Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Poelenburg, Cornelis van]

POELENBURG (Cornelis van), schilder, werd geb. omstr. 1586 te Utrecht en is overleden aldaar 12 Augustus 1667. Hij was een leerling van A. Bloemaert, ging naar Italië, was van 1617 tot 1622 in Rome, waar hij Rafaël, de antieken en Elsheimer bestudeerde. Als ‘bentvogel’ had hij den naam van Brusco of satyr; hij stond in Rome in hoog aanzien. Daarna werkte hij voor den groothertog in Florence. In 1627 was hij weer in Utrecht terug en in het voorjaar van dat jaar werd hij bezocht door Rubens, waarbij ook J. Sandrart tegenwoordig schijnt geweest te zijn. Misschien heeft Rubens toen de paar landschappen van P. besteld, die later in zijn nalatenschap werden gevonden. In datzelfde voorjaar bestelden ook de Staten van Holland een geschenk voor Amalia van Solms bij v. P., waarvoor deze 575 gulden ontving. In 1637 ging v. P. naar Londen, waar hij voor Karel I werkte en woonde bij of in de buurt van den schilder Geldrop in de Archerstreet. Na eenigen tijd keerde hij terug naar Utrecht, waar hij 1649, 1656/57 en 58 in het bestuur van het St. Lucasgilde was en in 1664 deken. v. P..schilderde kleine arcadische bosch- en rivierlandschappen met mythologische en naaktfiguren, glad en koel; ook schilderde hij portretten en religieuze voorstellingen, o.a. vele familieportretten, op het slot te Herdringen, de portretgroep van de kinderen van den Winterkoning in het Museum te Spiers. Van Poelenburg's schilderijen waren zeer in trek in zijn tijd. Hij schilderde de figuren in de werken van H. van Steenwijk, J. Both, A. Keerinx, W. de Heusch, C. Willaert; hij had een atelier met vele leerlingen, o.a. A. van Cuylenburg, G. Palmer, Willem van Steenre, B. Vertangen, F. Verwilt, D. van Haensbergen, D. van der Lisse, W. van Ryssen; navolgers waren: Toussaint, Gelton, G. Hoet, R. van der Laeck. Er zijn een viertal prenten, die aan hem toegeschreven worden (zie bij Wurzbach). Naar hem maakten o.a. prenten: le Bas, F. Basan, Boetius, Burnet et

[p. 739]

Chataigmer, G. van Bronkhorst, Coelemans, Colibert, Weisbrod, Leroux, J. Couché, Daudet, Dequevauvillier, Durner, W. Ellioth, J.G.A. Frenzel, Goumas, Guttenberg u. Michel, J.S. Klauber, J.C. Krüger, P.S. Lambon, B. Lens, de Longweil, Lorieux, Martini, Michel, Moni, Mozijn, Niquet, Perelle, C. Phillips, P.L. Prevost et Dambrun, J. Pye, P. Schenk, Schürer, W. Vaillant, le Vasseur, Verendrecht, Weisbrod et le Veau.

Zijn geschilderd zelfportret kwam voor in de verk. der coll. J.B. v.d. Bergh te Amsterdam, 15 Juli 1833, een schilderij door B. v.d. Helst in de verk. te Amsterdam 16 Mei 1696, schilderij door C. Duyck in de verz. graaf Fürstenberg op Herdringen; prenten door C. Philips en C. Waumans, beide naar C.v. Poelenburg, door P. de Jode naar A. van Dyck, door J. Houbraken, S. Freeman.

Zie: U. Thieme u. F. Becker, Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler XXVII (1933), 178 (door Fokker); A von Wurzbach, Niederländisches Künstlerlexikon II (1910), 336.

J.M. Blok