Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[p. 1076]

[Vedelius, Nicolaas]

VEDELIUS (Nicolaas), geb. te Hegenhausen (Palts) in 1596, overl. te Deventer 26 Sept. 1642. Zijn vader was predikant, zijn moeder heette Catharina Keffeling. Hij studeerde te Heidelberg, waar hij doctor werd in de philosophie. Reeds in het volgende jaar, 1618, is hij benoemd tot hoogleeraar in de wijsbegeerte te Genève, waar hij in 1620 bovendien als predikant is beroepen. De roem van zijn geleerdheid drong atom door na de verschijning van zijn werken: S. Ignatii Episc. Antiocheni omnia quae extant, Graece et Latine, cum XII exercitationibus adv. Baronium et Bellarminum, apologia pro Ignatio et appendice notarum criticarum (Genevae 1623); Commentarius de tempore utriusque episcopatus S. Petri, adversus Baronium et Bellarminum (Genevae 1624: Franeq. 1640); Rationale theologicum seu de necessitate et usu principiorum rationis ac philosophiae in controversiis theologicis libri tres (Gen. 1628); Remède contre l'apostasie (Gen. 1628), in het Latijn: Panacaea apostasiae (Gen. 1629); Saint Hilaire, ou antidote contre la tristesse (Gen. 1630), in het Latijn: Sanctus Hilarius, sive antidotum contra tristitiam pro sancta hilaritate (Lugd. Bat. 1632). In een dezer werken verklaarde hij bijvoorbeeld de ‘sana ratio’ niet in ‘rebus religiosis’, maar in ‘rebus theologicis’ voor onmisbaar.

Op 30 Maart 1630 werd Vedelius te Deventer benoemd tot eerste hoogleeraar van de illustre school aldaar in de godgeleerdheid en het Hebreeuwsch. Op 24 Juni promoveerde hij te Bazel ook in de godgeleerdheid na de verdediging van zijn disputatio: Quaenam Arminianorum fides et religio. Te Deventer gekomen (18 Aug. 1630) behandelde hij dit onderwerp uitvoeriger in zijn: De arcanis Arminianismi, seu quaestio quaenam sit religio et fides theologorum remonstrantium, ex eorum confessione et apologia (Lugd. Bat. 1631-34), vier deelen. Simon Episcopius (zie dl. I, kol. 829-833) schreef hiertegen: Vedelius rhapsodus (Harderv. 1633). Voorts verscheen te Deventer: De prudentia veteris ecclesiae libri tres, ex antiquitate ecclesiastica, secundum scripturas sacras (Amst. 1633); De Deo synagogae contra Barlaeum ejusque vindicias (Harderov. 1637): Disputatio theologica de magistratu adversus Bellarmini librum De Laicis (Dav. 1638). In het laatstgenoemde werk maakt hij zijn gevoelen kenbaar met betrekking tot het gezag van de overheid in kerkelijke zaken. Daaruit ontstonden twisten tusschen hem en de predikanten Jacobus Revius (zie dl. VI, kol. 1174) en Jacobus Trigland (zie dl. VI, kol. 1282-1284), die hem scherp zijn ‘remonstrantsche’ inzichten op dit punt verweten (vergelijk echter op Henricus Leo, dl. VI, kol. 931-937, vooral 933 v.). J.Th. de Visser zet breedvoerig uiteen (a.w., t.a.p.), hoe ‘de strenge Calvinisten het gevoelen voorstonden dat de overheid de kerk alléén moest verdedigen en haar besluiten uitvoeren’. De overheid te Deventer onderdrukte wel het boek van Vedelius dat hierover handelde, maar toen hij in Nov. 1639 zijn inaugureele rede te Franeker had gehouden (Oratio de concordia Mosis et Aaronis), gaf hij het nog eens uit als: De episcopatu Constantini Magni, seu de potestate magistratuum reformatorum circa res ecclesiasticas dissertatio repetita (Fran. 1642). Revius schreef hiertegen: Examen dissertationis N. Vedelii.... (Amst. 1642); de strijd duurde voort tot 1662, toen Vedelius' boek nog eens verscheen als: Magt der overheid in kerkelijke zaaken (Rott. 1662). Nog moet van Vedelius verschenen zijn: Opuscula theologica nova (Fran. 164...) (?).

Zijn vrouw, Maria de Barij, overleed te Groningen in 1644. Johannes Maccovius

[p. 1077]

(zie dl. IX, kol. 637-639) gaf na zijn dood uit: Oratio funebris in obitum Nic. Vedelii (Fran. 1643).

Zijn portret door een onbekenden schilder is in het stadhuis te Franeker.

Zie: B. Glasius, Godgeleerd Nederland III ('s Hert. 1856), 477-479; Kobus en de Rivecourt, Biogr. handwoordenboek III (Zutph. 1870), 133; W.B.S. Boeles, Frieslands hoogeschool en het Rijksathenaeum te Franeker II (Leeuw. 1879), 165-167, 841 v.; J.C. van Slee, De illustre school te Deventer (1630-1878) ('s Gravenh. 1916), 17, 21, 33, 40, 64, 73 v., 91, 141; J.W. Posthumus Meyes, Jacobus Revius (Amst. 1895), 48, 63, 74, 77-83, 95, 151-166, Bijl., blz. 7, 31, 44; A.C. Duker, Gisbertus Voetius I (Leid. 1897), 376; II (Leid. 1910), 54, 60, aant. 5, Bijl., blz. 17; III (Leid. 1914), 94, Bijl., blz. 109, registers, 108, 173; H.C. Rogge, Bibliotheek der Contrarem. geschriften (Amst. 1866), 59 v.; A. Eekhof, De theologische faculteit te Leiden in de 17de eeuw (Utr. 1921), 87, Bijl., blz. 107-111, 155; J. Th. de Visser, Kerk en Staat II (Leid. [1926]), 339 v., 374-384, 388, 391, 403, 409; R. Arrenberg, Naamregister van nederduitsche boeken tot 1787, 521; Archief voor kerkgeschiedenis (1834), 139, 183; (1893), 290-293; Johannes Maccovius, Opuscula philosophica omnia, bezorgd door Nicolaus Arnoldus (zie dl. IV, kol. 62 v., dl. IX, kol. 638) (Amst. 1660); A. Kuyper Jr., Johannes Maccovius (Leid. 1899), 206, Bijl., blz. 3; vergelijk: G.A. van den Bergh van Eysinga, De apostolische vaders II (Brieven van Ignatius....) in Oud-Christelijke geschriften in Nederl. vert. onder redactie van H.U. Meyboom (Leid. 1916), inleiding; W.P.C. Knuttel, Acta der particuliere synoden van Zuid-Holland (1621-1700) I ('s Gravenh. 1908), 508; II ('s Gravenh. 1909), 379 v., 423.

Knipscheer