Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Limburg, Hendrik I graaf van]

LIMBURG (Hendrik I graaf van), 1082-1119, zoon van Walram I (die volgt) en Judith van Neder-Lotharingen. Hij wordt het eerst vermeld als graaf van Limburg en Arlon in een oorkonde, waarbij hertog Godfried van Bouillon, graaf Albert III van Namen en anderen zich op uitnoodiging van Hendrik van Verdun, bisschop van Luik, vereenigen om een Godsvrede tot stand te brengen. Hij werd in strijd gewikkeld met Egilbert van Ortenburg, bisschop van Trier, waardoor hij zich den kerkelijken ban op den hals haalde. Omstreeks 1095 stond hij ook bisschop Otbert van Luik bij in zijn strijd met de stad Leuven en verleende aan genoemden kerkvoogd bijstand, toen deze den heer van Clermont wilde straffen, die door zijn rooverijen de scheepvaart op de Maas belemmerde. Als voogd der abdij van St. Truiden was hij verplicht daarvan den bloei uit al zijn vermogen te bevorderen. Hij beschouwde zijn betrekking tot St. Truiden alleen uit het oogpunt om voordeel uit de kerkelijke inkomsten te trekken. Daar de toenmalige abt Dirk hem niet daarin wenschte te steunen, trachtte hij een anderen monnik, Herman, aan het hoofd der abdij te plaatsen. Toen de monniken dezen niet als hun overste wilden erkennen, plaatste hij Herman door geweld aan het hoofd der abdij, terwijl de wettige abt Dirk de vlucht nam naar den ondervoogd Gilbert van Duras. Van den heer van 's Hertogenrade eischte Hendrik, om welke reden is niet bekend, het derde gedeelte van diens gebied. Toen deze heer op Hendriks eischen niet inging, viel Hendrik in het betwiste gebied, waar hij het eene dorp na het andere in de asch legde. Ook trachtte Hendrik zijn aanspraken te doen gelden op de heerlijkheid Pronsfeld, een eigendom der abdij Prüm, zuidwaarts van dit stift, aan de rivier de Prüm gelegen. De abt riep de hulp van keizer Hendrik IV in, die in April 1101 met een leger naar het Vesdre-dal oprukte. Hendrik, die niets van onderwerping wilde weten, wist het keizerlijk leger zulk een groote afbreuk toe te brengen, dat zijn krijgskunde zelfs de verwondering zijner vijanden afdwong. Na het kasteel Limburg omstreeks twee maanden belegerd te hebben, trok de Keizer af, nadat de graaf van Limburg plechtig had verzekerd om den door hem zoozeer benadeelden stiften al het ontroofde terug te geven, terwijl het geschil over Pronsfeld aan den Rijksdag zou voorgelegd worden. Hendrik werd door den Keizer op Kerstmis van het jaar 1101 op den rijksdag te Mainz tot hertog van Neder-Lotharingen en markgraaf van Antwerpen verheven. Hij steunde dezen Keizer in zijn strijd tegen zijn ontaarden zoon. Ook

[p. 1049]

toen deze zijn vader had gevangen genomen en te Beckelheim laten opsluiten en ook nadat Hendrik IV te Ingelheim (30 Dec. 1105) gedwongen was afstand van de regeering te doen, bleef Hendrik van Limburg in zijn trouw aan den Keizer volharden. Nogmaals bracht hij voor zijn meester een leger op de been en leverde Hendrik V slag bij Visé (22 Maart 1106). Deze verklaarde hem op den rijksdag te Worms vervallen van de waardigheid van hertog van Neder-Lotharingen en droeg deze op aan zijn zwager Godfried met den Baard, graaf van Leuven. Dank den ijver van Hendrik van Limburg won de zaak van den rampzaligen Hendrik IV meer en meer veld. Doch plotseling veranderde alles weer door het sterven van Hendrik IV te Luik (7 Aug. 1106). Daar de graaf van Limburg Hendrik V niet als Keizer wenschte te huldigen, sloeg deze met een leger van 100.000 man het beleg voor het kasteel Limburg en liet Hendrik als zijn krijgsgevangene naar Durbuy voeren. Na zijn invrijheidstelling kwam hij in strijd met Godfried met den Baard, zijn mededinger naar de hertogelijke waardigheid, aan wien hij Daelhem moest afstaan. Ook nam hij deel aan den strijd der Pausgezinden tegen keizer Hendrik V (1114). Uit zijn huwelijk met Adelheid van Bodenstein, dochter van Bodsen van Judith van Schweinfurt, sproten de volgende kinderen: Walram II (die volgt), Hendrik, bisschop van Luik, gewijd 24 Juni 1145 (overl. te Pavia 6 Oct. 1165), Agnes, gehuwd met Frederik IV, graaf van Putelendorf en Sommerschenburg (overl. in 1125), Judith, gehuwd met Frederik, graaf van Arnsberg, Adelheid, gehuwd met Hendrik, graaf de la Roche.

Zie: P.H. Witkamp, Geschiedenis der Zeventien Nederlanden II, 366-372; S.P. Ernst, Histoire du Limbourg II (1838), 145- 282; A. le Sage, Atlas historique chronologique et généalogique (Bruxelles 1827) tafel XIX; Ottokar Lorenz, Genealogisches Handbuch der Europäischen Staatengeschichte, tafel 6; Jos. Habets, Geschiedenis van het bisdom Roermond 1, 164-166.

Verzijl