Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Cralingen, Gillis van (2)]

CRALINGEN (Gillis van) (2), ridder, geb. omstr. 1370, overl. in 1440 of 1441, oudste zoon van Willem, die volgt, en van Margarieta van Rodenrijs.

In 1393 beloofde de hertog hem te ontheffen van alle opdracht en verzet doen van zijn leengoed aan 's hertogs zoon W.v. Oostervant, die zijn vijand geworden was (Rijksarchief). In 1395 komt hij voor als baljuw van Noord-Holland en vangt 's hertogen kampvechter Jacob van der Loet, die wegens manslag vervolgd, op het kerkhof te Alphen een toevlucht had gezocht, waar hij door den baljuw met 19 gewapenden was ingesloten en zich na 5 dagen uit gebrek moest overgeven. Gillis berekende voor vertering van zich en de zijnen 16 pond (Nijhoff's Bijdragen, N.R. I, 164). Aan de krijgstochten naar Friesland moest hij deelnemen met .5 gewapenden, evenals zijn vader. In 1401 trekt hij met 10 man te velde en wordt naar Stavoren gezonden. Hij behoorde toen tot de lauwen, die aangespoord moesten worden (v. Mieris, Schwartzenberg en Verwijs). In April 1405 neemt hij deel aan den oorlog tegen Arkel en dient daarbij met 2 glaviën (= 6 gewapenden) (v. Mieris, Gr. Charterb. IV, 13). Bij het huwelijk van Adriaan v. Mathenesse met Aleid Filips dochter van Spangen in 1405, blijft hij borg voor den vader Wouter v. Mathenesse (de Geer, Berichten Hist. Gen. 1850, 109). Naast een groot getal edelen roept Willem VI hem 12 Oct

[p. 173]

1407 naar Woudrichem ten oorlog met 4 gewapenden (v. Mieris, IV, 84). Zeker ter voldoening van onafgedane schulden wordt 17 Maart 1408 het morgengeld in het baljuwschap Rijnland bewezen op Gillis, Jan en Daniël v. Cralingen en Costijn Gillisz v. der Goude (Rijksarchief). In hetzelfde jaar 1408 komt hij voor als baljuw van Woerden en doet uitspraak in de geschillen tusschen het klooster Oudwyck en Jacob van Lichtenbergh over goederen in het baljuwschap gelegen (Rijksarch. in Utrecht). Ook de tresorier van Holland, Filips van Dorp, noemt hem als zoodanig (Kron. Hist. Gen. 1852, 460). In 1410 en 1411 heeft hij moeilijkheden met graaf Willem VI, die 23 Juni 1411 worden bijgelegd en waarbij de graaf bekent zekere gelden aan Gillis schuldig te zijn. 14 Juni 1413 klaagt hij den graaf dat zijn zoon Vranck beschuldigd wordt van doodslag op Alfert v. Polanen en biedt aan de onschuld van zijn zoon te bewijzen. Hij verzocht daartoe als scheidsrechters te benoemen Dirck v.d. Lecke, Arent v. Duivenvoirde (beiden uit de Polanen's familie), zijn neef Jan v. Hodenpijl en Jan van IJselstein. Of het Gillis gelukt is zijn zoons onschuld te bewijzen, blijkt niet. Wel is er in de kerk van Wassenaar een vicarie ‘Cralinx vicarye’ gesticht door Gillis v.C. met twee lezende missen per week en nog een misse per week ‘van den doodslag dien Gillis v.C. dede’ (v. Heussen, Rijnl. Oudh. 1719, p. 392, 393). In 1415 is Johan van Heemstede aan G.v.C. 1300 engelsche nobelen schuldig en heeft Johan burggraaf v. Montfoort tot borg (Cat. Archief H H. van Montfoort, p. 134, no. 260). 15 Aug. 1416 legt G.v.C. met andere ridders de plechtige gelofte af Jacoba na Willems dood als landsvorstin te erkennen (v. Mieris, IV, 383). 30 Aug. d.a.v. naar Geertruidenberg opontboden om met graaf Willem en den dauphin en met andere edelen naar Henegouwen te rijden, krijgt hij tegenbevel 2 Sept. met last om te Utrecht dagvaart te komen houden tegen de Gelderschen (Kroniek Hist. Gen. 1852, p. 223-225). Den 15. Sept. ging de reis naar Henegouwen door. Waarschijnlijk was men niet gerust omtrent de plannen van den vernederden heer van Arkel en de Gelderschen. In den aanvang is hij Jacoba getrouw en neemt 31 Mei 1418 nog deel aan de beraadslagingen over den tocht naar Dordrecht (Kroniek, a.v., 413) en behoort onder de vrienden en raden van Jacoba en Jan van Brabant, die 26 Aug. 1418 borg bleven voor 2000 nobelen 's jaars lijfrenten in Brabant en elders verkocht (v. Mieris, IV, 494). Hij is tegenwoordig bij het bestand tusschen Jacoba en Jan van Beieren 16 Febr. 1419 te Woudrichem gesloten (v. Mieris, IV, 494) maar koos na dien datum met zijn broeder Daniël de zijde van Jan van Beieren. Hij wordt 10 Febr. 1421 aangesteld tot baljuw van 's Gravezande (Wapenheraut, XI, 121) en krijgt van J. van B. 23 Mei d.a.v. kwijtschelding van 225 holl. schilden, uit de renten van het rentmeesterschap van Gouda verschuldigd aan 's vorsten raad Frans van der Vliet (Rijksarchief). Ook later, na den dood van Jan van Beieren, hield hij de zijde van Philips van Bourgondië en ontving van dezen blijken van toegenegenheid. 1 Oct. 1425 komt hij voor als baljuw van Rijnland (Kroniek Hist. Gen. 1851, p. 279). 26 Sept. 1426 is hij mede onder de raden en vrienden van Philips bij diens verbond met den hertog van Gelre tegen Jacoba, Gouda, Schoonhoven, Oudewater en Utrecht (v. Mieris, IV, 862). In 1427 droeg hij Rijnegom over op Boudewijn v. Swieten

[p. 174]

en noemde dezen zijn zwager (Geneal. Herald. Bladen, III, 433). 7 Juli van dit jaar staat hij over het verdrag tusschen Roeland van Wtkerken en den thesaurier van Holland, Boudewijn v. Swieten, met Grootebroek over de betaling der boeten (v. Mieris, IV, 893). Hij protesteert met andere edelen tegen de aanmatigingen van Jan van de Zijdwinde, die zich gedraagt als een baljuw van Zuid-Holland te zijn, en beroept zich op den hertog van Bourgondië en andere autoriteiten (v. Mieris, IV, 952, 972). Gillis v.C. is 25 Mei 1429 borg bij de huw. voorw. van Gijsbrecht van Vianen en Meyne v. Heemskerk zijn nicht (als dochter van zijn zuster Margaretha) (Kroniek Hist. Gen. 1853, p. 172). In 1436 is hij raadsheer in het Hof van Holland en wordt als zoodanig 5 Mrt. bij het maken van de sluis te Gouda vermeld (v. Mieris, IV, 1073); Gillis v. Cralingen, ridder, heer van Voirscoten, maakt 10 Juli 1437 aan het klooster Mariënpoel buiten Leiden een rente van 20 pond hollandsch, verzekerd op 5 morgen land aan den Ouden Rijn en de Waard bij Leiden, voor de rust van hem, zijn beide echtgenooten, zijn ouders en zijn kinderen, en verzoekt Boudijn van Zweten, die een gelijke rente aan het klooster heeft geschonken, met hem dezen brief te bezegelen (Overvoorde, Arch. Kloosters, R. 637). In 1438 is hij heemraad of hoogheemraad van Rijnland. G.v.C. heer van Voirscoten, ridder, erkent 8 Jan. 1440 aan IJsbrand Jacobsz verkocht te hebben twee ‘kinderdeel’ in de Capoenshofstede in Wassenaar (Overvoorde, a.v., R. 691). In 1442 wordt van zijn erfgenamen gesproken (Overvoorde, Arch. Gasthuizen, R. 1727).

Hij huwde eerst met een van Swieten, ongetwijfeld de dochter van heer Dirk v.S. en van Isabeau van Borsselen van Brigdamme. IJsenbeel van Brugdam, weduwe van heer D.v.S. en heer Gillis van C. ridder verpachten land in Leiderdorp aan Jonge Willem Reyniersz, die 14 Maart 1416 erkent 10 pond schuldig te zijn aan pacht (Overvoorde, Kloosters, R. 321).

Hij hertrouwde Gijsberta van Raephorst. Zij is in of vóór 1444 hertrouwd met heer Willem van Boxmeer, ridder, die als haar man en voogd voorkomt 1 Juni 1454. Zij ontvangt levenslang ⅛ deel van het huis Zuidwijk en zij en haar man W.v.B. het aandeel van Floris v.C. in het zilverwerk, de kleinoodiën en het huisraad (Overvoorde, Arch. Kerken, R. 232, 233).

Dat G.v.C. met Symontje van Teylingen zou zijn gehuwd, is mij niet gebleken.

Behalve Frank, hiervoor vermeld, maar van wien verder niets blijkt, sproten uit het eerste huwelijk een zoon Floris, die hier voorgaat, en een dochter Elisabeth, gehuwd met Wouter van Mathenesse, wiens ouders reeds hierboven vermeld werden als Adriaan gehuwd met Aleid van Spangen. Hij wordt met zijn vrouw, zijn schoonvader G.v.C. en zijn zwager Floris v.C. 13 Aug. 1463 vermeld (Overvoorde, Gasthuizen, R. 1781). Bovendien komt nog een dochter voor: Margaretha van Cralingen, gade van Barthout van Assendelft (zie dl. VII, kol. 28).

Zie: Craandijk in Rotterd. Jaarb. II (1890.), 81-88.

Regt