de statistiek en de staatkundige geschiedenis. Door het groot aantal toehoorders, dat zijn lessen volgde en vooral ook door de uitgave van zijn Handboek der praktische staathuishoudkunde (waarvan tusschen 1860 en 1878 een viertal drukken verschenen) heeft hij een grooten invloed gehad op het toen levende geslacht. Dat zijn lessen opwekten tot zelfstandig onderzoek en voortgezette studie der economische verschijnselen, blijkt uit de talrijke economische proefschriften onder zijn leiding bewerkt, getuigt een zijner leerlingen in een biografie in Eigen Haard verschenen. Zijn onderwijs wordt geprezen als glashelder, zijn kalme voordracht maakte het volgen van zijn betoog ook voor den oningewijde gemakkelijk. Zijn reeds genoemd Handboek is het hoofdwerk door hem geschreven. Dit was het eerste, uitvoerige, nederlandsche leerboek der economie en is jarenlang de gezaghebbende bron geweest voor allen die in studie of praktijk zich met de staathuishoudknnde hebben beziggehouden. Het boek is ook van overwegenden invloed geweest bij de toepassing van staathuishoudkundige begrippen bij regeering en bestuur. Dat b.v. het beginsel van den vrijhandel zich zoo lang hier te lande heeft kunnen handhaven, wordt voor een groot deel toegeschreven aan den invloed, dien het werk heeft uitgeoefend op een geslacht, dat onder Vissering's leiding was gevormd.

Behalve voor de economie had Vissering ook een groote belangstelling voor de statistiek. Reeds van 1849 dateert zijn critisch opstel De statistiek in Nederland (Gids 1849, II). Zijn opvatting over den aard dezer wetenschap blijkt o.a. uit zijn toespraak bij de opening van den academischen cursus 1877-78 over De statistiek aan de Hoogeschool (Gids 1877, IV), uit zijn Handleiding tot het statistisch onderzoek (1878) en uit Limites de la statistique in het Programma van het Congres voor de statistiek, in 1869 te 's Gravenhage gehouden. Van den aanvang af medewerker van het door de Bosch Kemper in 1849 begonnen Staatkundig en staathuishoudkundig jaarboekje, dankt men aan Vissering het initiatief tot de oprichting der ‘Vereeniging voor de statistiek in Nederland’, welker voorzitter hij in 1876 werd. Gedurende het kortstondig bestaan der Rijkscommissie voor statistiek, van 1858 tot 61, was hij een harer ijverigste leden, eenigen tijd ook waarnemend

[p. 1121]

voorzitter. In 1869 was hij vice-voorzitter van het te 's Gravenhage vergaderende Statistisch Congres.

Met ingang van 20 Aug. 1879 werd hij benoemd tot minister van financiën in het kabinet van den antirevolutionnair van Lynden van Sandenburg. Hij legde toen zijn professoraat neer. De hem verstrekte opdracht luidde om het belastingstelsel te verbeteren in verband met den uiterst ongunstigen toestand van 's lands financiën. Het ministerschap van Vissering was echter van korten duur. Hij was niet gewend in groote openbare vergaderingen te spreken, bezat niet de gave om de menschen te overreden en toonde zich in het debat niet zeer handig, zoodat hij als wetgever weinig succes had. Op een door hem ingediend ontwerp tot invoering van een rentebelasting werden door de Kamer eenige amendementen aangenomen, die een geheele omwerking van het ontwerp noodig maakten. Vissering gaf er daarop de voorkeur aan schorsing der beraadslagingen te vragen en trok vervolgens het ontwerp in (20 April 1881). Na een kort ziekteverlof werd hem bij K.B. van 9 Juni 1881 eervol ontslag verleend als minister van financiën, in welke functie hij door Van Lynden zelf werd opgevolgd. Na zijn aftreden woonde Vissering als ambteloos burger te 'sGravenhage. Van 1882 tot zijn overlijden was hij nog curator van de leidsche universiteit. Verder wijdde hij zich in zijn latere jaren geheel aan litteraire en economische studiën.

Zijn laatste artikel Prosopographia socialistica, geschreven naar aanleiding van Quack's De socialisten, verscheen in De Gids 1888, III, 451. Hij overleed op het landhuis Ellinchem te Ellecom, dat hij des zomers pleegde te bewonen.

De voornaamste van de in den loop der jaren van zijn hand verschenen artikelen, ook van litterairen aard, in De Gids, De Economist e.a. tijdschriften - gedeeltelijk onderteekend met het pseudoniem Ernst (Tafelkout in De Gids 1866, Weergevonden, een kamerspel ald. 1874), Simon Piscatorius of kortweg S.V. - werden door hem verzameld in de drie bundels Herinneringen. I. Studiën en schetsen. II. Politieke vertoogen (Amst. 1863). III. Verspreide opstellen (Amst. 1872). In den eersten bundel komt o.a. voor het in 1848 geschreven opstel Een uitstapje naar I Jmuiden, dat aanleiding heeft gegeven, dat in 1876, bij de opening van het Noordzee-kanaal, aan de zeehaven de naam van IJmuiden werd gegeven, terwijl het gemeentebestuur van Velsen de herinnering aan hem heeft levendig gehouden door een der straten in die gemeente den naam van Visseringstraat te geven. Na zijn dood heeft zijn zoon Willem Vissering een tweede bloemlezing van zijn opstellen uitgegeven o.d.t. Verspreide geschriften, 2 dln. (Leiden 1889). Daarin komt zijn portret voor, dat o.a. ook te vinden is in den Almanak van het Leidsche studentencorps (1889) en bij G. ten Cate.

Verder schreef hij: Eenige opmerkingen ter zake der aardappelziekte. Door S.V. (Amst. 1845); E.L. Bulwer, Friedrich Schiller, eene levensschets. Vert. door S. Vissering (Amst. 1845); Rob. Peel, Redevoering over de voorgenomen hervorming in het Eng. tarief van inkomende rechten. Vert. door S. Vissering (Amst. 1846); D.A. Portielje en S. Vissering, Geschiedenis der tariefshervorming in Engeland (Amst. 1847); De vereischten van een volksboek over de pligten en regten van den Ned. staatsburger. Uitg. vanwege de Amstelsocieteit (Amst. 1850, toegeschreven); Het wisselregt der 19e eeuw. Naar aanl. van de Allg. Deutsche Wechsel-Ordnung (Amst. 1850); Een

[p. 1122]

vliegend blaadje. No. 1-4 (Leiden 1853); Handboek van praktische staathuishoudkunde, 3 stn. (Amst. 1860-65; 2e dr. 2 dln. ald. 1867; 3e dr. ald. 1872; 4e dr. ald. 1878); Een woord ter toelichting van het vraagstuk betreffende de onteigening voor de spoorweg van Leiden naar Woerden (Leyden 1861); Nog een woord over het vraagstuk betreffende de onteigening van de spoorweg van Leiden naar Woerden (Leyden 1862); De grondtrekken van het Ned. staatsbestuur (Haarlem 1863, overdr. Prakt. volksalmanak); De hand des menschen. Feestrede (Leiden 1867); Onze Grondwet. Feestrede (Amst. 1873); Handleiding tot het statistisch onderzoek (Utrecht 1875, dl. 10 van de Handleiding tot wetenschappelijke waarnemingen, uitg. door het Aardr. Gen.); Onpersoonlijke amendementen op het ont- werp van wet tot regeling van het hooger onderwijs (Leiden 1876, anoniem).

Tegen Vissering was nog gericht de brochure Over de landverhuizing in het algemeen en die naar Ned. Indië in het bijzonder: een woord tot den heer S.V. door den schrijver van: Wat moet het zwaarste wegen? (Deventer 1847).

Uit zijn huwelijk met Grietje Corver werden een twaalftal kinderen geboren, waarvan er zeven volwassen werden, nl. Alexandrina, in 1872 gehuwd met den bankier Mr. Joh. de Rouville; Mr. Willem, geb. 18 Jan. 1851, de schrijver van On chinese currency (1877), later secretaris van den Raad van Toezicht op de spoorwegdiensten, overl. te 's Gravenhage 20 Jan. 1931; Johanna, in 1880 gehuwd met Mr. C.J.A. Spiering; Jacobus David, later post-directeur te Elst; Cornelia Margaretha en Laura Adriana, beiden ongehuwd; ten slotte Mr. Gerard, geb. 1 Mrt. 1865, de latere president van de Ned. Bank.

Zijn portret is in prent gebracht o.a. door W. Steelink, J. Braakensiek, D.J. Sluyter.

Zie: Eigen Haard (1879),414; J.I. van Doorninck, Vermomde en naamlooze schrijvers (1883), 169, 491, 579; Buys, Mr. Simon Vissering, in memoriam in De Gids (1888), III, 466; dez., Levensbericht van Mr. S. Vissering in het Jaarboek der Kon. Academie van Wetenschappen (1890) en in de Levensberichten Mij. der Ned. Letterkunde (1891), 116; Ned. Spectator (1888), 285; H.B. Greven, Simon Vissering in Almanak van het Leidsch studentencorps (1889) 160; J.G. Frederiks en F.J. van den Branden, Biographisch woordenboek der noord- en zuidnederlandsche letterkunde, 2e dr. (1892), 834; (G. ten Cate), Geslachtslijst der familie Vissering (1903), 42; Buys in Karakterschetsen van vermaarde Nederlanders, verz. onder toezicht van S.A. Naber (1906), 148; W.J. van Welderen Rengers, Schets eener parlementaire geschiedenis van Nederland, 3e dr. (1918), 541 e.v.; P.J. Blok, Geschiedenis van het Ned. volk, 3e dr. IV (1926), 374, 471, 487 e.v.; J.A.A.H. de Beaufort, Vijftig jaren uit onze geschiedenis 1868-1918 (1928), 91; J.A. de Bruyne en N. Japikse, Staatkundige geschiedenis van Nederland in onzen tijd IV (1917), 372 e.v., 406-433; Brinkman's, Alph. naamlijst van boeken, s.v.

Wijnman