Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Staphorst, Nicolaas van]

STAPHORST (Nicolaas van), koopman te Amsterdam, zoon van Nicolaas, boekhouder, en Maria van Hasselt, gedoopt 14 Jan. 1742 in de Oude Kerk te Amsterdam, overl. aldaar in 1801. Hij behoorde tot de heftigsten onder de aanzienlijke Patriotten en was een voorman in de ‘Vaderlandsche Societeit’, die eind 1786 aan den Prins de bekende voorwaarden voor vroedschapsverkiezing stelde. Zijn naam komt voor onder het Plan eener aristo-democratische Constitutie, dat na de remotie van 1787 te Amsterdam verscheen. Samen met zijn broer Jacob, die burger-geconstitueerde was geworden, onderhield hij betrekkingen met het fransche leger, dat voor optreden tegen de pruisische interventie gereed werd gehouden. Na het herstel van den Prins, toen Jacob naar Parijs uitweek, bleef Nicolaas in Amsterdam en weerde zich in ‘Doctrina’ onder welken naam de ‘Vaderlandsche Societeit’ herrezen was. Uit correspondentie met zijn broer bracht hij onder de aandacht van zijn medestanders de plannen, die onder de uitgewekenen omtrent den nieuwen staatsvorm voor de Republiek opkwamen, met name het denkbeeld van Valckenaer om hier te lande een constitutioneel koningschap te vestigen met Oranje als Souverein. In October 1794, toen het gerucht ging, dat de Engelschen bij hun aftocht uit Zuid-Nederland op Amsterdam zouden terugtrekken, behoorde Nicolaas van Staphorst tot degenen, die een petitie der burgerij bij burgemeesteren gingen aanbieden, dreigende met revolutie, zoo de stad vreemd krijgsvolk innam. Toen op den 17en October, mede in verband met het ontdekken van verborgen wapenen, vervolgingen werden ingesteld tegen de aanleggers van het request, wist hij te ontkomen naar Hamburg, waar hij, wegens de hem bij verstek opgelegde zes jaar dwangarbeid en eeuwige verbanning, tot de omwenteling moest blijven. Toen werd hij, 19 Januari 1795, een van de Provisioneele Representanten van het volk van Amsterdam. Van 19 Juni 1795 tot 12 April 1796 maakte hij deel uit van het College van Representanten van het Volk van Amsterdam, waarvan hij bij de eerste periodieke aftreding ophield lid te zijn. 's Lands belangen mocht hij helpen behartigen in de eerste Nationale Vergadering, waarin hij echter geen rol van beteekenis heeft gespeeld. In het publieke leven trad hij verder niet meer op den voorgrond.

Als koopman handelde van Staphorst eerst, met zijn oudsten broeder, onder de firma Nicolaas en Arent van Staphorst, later (reeds 1772), met zijn bovengenoemden broeder Jacob, onder den naam Nicolaas en Jacob van Staphorst; na opneming

[p. 1286]

in de zaak van een jongen Engelschman, Nicholas Hubbard, heette het kantoor, sinds 1789, Nicolaas en Jacob van Staphorst en Hubbard; ten slotte, toen Hubbard in 1801 was uitgetreden en een neef Roelof van Staphorst deelgenoot was geworden, noemde het zich N. en J. en R. van Staphorst, naam, die het bleef dragen ook toen later geen lid van de familie van Staphorst meer in de zaak was geïnteresseerd.

Van Staphorst, aanvankelijk niet onder de vooraanstaande kooplieden te rekenen, zocht tijdens den amerikaanschen vrijheidsoorlog gaarne relaties met de agenten van de opstandelingen. Toen zijn kantoor, samen met Willem en Jan Willink en de la Lande en Fynje in 1782 de opdracht ontving, om voor de Vereenigde Staten een leening van ƒ 5.000.000 te openen, begon voor de firma de tijd van aanzien en grootheid. De drie genoemde firma's openden in 1782 en 1784 voor de Amerikanen leeningen tot een totaal beloop van ƒ 7.000.000; van Staphorst en Willink samen hielpen de Vereenigde Staten aan eenige millioenen in de moeilijke jaren, toen het crediet van de Unie ernstig bedreigd werd, en zij bleven de Amerikanen bedienen, toen in 1789, met de invoering van de nieuwe Constitutie in de Vereenigde Staten, de financiën van den herboren staat op deugdelijker grondslag werden gebracht. Tusschen 1787 en 1794 wisten zij in Amsterdam in het geheel voor ƒ 23.500.000 obligaties ten behoeve van de Unie te plaatsen. Het kantoor van van Staphorst had eerder, reeds in 1782, voor Maryland een leening van ƒ 600.000 pogen te plaatsen en het beheerde sinds 1789 tal van negotiaties op onderpand van de aanvankelijk nogal riskante binnenlandsche schuldpapieren der Vereenigde Staten. Sterk uitgebreid werden de amerikaansche belangen van van Staphorst nog, toen hij in 1789 samen met Pieter Stadnitski, Pieter en Christiaan van Eeghen en ten Cate en Vollenhoven een agent naar de Vereenigde Staten zond om er de beleggings- en speculatiemogelijkheden te onderzoeken. De genoemde groep, voor enkele groote belangen nog uitgebreid met Willem en Jan Willink en R.J. Schimmelpenninck, kwam weldra in het bezit van uitgestrekte landerijen in New York en Pennsylvania en kreeg in Amerika vermaardheid als ‘The Holland Land Company’.

Nicolaas van Staphorst was 31 December 1779 gehuwd met Maria van Beeftingh, een Rotterdamsche, dochter van Nicolaas, klerk bij de Admiraliteit op de Maze, en Christina van Horx. Hij overleed kinderloos.

Een silhouet in 12^o, zonder naam van graveur, vindt men van hem bij Rogge, Gesch. der Staatsregeling v.h. Bat. Volk, Pl. II en bij Colenbrander, Bat. Republiek, 34.

Zie: Colenbrander, Patriottentijd III en de bijlagen; dez., De Bataafsche Republiek; dez., Gedenkstukken I; Navorscher X, 206; Breen, De Regeering van Amsterdam gedurende den Franschen Tijd in Jaarb. Amstelodamum XII (1914); van Nierop, Lijst van de honderd Hoogstaangeslagenen te Amsterdam in 1813 in Ec. Hist. Jaarb. XI; van Winter, Het aandeel van den amslerdamschen handel aan den opbouw van het amerikaansche gemeenebest.

van Winter