Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Salvador, jhr. Mozes]

SALVADOR (jhr. Mozes), geb. te Amsterdam 26 Jan. 1813, overl. te Bloemendaal 20 Oct. 1884, politicus. Hij stamde uit een joodsch - door koning Willem I in 1821 geadeld - geslacht en was de zoon van jhr. Abraham Salvador (1781-1866) en jkvr. Rebecca Teixeira. Den 28sten Febr. 1831 werd hij als student in de rechten te Leiden ingeschreven, doch sinds zijn jeugd een neiging hebbende voor den militairen stand, nam hij in 1833 dienst bij de lichte dragonders, bij welk wapen hij opklom tot ritmeester (in garnizoen te Haarlem); als zoodanig vroeg en

[p. 927]

verkreeg hij in 1848 non-activiteit. Van toen af wijdde hij zich in zijn woonplaats Haarlem uitsluitend aan de politiek, doch veelal op een wijze, die hem bijna uitsluitend vijanden bezorgde. Spoedig verschenen van zijn hand: Iets over de Amsterdamsche verkiezingen, Een brief aan de stembus en Een brief aan mijne vrienden (alle Haarlem 1848). Nadat hij nog - in verband met een poging tot oprichting van een kiesverceniging - een brochure had uitgegeven, getiteld Een brief aan zijne medekiezers (Haarlem 1850), werd hij in 1851 lid van den haarlemschen gemeenteraad; in hetzelfde jaar schreef hij: Adres aan de 2de Kamer der St. Gen. betreffende de kies- en gemeentewet (Haarlem 1851), Adres aan H.H. Gedeput. St. der Prov. N. Holland betreffende de laatste gemeente-verkiezingen te Haarlem ('s Gravenh. 1851) en Concept-reglement voor de kiezersvergadering van Haarlem op Vrijdag 18 July 1851 (Haarlem 1851). Intusschen was hij in 1850 door den militairen krijgsraad veroordeeld wegens beleediging van een collega, hetgeen hem de volgende vlugschriften in de pen gaf: Stukken betreffende een aanhangig proces tegen een drayonder; Aanklagt en geregtelijke instructie tegen Mr. C.J. Enschedé; Brief aan Jhr. B. van Merlen; Militaire arrestatie van een burger te Haarlem op den 10 July 1850 en Stukken betreffende een nog aanhangig militair proces (alle Haarlem 1850). In 1852 en 1853 stelde hij zich candidaat voor de 2de Kamer, doch hij werd niet gekozen (de door hem gehouden volksvoordrachten gaven meestal aanleiding tot groot kabaal); wel werd hij in het begin van laatstgenoemd jaar lid der Prov. Staten van Noord-Holland, nadat van hem het licht had gezien: Adres aan H.H. Gedep. St. van N. Holland betreffende het bestaande te kort in de Bank van Leening ('s Grav. 1852), eenige jaren later gevolgd door Adres aan Z. Exc. den Min. van binnenl. zaken betreffende een zoogenaamde schrijffout in een resolutie van H.H. Gedep. Staten der Prov. N. Holland en art. 199 der Gem. wet (Amst. 1854). Hij werd na een langdurig proces wegens laster, o.a. ten opzichte van den gem. secretaris van Haarlem, veroordeeld tot één maand gevangenisstraf, ƒ 25 boete en ontzetting van het kiesrecht en van het recht om openbare bedieningen te bekleeden voor den tijd van 5 jaar. Dit laatste was duidelijk een wraakneming van zijn politieke tegenstanders te Haarlem, waar hij door zijn optreden geen enkelen vriend meer onder de notabelen bezat. Het tegen hem gevoerde proces beschreef hij uitvoerig in Stukken betreffende een regterlijke vervolging tegen Jonkheer Mozes Salvador ... en Simon Fongers enz., 1e-3e reeks (Amst. 1854-55); laatstgenoemde was een zaakwaarnemer, die mede in het proces betrokken was. Beiden werden bij het verlaten der gevangenis te Amsterdam - naar men beweert - door ‘duizenden bij duizenden’ begroet en toegejuicht. Voor Salvador bleef de straf ten opzichte van de ontzetting zijner rechten gehandhaafd, ondanks een door hem opgesteld Adres aan Z.M. den Koning ingezonden door M. Salvador betreffende zijne veroordeeling en die van S. Fongers ('s Gravenh. 1856); lid van den gemeenteraad van Haarlem werd hij dan ook eerst wederom in 1861. Zijn in dien tijd gerijpt plan om met Iz. J. Lion een nieuw blad op te richten, werd ontwikkeld in de door beiden geschreven brochure Verklaring van beginselen. Een woord aan onze landgenooten over de oprigting van een nieuw dagblad (Amst. 1856); het plan mislukte echter, omdat beide redacteuren in spe de grootste ruzie met elkaar kregen. In 1864 verdedigde Salvador zich tegen een hem gedaan verwijt van politieken afval in Aan de Redactie van de Kamper Courant (Haarlem 1864); het ontslag van een

[p. 928]

indisch ambtenaar behandelde hij in Twee brieven aan den Heer J.D. Franssen van de Putte, minister van Koloniën (Haarlem 1864). Hij wordt verder nog genoemd in Het regtsgeding F.S. Elders (Amsterdam 1870), 38. Na dien verneemt men weinig meer van hem en de man ‘wiens naam eenmaal dag en dag genoemd werd’ stierf in volslagen vergetelheid.

Mozes Salvador maakt meer den indruk van een querulant, dan van een serieus staatsman. Aanvankelijk zou men hem voor een onafhankelijk democraat kunnen houden, die bij geen der toenmaals bestaande partijen is in te deelen; in een anoniem verschenen (door H.J. Stahl geschreven) pamflet Jonkheer Salvador en zijn misdaden ('s Gravenhage 1856) wordt hij genoemd een ‘voorstander van het echte liberalismus’. Later wendde hij zich echter van Thorbecke af en ging over naar de conservatieve partij. Naar den smaak dier dagen bestookte hij zijn politieke tegenstanders veelal in advertenties in de bladen. Voornamelijk onder invloed van da Costa had hij zich met zijn vrouw op 22 Juli 1853 bij de Waalsche gemeente te Haarlem laten doopen; da Costa was dan ook ongeveer de eenige die hem - ook later - nog eenigszins de hand boven het hoofd hield. Te voren had Salvador belangstelling getoond in het geloof zijner vaderen in Woorden van een geloovig Israëliet, uit het Fransch vert. (Haarl. 1846) en Eenige opmerkingen betreffende eene toekomstige hervorming van de Israëlitische eeredienst in Nederland (Haarlem 1849).

Men vergelijke nog het art. in dit dl. betreffende Mr. Phil. Alex. Haas Azn. (kol. 313).

Salvador was op 5 Juli 1841 te Amsterdam gehuwd met Rebecca Mendes (1816-91), uit welk huwelijk geen kinderen werden geboren.

Zijn portret is gelithografeerd door Th. Brüggeman en L. Springer; een portret van hem is te vinden in K. Meyer, Beknopte levensschets van Jonkheer Mozes Salvador, lid der Prov. Staten van N. Holland en den Gemeenteraad van Haarlem enz. (1856).

Zie: B. de Gaay Fortman, Een beschermeling van Da Costa in Stemmen des Tijds 1929 (18e j.), 307 e.v.; Ned. Adelsboek (1917), 8, (1922), 171; Album Stud. Leiden; Brinkman's Catalogus.

Wijnman