Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Schabaelje, Philips Jansz.]

SCHABAELJE (Philips Jansz.), doopsgezind schrijver. Naar zijn naam te oordeelen van zuid-nederlandsche afkomst, woonde hij op het eind van de 16e eeuw te Zoutelande in Zeeland. In Maart 1595 deed hij (‘Philips Jansz te Zoutelande’) in briefvorm aan den bekenden libertijn Robbert Robbertsz (dl. I, kol. 561) een bestrijding toekomen van een te voren verschenen geschriftje van den doopsgezinden Pieter Willemsz Boogaert, welke bestrijding Robbert Robbertsz nog in hetzelfde jaar deed drukken onder den titel: Slach met het Sweert des Gheests op het achterste deel van Pieter Willemsz Bogaerts boeck bij hem selven Fol. 54 ghenoempt een Monster 't welck gheleecken wort bij een Crookedijl (z.p. 1595).

Zijn zoons waren Dirck, Jan en Pieter. Den eerste vindt men dl. V, kol. 660, den tweede dl. II, kol. 1268. De derde Pieter Philipsz Schabaelje was geb. omstreeks 1604, woonde als molenaar te Amsterdam sinds 1621, werd aldaar bij de Waterlandsche Gemeente der Doopsgezinden gedoopt den 25sten Sept. 1622, huwde aldaar in 1624 met Grietje Willemsdr. van Alkmaar, en werd den 18den Juni 1628 ‘totte dienst des Woorts uytgeset om te beproeven’. Tot Doopsgezind leeraar schijnt hij het echter nimmer gebracht te hebben. Van zijn in 1638 nieuw gebouwde grutmolen ‘op 't bolwerck aen de Nieuwe St. Anthonispoort’ bestaat een teekening van Rembrandt (afgeb. bij F. Lugt, Wandelingen met Rembrandt in en om Amsterdam, 2e dr., no. 25, blz. 43).

Omtrent Dirck vermelden wij nog, dat hij te Zoutelande geboren is omstreeks 1590. Als ‘Dirck Philipsz molenaer’ werd hij den 1sten Juli 1612 te Amsterdam bij de Waterlandsche Gemeente

[p. 954]

der Doopsgezinden gedoopt, zijn vrouw (wier naam niet genoemd wordt) den 7den April 1614. Uit het feit, dat zijn huwelijk te Amsterdam niet te vinden is, mag afgeleid worden, dat hij zich aldaar gehuwd kort vóór 1612 vestigde. Op 29 Nov. 1614 huurde hij als ‘Dirk Philipsz Gorter’ een molenwerf ter plaatsing van een grutmolen op het bolwerk genaamd Anjeliersbolwerk te Amsterdam tegen een huurprijs van ƒ 37 's jaars. Bij den doop op volwassen leeftijd te Amsterdam van zijn kinderen Jannetje en Cornelis (1633), was hij blijkbaar reeds overleden. Laatstgenoemde kreeg met Brechgen Cornelis. weduwe van Tymon Pietersz, in 1636 van de stedelijke regeering te Amsterdam het windrecht ‘voor haerl(ieder) grutmolen staande op 't bolwerk aen het Rijsenhooft’.

Het art. in dl. II, kol. 1268 omtrent Jan Philipsz Schabaelje kan nog als volgt worden aangevuld. Hij was niet geboren te Amsterdam doch te Zoutelande (volgens de huw.int.acte te Amsterdam dd. 18 Jan. 1629) omstreeks 1590 à 1595, huwde te Amsterdam den 20en Mei 1619 met Maritje Willemsdr, uit de Rijp, te Alkmaar wonende, en werd den 25sten Oct. 1620 te Amsterdam dienaar bij de Waterlandsche Gemeente; kort daarna verhuisde hij naar Alkmaar. Aldaar wonende, ondertrouwt hij te Amsterdam den 18en Jan. 1629 met Judith Lubbertsdr, eveneens wonende te Alkmaar. In 1648 kwam hij met zijn derde vrouw Griet Jansdr., met attestatie van Alkmaar, te Amsterdam terug.

Zie: Moes-Burger, De Amsterdamsche Boekdrukkers en Uitgevers in de Zestiende Eeuw III, 62, 92; Boekenoogen, Catalogus Doopsgezinde Bibliotheek, 233; Lidmatenboek der Waterlandsche Gemeente te Amsterdam (zg. Memoriaal voor Reinier Wybrandtsz in Doopsgezind Archief te Amsterdam); Huw. Int. Reg. van de Pui in het Amsterdamsch Gemeente Archief; G.J. Honig, De molens van Amsterdam in het Jaarboek Amstelodamum XXVII (1930), 93, 94.

Wijnman