Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[p. 831]

R.

[Rabus, Pieter]

RABUS (Pieter) werd 12 Dec. 1660 geb. te Rotterdam, waarheen zijn grootouders uit Vlaanderen de spaansche geloofsvervolging waren ontweken. Hij ging er op de latijnsche school, doch moest wegens den nood des tijds in 1672 zijn studie staken. Door hard werken bij een notaris was hij op zijn 18e jaar klaar voor het notarisambt en bekwaamde zich tevens onder leiding van J. Oudaan zoo goed, dat hij in 1680 tot praeceptor in de laagste klasse aan de erasmiaansche school werd benoemd. Onverpoosd oefende hij zich in de oude talen, waarvan hij blijk gaf door zijn vertaling van den griekschen geschiedschrijver Herodianus (1685). Zijn lust tot dichten toonde hij in de Rymoeffeningen (1678), waarin hij met David van Hoogstraten dezelfde onderwerpen ter bewerking koos. Drie jaar later liet hij een bijbelsch heldendicht volgen: De Kruisheld of Het Leven van den Aposlel Paulus, herzien in 1712, een onderwerp, dat zijn oudere vriend Antonides door den dood verhinderd was te behandelen. Daarbij behoorde ook de berijmde Brief aan de Galaten. Bij het vele werk als praeceptor en als notaris, waartoe hij in 1684 was aangesteld, vertaalde hij in 1684 de Zamenspraken van Erasmus, welke echter niet in druk verschenen; beschreef in het volgende jaar het Leven van Dirk Raphaëlsz Kamphuizen, bezorgde in 1686 een uitgave met aanteekeningen van Ovidius' Metamorphosen en verpoosde zich en zijn lezers met Grieksche, Latijnsche en Nederduitsche Vermaaklijkheden der taalkunde, ‘bestaande in Verscheyde aanmerkingen over gewyde en ongewyde stoffen’, uitgegeven in 1688, herzien in 1692. In een om-

[p. 832]

slachtig heldendicht berijmde hij in 1689 den tocht van Willem III naar Engeland: Verlost Britannië (‘door de komst van de althans regerende Majesteiten Koning Willem en Koningin Maria’), waarvoor de stadhouder hem een gouden gedenkpenning schonk. Om zijn landgenooten, in het bijzonder hen, ‘die der uitheemsche talen onkundig waren’, het wetenswaardige ‘onder den schors van vreemde talen besloten’ kundig te maken, richtte hij in navolging van en in concurrentie met de franscne tijdschriften der refugiés in Juli 1692 een tijdschrift op, dat geregeld, niet zonder tegenwind, elke maand of om de 2 maanden verscheen; eerst als Boekzaal van Europa; begin 1701, ‘door onlust met den drukker’ van uitgever en titel veranderd, als Tweemaandelijke Uittreksels. Voor de 48 deeltjes van Boekzaal had R. verscheidene medewerkers, o.a. Abraham Bogaert en Pieter Poeraet. In 1692 schreef hij Ernstige en Zedige Verantwoording, om een anoniemen schrijver van een lasterschrift op hem af te straffen. Dat R., evenals vele geleerden van zijn tijd, o.a. Musschenbroek, een voorstander was van de wichelarij, blijkt uit Nodige Verantwoording voor de Heer Pieter Babus en juffr. sijn Huysvrouw. Tegen de Amsterdammers en Haarlemmers. Niet gelovende de werking der wichelroede; in één bandje gebonden met een ander werkje met nederlandschen en latijnschen titel: De weergalooze Dichter P.J. Beronicius, schrijver van een uitvoerig burlesk heldendicht in 2 boeken, Georgarchontomachia, der Boeren- en Overheidsstrijd, een verhaal der overrompeling van Middelburg door Walcherens landlieden in 1672, ten

[p. 833]

deele voor de Nederduitsche vertaalt, met een bijvoegsel in de voorreden van 's mans leven, door P. Rabus (Rott. 1691; 2e dr. Amst. 1692; 3e dr. 1712). In 1693 gaf R. een bundel Zegen- en Vloekdichten uit alsmede de Colloquia Erasmi met Latijnsche aanteekeningen voor schoolgebruik. In 1696 verscheen anoniem Historie van den oproer, voorgevallen te Amsterdam. Zijn vroege dood, 13 Jan. 1702, belette den werkzamen man, een woordenboek in de nederduitsche sprake, waarmee hij in 1698 begonnen was onder den titel van Groot Naamboek, te voltooien. Daartoe door vrienden aangezocht, gaf de zoon in 1741 de in een bundel geordende gedichten van wijlen zijn vader uit: Gedichten van Pieter Rabus, bevattende Bibeldichten, heldendichten, verjaardichten en bruiloftsdichten. In 1698 gal R. op raad van eenige vrienden een vertaling (202 blz. groot) van een latijnsch werk van Christiaan Huygens: De Wereldbeschouwer of Gissingen over de Hemelsche Aardklooten en derzelver Cieraad (Rott. 1699), waarvan hij in de Boekzaal van 1678 een uittreksel had gegeven.

R. trouwde in 1684 met Elizabeth Ostens, die hem 2 dochters, jong overleden, en 2 zoons schonk, waarvan een, 22 jaar oud, overleed en de andere, Pieter, in 1713 te Leiden in de medicijnen ging studeeren.

Zijn portret, geschilderd door G. Sanders, bevond zich bij den heer Lund te Kopenhagen en is gegraveerd door J. Houbraken. Zijn portret, geschilderd door A. van Halen, in diens Panpoëticon Batavum in het Rijksmuseum. Gegraveerde portretten van J. Houbraken naar J.F. Bodecher, van J.G. Philips en P. Bouttats.

Zie: Groot Algemeen Woordenboek van D. van Hoogstraten en Jan Lodewijk Schuer (Amst., Utrecht, 's Gravenh. 1733); Witsen Geysbeek, Biogr. Anthol. en Crit. Wdb. (1824); J.B. Kan, Geschiedenis van het Erasmiaansch Gymnasium (Rott. 1884), 46, 113; Rotterdamsch Jaarboekje (1888), 33.

R. Zuidema