Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Poppius, Menso]

POPPIUS (Menso), geb. te Oosterzee (Lemsterland, Friesland). Reeds in 1542 of 43 was hij pastoor geweest, voor de hervormde beginselen gewonnen en gevlucht naar Oost-Friesland. Sedert 1550 was hij predikant te Manslagt (O.-Fr.), welke naam wel eens verward is met Maastricht. In die jaren reisde hij ook veel in de Nederlanden, eerst in Utrecht en in 1559 was hij te Leeuwarden. In welken geest hij werkzaam was, kan nog worden afgeleid uit zijn eigen briefwisseling met Calvijn. Niet alleen, dat deze zijn raadsman was bij allerlei kwesties en moeilijkheden, en dat de ontvangen antwoorden door Poppius zooveel mogelijk verspreid werden, maar de brief, die van hem over is uit 1559 bewijst ook, dat hij een boekje gemaakt had, dat ten doel had om, vooral in Friesland, Holland enz. de hervormingsgezinden aan te sporen en op te wekken tot daden. Hij vroeg daarom Calvijn zelven of deze zijn geschrift met enkele woorden wilde inleiden en aanbevelen. Duidelijk blijkt uit alles zijn hoogachting voor Calvijn. Te Utrecht is hij gevangen

[p. 752]

genomen, omdat hij het priesterhuwelijk geoorloofd noemde, en te Leeuwarden, omdat hij aanzienlijken te vrijmoedig weerstond. Te Sneek hield hij de eerste hervormde leerrede in de Groote kerk. Zijn ijver ging zóó ver, dat hij niet alleen de beelden, maar ook de orgels uit de kerken liet wegnemen en op de kerkhoven verbranden. In een brief van Calvijn aan hem (zie Rutgers, t.a.p.) worden dertien vraagpunten beantwoord, van welke de meeste betrekking hebben op de kerkelijke tucht. Eenerzijds dringt Calvijn sterk daarop aan, anderzijds doet hij uitkomen, dat niet al wat onchristelijk is reeds daarom langs den weg van censuur te herstellen is. Onder hen met wie Poppius te doen had, ging men daarin veel te ver, misschien onder doopersche invloeden, zoodat zelfs gevraagd werd of men ouders, die nalatig zijn in de opvoeding van hun kinderen, of gemeenteleden, die door gierigheid de kerkelijke gemeenschap metterdaad verloochenen, ook moest censureeren en desnoods uitbannen.

Marten Mikron (dl. IX, kol. 678 v.) stond met Poppius in nauwe betrekking; hij noemt hem: ‘onze Micron’. Misschien is Cornelis Poppius (dl. V, kol. 530 v.) zijn broeder.

Hij schreef: Septem cyclopeidôn libri, originem, ingenium, institutionem, leges et regnum fatale bisnati cyclopis, jucundo satyrici generis figmento repraesentantis; olim in gratiam interim coepti nunc autem demum Heroico carmine eleborati, recensque editi per Mensonem Poppium Eurothalasseum, alias Oosterseënsen Frisium, verbi ministrum in Mannslagt Frisiae Orientalis (Embd. 1559); en De mira Dei opera a^o. 1566 in terris occidentis visa, waarachter een lijst van predikanten, die naar Oost-Friesland vluchtten. Ook schreef hij een brief aan Cornelis Cooltuyn (zie dl. III, kol. 254-256) in 1567, die Meiners geheel weergeeft.

Zie: B. Glasius, Godgeleerd Nederland III ('s Hert. 1856), 115 v.; T.A. Romein, Naamlijst der predikanten.... van Friesland (Leeuw. 1886), 330; Kobus en de Rivecourt, Biogr. handwoordenboek II (Zutph. 1870), 563; J. de Jong, De voorbereiding en const. van het kerkverband.... in de zestiende eeuw (Gron. 1911), 166; F.L. Rutgers, Calvijns invloed op de reformatie in de Nederlanden.... (2e dr. Leid. 1901), 15, 30, 131, 134-136, 227-230; E. Meiners, Oostvrieschlandts kerkel. gesch. I (Gron. 1738), 399-404; J. Reitsma, Honderd jaren uit de gesch. der Herv. Kerk in Friesl. (Leeuw. 1876), 74, 103 v., 117, 131 v., 146; Joannis Calvini opera quae supersunt omnia, vol. 17, 628-632.

Knipscheer