Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Claesz, Pieter]

CLAESZ (Pieter), stillevenschilder, werd geb. in 1597/98 in Steinfurt. Hij ging in Haarlem wonen, waar hij 21 Mei 1617 Geertje Hendriksd. huwde. Zijn zoon, geb. 1 Oct. 1620, was de bekende schilder Nic. Berchem (dl. II, kol. 126). Hij woonde te Haarlem eerst aan het Spaarne. Toen hij stierf, woonde hij in de Franckenstraat; op 1 Oct. 1661 werd hij begraven te Haarlem in de Nieuwe Kerk. Houbraken zegt o.a. dat hij eerst vischstillevens schilderde, daarna stillevens met dessert, met een zilveren of porseleinen schaal. C. is vooral bekend om zijn ‘ontbijtgens’; ook heeft hij enkele ‘Vanitas’ en stillevens met rookgerei geschilderd. Hoewel hij tot de haarlemsche school gerekend moet worden, is invloed van Rembrandt toch niet te ontkennen, zooals zijn clair-obscur-effecten bewijzen. Zijn vroegste stilleven is dat van 1623 (verz. A. de Stuers te Parijs); deze vroege werken hebben meestal veel kleur. Evenals vele schilders omstreeks 1620 tot 1630 maakte hij toen zeer eenvoudige stillevens in monochrome tint; in de jaren na 1630 blijkt dan Rembrandt's invloed, zijn stukken worden meer grijs en impressionistisch; na 1645 worden zijn stillevens rommeliger, doch ook eleganter, de kleur gaat meer meespreken. Zijn werk is van dat van Heda soms zeer moeilijk te onderscheiden; vooral in hun vroeg werk hebben zij veel overeenkomst: later hebben die van C. een bruinere tint en breedere penseelstreken. Roelof Koets heeft verscheidene malen in C.'s stillevens de bladeren geschilderd. Pieter

[p. 173]

van Overschee was o.a. een van zijn volgers.

Zie: U. Thieme u. F. Becker, Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler VII (Leipzig 1912), 38 (door E.W. Moes); A. von Wurzbach, Niederländisches Künstlerlexikon I (Leipzig u. Wien), 1906, 285-286; Cat. der tentoonstelling ‘Het Stilleven’ ten bate van de vereeniging ‘Rembrandt’, in de zalen van den kunsthandel J. Goudstikker (Amst. 1933); A.P.A. Vorenkamp, Bijdrage tot de geschiedenis van het Hollandsche stilleven in de 17de eeuw (Leiden 1933), 25, 29, 31-33, 35, 39, 54, 59, 98; E. Zarnowska, La nature morte hollandaise (Bruxelles et Maestricht 1929), XIII; C.H. Collins in The Burlington Magazine 1912/13, XXI, 53.

J.M. Blok