Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Veldenaer, Johan]

VELDENAER (Johan), geboorteplaats en -tijd onbekend, boekdrukker, hij had 1474-77 zijn pers in Leuven, 1478-81 in Utrecht, 1483-84 in Kuilenburg (Culemborg) en 1484-85 weer in Leuven. Zijn Fasciculus temporum, een in het Ne derlandsch geschreven wereldgeschiedenis, schijnt voor het eerst en door hem zelf uitgegeven in Leuven (1476; zie de Wind, Bibl. v. Nederl. Geschiedschrijvers, 522). De tweede druk is in Utrecht uitgekomen (1480 fol.; zie het slot) en toen mogelijk voor het eerst, aangevuld o.a. met een Kroniek van Holland (64 blz.) en een Kroniek van Utrecht (62 blz.), die beide in een latijnsche editie uitgegeven zijn door Matthaeus, Analecta V 8^o ed., zonder dat men heeft kunnen vaststellen of de lat. dan wel de nederl. tekst de oorspronkelijke is; waarschijnlijk echter de eerste. Burman, Traj. erud., 383 noemde V. nog een ‘celeberrimus historiographus’, maar van dien roem is niets overgebleven, sinds bekend werd, dat zijn werk, voorzoover het de alg. gesch. betreft, een van de omstr.50 uitgaven of vertalingen van de gelijknamige latijnsche wereldkroniek van den westfaalschen kartuizer, Werner Rolevink van Laar was, wiens boek, omstr. 1470 in hs. bekend, in 1474 voor het eerst gedrukt was. Of het werk succes gehad heeft, schijnt te betwijfelen; waarschijnlijk is het spoedig door de populaire Divisiekroniek van 1517 verdrongen; althans Boxhorn, die er onder den titel Kronyk van Holland, Seland en Westvriesland (Leiden 1650, 4^o) een excerpt uit gaf, schrijft in zijn Kron. v. Seland, 28 ‘J.V. in zijn kronyk .... die in weiniger handen is’. Als symptoom heeft V. niettemin groote waarde. Zooals Rolevinck, zijn voorbeeld, de eerste, voor dien tijd moderne, overzichtelijke en goedkoope wereldgeschiedenis werd, zoo was dit ten onzent V.

Zie: Pars, Naamrol, 39-41; de Wind Bibl., 84-86, 522; von Löher, Jakobäa v. Bayern I, 420; Muller, Lijst v.N. Nederl. Kron., 19; Potthast, Bibl., 1084; Chevalier, Bio-bibliogr. kol. 4638; Bolhuis v. Zeeburgh in Nijh. bijdr. N.R. VIII, 349-51; Campbell, Annales de la typographie néerlandaise i.v.; Fruin, Verspr. Geschr. I, 192, VIII, 205 v.; Romein, Nd.-Nederl. Geschiedschr. i.d. middeleeuwen, No. 45.

Romein