Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Riemsnijder, Hendrik]

RIEMSNIJDER (Hendrik), geb. te Wologda in 1743, overl. te Parijs 5 April 1825, letterkundige. Van zijn leven is zeer weinig bekend. Uit nederlandsche ouders geboren, kwam hij reeds in zijn jeugd naar het moederland terug. Tot 1781 woonde hij te Amsterdam, doch hij werd aldaar geen poorter. Niet bevestigd is de mededeeling in het Ned. Museum (1874, II, kol. 14), dat hij in 1780 als advocaat in den Haag zou zijn ingeschreven; zijn naam is in de Alba studiosorum van ons land trouwens niet te vinden. In 1782 werd hij als secretaris der commissie voor O.I. zaken (bestaande uit Boers en van de Perre) naar Parijs gezonden. Nadat zijn zending was afgeloopen, bleef hij te Parijs, aldaar ‘zoet en zuur van de fortuin’ smakende, zooals zijn vriend Ds. P.H. Marron zegt. Vermoedelijk was hij vrijmetselaar.

Riemsnijder's letterkundige werkzaamheid valt vóór zijn vertrek naar Parijs. Hij was een niet onverdienstelijk dichter, die onder invloed stond van de hoogduitsche letterkunde. Zijn Anacreontiek draagt echter een hollandsch stempel. De meeste van zijn gedichten zijn vertalingen. In het voorbericht van zijn eersteling onder eigen naam: Fabelen en vertelsels naar de nieuwste en beste Hoogduitsche dichters ('s Grav. 1779), deelt hij mede, dat hij ‘meermalen onbekent de eer genoo-

[p. 812]

ten heeft den aandagt zijner landgenooten bezig te houden’ de fabels zijn gevolgd naar Hagedorn, Lessing, Gleim, Nicolaï en Weisse. Vervolgens verschenen anoniem: Dichtlievende rhapsodiën (ald. 1779), veelal eveneens naar genoemde dichters, benevens naar Gellert en verschillende fransche en engelsche auteurs en: Proeven van dichtlievende kleinigheden, tot uitspanning van den geest (ald. 1780), naar Uz, von Haller, von Kleist, Weisse, le Brun, la Fermière en Pope. Onder zijn naam verschenen weer: Liedjes voor kinderen (ald. 1781), een vrije vertaling van de in 1767 verschenen Lieder für Kinder van Chr. F. Weisse.

Een zekere bekendheid verwierven zijn Galante dichtluimen, een bundel vrij obscene erotische poëzie, in 1780 verschenen zonder vermelding van plaats, uitgever of auteur. Deze bundel is opnieuw uitgegeven door de firma Mulder II (A.H. van Gorcum, dl. I, kol. 955) te Amst. in 1859, daarna door Mr. A. van Brussel (ps. voor Ant. Ad. Thierrij Visscher, zie art. in dit dl.) o.d.t. Galante dichtluimen door Hendr. Riemsnijder en Willem Bilderdijk. Met een inl. door J. van Vloten (Amst. 1869 en z.j.). Alle deze vier uitgaven zijn thans zeer zeldzaam. Er is over gestreden of dit werk, hetzij geheel, hetzij gedeeltelijk, van de hand van Bilderdijk is. Tollens schreef den bundel geheel toe aan laatstgenoemde, zie een art. in de Vad. letteroefeningen (1849, II, 646), benevens een hs. aanteekening in een ex. der uitgave van 1780, gefacsimileerd in die van 1869. Van Vloten was van meening, dat èn Bilderdijk èn Riemsnijder aan den bundel debet waren, zie diens Wie is de auteur der Galante dichtluimen in de Ned. Spectator (1867, 415) en de inleiding van de uitgaaf van 1869. Deze schrijver fantaseerde zelfs in verband hiermede de identificatie van den dichter Ferdinand Dobbrauski, over wien Bilderdijk in zijn brieven in 1779 spreekt, met Riemsnijder. Daartegenover verdedigde A. de Jager de ongetwijfeld juiste meening, dat de gedichten geheel van de hand zijn van Riemsnijder, al laat hij de mogelijkheid open, dat de poëtische inleiding door Bilderdijk werd geschreven, zie het Alg. letterlievend maandschrift (1857, II, 185), Ned. Spectator (7 Maart 1868), Ned. Museum (1874, II, 10-25) en Bibliografische adversaria (II, 1874-75, 44). Den doorslag geeft vooral, dat de Jager onder oogen heeft gehad een hs. van Riemsnijder zelf, waarin deze een volledige opgave geeft van zijn in druk verschenen geschriften; daaronder komt ook voor de Galante dichtluimen. Ds. Marron, die een intieme vriend was van den dichter, noemt hem trouwens ook als den schrijver. Men zie een en ander vrijwel volledig behandeld bij: R.A. Kollewijn, Bilderdijk, zijn leven en werken (1891, I, 102-106); de schrijver komt aldaar echter niet tot een zeker resultaat.

Riemsnijder schreef nog: Ode aan myne welmeenende landgenooten ('s Graav. 1781, Knuttel 19682) en in proza: Het groot concert der vorsten (ald. 1781, Knuttel 19489) en Catechismus voor den oeconomischen tak (ald. 1781); bovendien de volgende vertalingen (volgens bovengenoemd hs. Riemsnijder, zie: Bibl. adversaria II, 44): Lucina sine concubitu. Memorie aan de Kon. Soc. der Wetenschappen te Londen. Waarin.... bewezen word, dat een vrouw zonder toedoen eens man zwanger worden en kinderen baren kan. [Door Abr. Johnson en John Hill.] Naar de 4e Eng. dr. Uit het Hoogd. vert. (den Haag 1778, 2e dr. ald. 1779, beide drukken met een schertsende voorrede van den vertaler); Vry-metselary der vrouwen. Uit het Fr. en Hoogd. vert. (z. pl. 1778); Nathan

[p. 813]

de Wijze. Tooneelspel. Gevolgd naar het Hoogd. van G.E. Lessing (ald. 1780); Is. Iselin, Droomen van eenen menschen-vriend. Uit het Hoogd. Met aanm. voorzien (ald. 1780); Smollet, Reizen van Humphrey Klinker, 3 dln. (ald. 1780); Rod. Campomanes, Verhandeling over het ondersteunen van de gemeene industrie in Spanje. Naar de Hoogd. vert. gevolgd. Met een bijgevoegde verhandeling over de noodzakelijkheid van het ondersteunen der gemeene industrie in ons vaderland door H.H. van den Heuvel (Utrecht 1780); Joan Ferd. Ellerbeck, Verhandeling over de rotkoortzen, welke.... op de uitgaande O.I.C. scheepen geregeerd hebben. Naar het Hoogd. ms. vert. (Rotterdam 1780, nieuwe titeluitg. Amsterdam 1784).

Volgens vorengenoemd hs. moeten eveneens van Riemsnijders hand zijn: lijkverzen en andere gedichten voorkomende in C.F. Gellert, Deszelfs leven en nagelaten brieven (Utrecht z.j.), gedichten en een stuk proza getiteld Deensche anecdote in het weekblad De opmerker (Amsterdam 1772-78), nrs. 112, 114, 115 enz.; Hel en hemel voor Frederik, een dichtstukje uit het Hoogduitsch; Mijne kleeding of oeconomisch plan ter verkrijging van een rijkelijk inkomen, een schertsend dichtstukje; Ter bevorderinge van Mr. H.H. van den Heuvel tot secretaris van de Staaten 's Lands van Utrecht; Ter echtvereninge van den Heer I. van Cleef en Mejuffr. M. Heynsius; Brief van Sibyla Utopia (over Lucina sine concubitu); Krijgsmans L' Hombrespel; Lofrede op Voltaire (naar Eloge sur Voltaire van den Koning van Pruisen); Ode sur la guerre (vert.); Memorie ten vertoog enz. (een stukje uit de Lettres hollandoises); Vrije aanmerkingen op het stukje no. 1 van de Ned. dicht- en tooneelkundige bibliotheek; een vertaling in het Hoogduitsch van uitgekozen prijsvragen van den Oeconomischen Tak ter plaatsing in duitsche couranten. Mogelijk is, dat verschillende dezer publicaties niet afzonderlijk zijn verschenen.

Riemsnijder komt in 1782 voor onder de leden van het haagsche dichtgenootschap ‘Kunstliefde spaart geen vlijt’ en onder die van het leidsche genootschap ‘Kunst wordt door arbeid verkregen’; nog in de ledenlijst van 1795 van laatstgenoemde instelling wordt hij genoemd als ‘agent van de generale Ned. O.I. Compagnie residerende te Parijs’. In dl. VIII (1782) van de werken van dit genootschap staat een gedicht van hem getiteld: Ontmoeting.

Ds. Marron, die in hetzelfde jaar als Riemsnijder naar Parijs vertrok, maakte op hem het volgende grafschrift:

Me prior, in dias emissus luminis auras,
Me prior, et metam tangis. Amice sequor.

Zie: P.H. Marron in de Alg. Konst en Letterbode (8 April 1825, I, 209); Witsen Geysbeek, Biogr., critisch en anthol. woordenboek der Nederduitsche dichters (1824), V, 171; G. Kalff, Geschiedenis der Ned. letterkunde (1910), VI, 209 e.v.; J. te Winkel, Ontwikkelingsgang der Ned. letterkunde 2e dr. (1925), VI. 41, 74. e.v.

Wijnman