Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Valkenburg, Reinald heer van]

VALKENBURG (Reinald heer van), overl. 12 Juli 1332, zoon van Walram (die volgt) en Philippa van Gelder, volgde zijn broeder Dirk (3) in 1306 in zijn bezittingen op; hij bevestigde 1 Juni 1310 al de vrijheden door zijn vader en voorgangers aan Sittard geschonken, maar verloor deze stad in 1318 aan hertog Jan III van Brabant; hij verzekerde zich de ondervoogdij van Aken, hetgeen hem de som van 400 mark baar zilver kostte. In 1314 verleende hij bijstand aan Adolf van der Marck, bisschop van Luik, bij de bestraffing der inwoners van Hoey en hun bondgenooten, die tegen hun heer den bisschop opgestaan waren. Bij den strijd tusschen de keizers Frederik van

[p. 1157]

Oostenrijk en Lodewijk van Beieren (19 Oct. 1314) koos Reinald de partij van den eerste. Hij viel in 1315 met zijn troepen in het land van Gerard V graaf van Gulik, een aanhanger van Lodewijk van Beieren, werd echter verslagen en op het slot van Nideggengevangengezet en eerst na betalingvan een hoog losgeld vrij gelaten; ook verloor hij bij die gelegenheid de ondervoogdij van Aken. Omzijnschulden, door al deze wederwaardigheden ontstaan, te kunnen betalen, nam hij zijn toevlucht tot het heffen van zware belastingen, niet alleen van zijn eigen onderdanen, maar ook van die van den hertog van Brabant en den bisschop van Luik, die binnen zijn gebied vaste goederen bezaten. Vooral de inwoners van Maastricht hadden hierdoor te lijden en dienden hun beklag over Reinalds handelwijze bij hun heeren in. Hierdoor werd hij in een nieuwen oorlog gewikkeid (Juli 1318). De troepen zijner vijanden trokken zijn gebied binnen, veroverden het kasteel Haren bij Maastricht, dat met den grond gelijk werd gemaakt, de stad Susteren en het kasteel van Heerlen, benevens eenige kleinere plaatsen, zoodat Reinald noodgedwongen vrede moest sluiten, terwijl hij Sittard en Heerlen verloor (14 Sept. 1318) en bovendien de plechtige belofte moest afleggen geen vijandelijkheden meer tegen den hertog van Brabant te ondernemen. Zijn belofte was echter niet van langen duur; hij had het vooral gemunt op de Maastrichtenaren, die hij voor de oorzaak van zijn onheilen hield en welke hij, wanneer hij daartoe de kans zag, knevelde en plunderde; hij ging zelfs zoover zijn troepen voor de poorten van Maastricht te zenden, waar zij de buitenwijken verwoestten. Door den hertog ter verantwoording geroepen en naar Leuven ontboden, werd hij aldaar gevangen gezet en toen pogingen aangewend werden om hem te verlossen, liet de hertog hem naar het sterke slot van Genappe overbrengen. Eerst in 1326 kreeg hij zijn vrijheid weder. Nauwelijks echter in zijn gebied teruggekeerd, begon hij de Maastrichtenaren wederom lastig te vallen, deed zelfs in Juli 1327 een onverwachten inval in het hertogdom Limburg waar hij vreeselijk huishield. De hertog sloeg nu het beleg voor Valkenburg, dat behoorlijk versterkt was en van levensmiddelen voorzien enwaarvan Reinald in eigen persoon de verdediging leidde. Door een list, hij liet n.l. de Geul afdammen, waardoor de stad overstroomd werd, gelukte het echter den hertog zich van Valkenburg meester te maken. Reinald vroeg en verkreeg een wapenstilstand, moest echter de muren en poorten der stad slechten, terwijl de beslissing van hun geschillen aan den koning van Boheme, een bloedverwant van Reinald, werd overgelaten, die hiermede echter lang draalde. Reinald liet intusschen de muren zijner stad versterken in plaats van deze te slechten. Nieuwe vijandelijkheden bleven niet lang uit; de heeren van Heinsberg en Born ondernamen, om een onbekend gebleven reden, een aanslag op Valkenburg, waar zij hevig moordden en plunderden. Reinald, die meende, dat hier de hertog van Brabant achter zat, deed wederom een inval in het hertogdom Limburg. De hertog rukte nu andermaal (Maart 1329) naar Valkenburg op en sloeg het beleg om de stad, die thans door Reinalds oudsten zoon Walram werd verdedigd. De belegering duurde negen weken en eerst toen Walram in een der gevechten gesneuveld was, gat men zich 9 Mei 1329 over. Ook na den val van Valkenburg duurden de vijandelijkheden nog voort lot de lente van 1330, toen zij door een verdrag werden beëindigd. Na den koning van Boheme op een krijgstocht naar Italië vergezeld te hebben, waarvan hij in April 1332 was teruggekeerd, trad Reinald toe tot het

[p. 1158]

bondgenootschap gesloten tusschen den koning van Frankrijk, den aartsbisschop van Keulen, den bisschop van Luik, de graven van Gelder, Gulik en Namen en anderen, tegen den hertog van Brabant, die 's konings broeder, Robert van Arras, door den koning verbannen, gastvrij had opgenomen. Dat werd Reinalds ongeluk. Deze had zich teruggetrokken binnen Monjoie, dat door de brabantsche troepen belegerd werd. Reinald werd bij een uitval, toen hij verhit door den strijd, even zijn helm had afgenomen, om wat frissche lucht te scheppen, door een pijl aan het hoofd doodelijk getroffen. Zijn echtgenoote Maria, vrouwe van Bautersem, had hem de volgende kinderen geschonken: Walram, in 1329 gesneuveld bij het beleg van Valkenburg; Dirk (4) (zie artikel); Jan (zie artikel); Philippa, vrouwe van Valkenburg enz. 1352-54, huwde met Hendrik van Vlaanderen, heer van Ninove; Beatrix (overl. vóór 1354), gehuwd met Dirk III heer van Brederode (overl. 1377); Maria, abdis van Maubeuge; Margaretha, huwde Hartrad van Schoenecken (overl. 1350-51), en daarna Burchard heer van Vinstingen (overl. vóór 1374); Aleid, vrouwe van St. Vijth, Butgenbach en Dachsburg, gehuwd met Hendrik II graaf van Vianden (overl. 1351); Elisabeth, kanunnikes te Rijkenstein, werd krankzinnig ten gevolge van het feit, dat haar zuster Philippa in 1354 haar erfrecht op Valkenburg aan Reinald van Schoonvorst had verkocht, ontvluchtte haar klooster en kwam heimelijk het stamhuis betrekken. Vermoedelijk was ook een zoon van hem: Reinier, commandeur der Duitsche Orde (overl. 1342, begraven te Sint Maartensvoeren, balie Aldenbiessen).

Zie: S.P. Ernst, Histoire de Limbourg V, 292-309; E. Franquinet, De heerlijkheid Valkenburg in De Nedermaas (April-Mei 1926), 106-107, 117-118; T. van der Laars, Wapens, vlaggen en zegels van Nederland, 82; E.J. Thomassen a Thuessink van der Hoop, De heeren van Valkenberg en hun wapen, 15-16; J.J. de Wit en A.J.A. Flament, De vorming der heerschappijen op het grondgebied in Limburg in Publ. de la soc. hist. et arch. dans le Limbourg XLVII [1911), 30, 38-39; Jos. Habets, Bijdragen tot de geschiedenis van de voormalige stad Susteren en de adellijke vrouwenabdij Sint Salvator aldaar in Publ. de la soc. hist. et arch. dans le duché de Limbourg VI (1869), 483; J.W. Blumen B.S. Dörper, Elisa van Valkenberg (sage), J. Wolf, Reginald van Valkenberg (sage), en Jos. Habets, Graaf Reinout van Valkenburg (sage in versmaat) in het werk van H. Welters, Limburgsche legenden, sagen, sprookjes en volkwerhalen l, 152-158, 170-172.

Verzijl