Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Casteleyn, Pieter]

CASTELEYN (Pieter), geb. te Haarlem omstr. 1618, overl. aldaar 1676, kunstschilder en boekdrukker. Hij was de derde zoon van Vincent Casteleyn (1), die volgt, en wordt op 2 Oct. 1635 te Haarlem vermeld als leerling bij den schilder Willem de Poorter. Hij was vermoedelijk de Pieter Casteleyn, die voor schepenen te Haarlem huwde met Femmetje Mattheusdr (21 Juli 1641) en daarna met Janneken Davits (5 Jan. 1647). Op de veiling van de verzameling Langenhuizen te Amsterdam (29 April 1919) was een geteekend portret, gesigneerd P. Casteleyn 1648. Wellicht moet ook aan hem worden toegeschreven een prent van Hylas, geteekend P.C., benevens een gefantaseerd portret van Czaar Michaël Feodorowitch, get, C. fec., beide in het Rijks-Prentenkabinet te Amsterdam (door Moes in Thieme-Becker toegeschreven aan Caspar Casteleyn, die voorgaat).

In 1649 werd Pieter ingeschreven als lid van het haarlemsche boekverkoopersgilde. Al spoedig ontving hij opdrachten van de overheid en verscheen o.a. bij hem Ordonnantie, keuren ende statuyten, geordonneert by de Baillieu van Kennemerlant (1651), Memoriael van de Bailluwen van Kennemerlant (1651) enz. Hij was de eerste uitgever van de Hollandsche Mercurius (van 1650 af). Als zoodanig kreeg hij zekere bekendheid in het land. Jaargang 1676 hiervan verscheen in 1677 bij de erfgenamen van Pieter Casteleyn, die van 1677 e.v. jaren bij zijn broeder Abraham Casteleyn (die voorgaat) met gewijzigde samenstelling. Abraham gaf ook ook verscheidene herdrukken van reeds verschenen jaargangen, waaraan hij eenige prenten toevoegde, welke derhalve in de vroegere uitgaven van Pieter niet te vinden zijn. In 1664 klaagde genoemde Abraham bij de regeering van Haarlem, dat Pieter vroeger couranten had gedrukt ‘onder de naam van posttijdingen ofte extraordinaris nouvelles als andersints’; een voorbeeld van een dergelijke uitgaaf is Nieus uyt Engelandt, copia uyt Londen, den 22 Augusti 1659, één blad in folio met het adres ‘Tot Haerlem, gedruckt by Pieter Casteleyn, boecke-drucker op de Marckt in de Goude-Keyserskroon. Den 28. Augusti 1659’. in 1661 gaf hij uit A. Paling, Verantwoordinge voor de Christ. gemeente, die men de Waterlanders noemt, in 1663 Haerlemsche Mercurius, en Haerlemsche eerlycke uren bestaende in korte sin-spreucken, in 1664 De historie van de graven van Egmond, in 1665 Namen van de regeerende Heeren, Schepenen .... binnen Haerlem sedert 1430. enz. De inventaris van zijn nalatenschap vindt men dd. 9 Nov. 1676 in het protocol van zijn neef, den notaris Vincent Casteleyn (3), die volgt. Er blijkt uit, dat hij vele italiaansche en fransche kunstwerken naliet.

Nog maakte hij bij het portret van den amster-

[p. 139]

damschen chirurg Rudolph Silteman (geteekend door P. Schenk) een vierregelig latijnsch vers get. P. Casteleyn.

In den Mercurius van 1667 vindt men op den titel een afbeelding van de drukkerij van Pieter Casteleyn op de Marckt, tegelijk met die van de ‘comeet-sterre’; deze afbeelding is later nog afzonderlijk in koperets uitgegeven.

Het huis naast het zijne behoorde aan den schilder Cornelis Vroom; bij testament dd. 4 Sept. 1661 vermaakte deze dit huis ‘staende opt Sant ofte Marckvelt (te Haarlem), genaemt de Orangien Appel, vande eene zijde belent Pieter Casteleyn, boeckvercoper’ enz. aan familieleden.

Zijn zoon Jacob (us) Casteleyn werd in 1677 lid van het haarlemsche boekverkoopersgilde en werd te Haarlem begraven 12 Febr. 1693. In diens nalatenschap (1694) bevond zich ‘een schilderij van Casteleyn’, getaxeerd op ƒ 5, een tweede getax. op ƒ 44, een derde op ƒ 20, ‘een teyckeningh’ getax. op ƒ 5. Wellicht waren deze van de hand van zijn vader Pieter. De zoon van Jacob (uit zijn in Mrt. 1683 in de Gereformeerde kerk te Hillegom gesloten huwelijk met Tanneke Laurier) Mr. Jan Abraham Casteleyn, gaat voor.

Zie: A. van der Willigen Pzn., Geschiedkundige aanteekeningen over Haarlemsche schilders (1866), 94; dezelfde, Les artistes de Harlem (1870), 109; De Navorscher XXII (1872), 600; W.P. Sautijn Kluit, De Haarlemsche Courant in Handelingen en Mededeelingen van de Maatschappij der Ned. Letterkunde te Leiden (1873), 9-10; C. Ekama, Catalogus van boeken, pamfletten enz. over de geschiedenis van Haarlem I (1874), 57, 58, 62, 63, 68; Ledeboer, Alphabetische lijst der boekdrukkers enz. (1874), 33; Algemeen Ned. Familieblad (1883), 8, 5b; Catalogus van de bibliotheek der Ver. Doopsgezinde Gemeente te Amsterdam II (1888), 62, 103; Wurzbach, Künstlerlexikon I (1906), 248; Thieme-Becker, Allgem. Lexikon der bild. Künstler VI, 141 i.v. Caspar Casteleyn; Bredius, Künstler-Inventare VI (1919), 1993 e.v., VII, 22-23.

Wijnman