Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Kartini, Raden Adjeng]

KARTINI (Raden Adjeng), dochter van Raden Adipati Ario Sosroningrat, regent van Japara, geb. te Majong (tusschen Koedoes en Japara) 21 Apr. 1879, overl. te Rembang 17 Sept. 1904. Zij bezocht de school voor Europeanen, die zij echter naar de javaansche zede op twaalfjarigen leeftijd verliet. Zij onderhield echter de nederlandsche taal, die zij uitstekend sprak en schreef. Ouder geworden richtte zij, geholpen door haar zusterst R.A. Roekmini en R.A. Kardinah, een schooltje op voor kleinie

[p. 947]

meisjes van haar volk. De zeer ontwikkelde, fijn gevoelige regentsdochter legde in haar na haar overlijden in druk verschenen brieven, tusschen 1900 en 1904 aan verschillende hollandsche kennissen gericht, een innig streven aan den dag om het lot van de javaansche vrouw te verbeteren, gebukt als deze gaat onder het treurig bestaan dat haar door den islam is toebedacht. Zij bepleitte voor deze in woorden vol roerenden eenvoud betere opvoeding en onderwijs dan haar tot nu toe deelachtig werd. Al is zij vroeg uit haar werkkring gerukt, toch is haar bundel brieven van baanbrekende beteekenis geweest. Zij heeft zich daarin gegeven geheel als zij was; voor publicatie waren de brieven niet bestemd. Noodwendig moest zij bij de zichzelve opgelegde taak critiek op den Islam uitoefenen, meer dan sommigen van haar geloofsgenooten lief is geweest. Op de veroordeeling der polygamie door den meer ontwikkelden stand der hoogere inlandsche waardigheidsbekleeders zijn haar denkbeelden niet zonder invloed gebleven. Zij deden ook hen een blik slaan in het zieleleven der ontwikkelde javaansche vrouw. Voor ons waren zij tevens een uiting van het in den aanvang dezer eeuw nog nieuwe verschijnsel: het vrijworden van inlandsche geestelijke energie. Dank zij de sympathie waarmede genoemde brieven ontvangen werden, kon in 1913 het te 's Gravenhage gevestigde Kartini-fonds worden opgericht, dat zich volgens zijn statuten ten doel stelt het stichten van meisjesscholen ten behoeve van de inlandsche bevolking, met volkomen eerbiediging van haar godsdienstige gevoelens. Op den voorgrond staat de vorming van degelijke javaansche huisvrouwen, zonder ze uit haar eigen sfeer te rukken. Vele van deze z.g. Kartini scholen zijn reeds in de hoofdsteden van Java tot stand gekomen. In 1918 is ook voor het gouvernement de oprichting van dergelijke inrichtingen van onderwijs een voorwerp van zorg geworden.

De uitgever van het boek, die het den titel gaf Door duisternis tot licht, was de indische hoofdambtenaar Mr. J.N. Abendanon.

Zij was gehuwd met Raden Adipati Ario Djojohadiningrat, regent van Rembang.

Zie: Abendanon, Door duisternis tot licht ('s Gravenh. 1911), dat ook in een maleische vertaling het licht heeft gezien; Japikse, Staatk. gesch. van Nederland, 426, 427 (Leiden 1918).

Bartelds