Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Ingen, Marsilius van]

INGEN (Marsilius van) of d' Inghen, geboren in het bisdom Utrecht te Ingen, dorpje der gemeente Lienden in de Betuwe, overleed 20 Aug. 1396 te Heidelberg als inrichter der universiteit van die stad. Eerst was hij professor der universiteit te Parijs in de faculteit der filosofie, ‘regens artium’, waar hij een hoog aanzien genoot. 1367 en 1371 werd hij gekozen tot rector magnificus. 1362, 1373-75 komt hij voor als procurator der engelsche natie, waartoe ook de nederlandsche en duitsche leden der universiteit behoorden. 1368 werd hij afgevaardigd door zijn engelsche natie naar het pauselijk hof te Avignon, met een lijst ter verkrijging van kerkelijke beneficies. 1376 werd hij opnieuw afgevaardigd naar het pauselijke hof te Avignon. Hij vertrok ook mede naar Rome, toen Paus Gregorius XI zich daar vestigde. Hij was daar nog aanwezig bij de pauskeuze van Urbanus VI, Apr. 1378. In Juli 1378 was hij nog te Tivoli bij den nieuwen Paus, waar de bijeenkomsten plaats vonden, welke de scheuring tot gevolg hadden. Uit een brief van Marsilius aan de universiteit te Parijs, 27 Juli 1378, blijkt dat hij geen heftige voorstander van Urbanus VI was. Hij berichtte de dreigende gevaren voor het uitbreken van een scheuring. Men weet niet waar Marsilius de volgende jaren verbleef. Hij had Parijs vóór 1382 verlaten. Sommige schrijvers zeggen wegens zijn aanhankelijkheid aan den roomschen Paus, anderen, wegens de groote twisten, die de universiteit verdeelden.

1386 was hij gevestigd te Heidelberg, waar hij misschien reeds een tijd verbleef om de oprichting der universiteit tot stand te brengen, welke door de bul van Paus Urbanus VI, 23 Oct. 1385, werd erkend. Marsilius, benoemd tot professor artium, begon aldaar zijn lessen 19 Oct. 1386. 17 Nov. daarop werd hij tot rector magnificus gekozen, welk ambt hij zevenmaal bekleedde. Vervolgens behaalde hij den graad van doctor der theologie. 1389 was hij weder te Rome om de lijst van aanvrage van beneficies voor zijn universiteit aan paus Bonifacius IX aan te bieden. Hij verkreeg een kanunnikdij te Keulen in de St. Andreaskerk met het thesaurierschap. Marsilius mag met recht de inrichter der heidelbergsche universiteit genoemd worden. Hij had alles in het werk gesteld wat noodig was voor het in gang brengen der lessen, het verkrijgen der noodige professoren en studenten. Alles werd in Heidelberg geschoeid op de leest der parijsche hoogeschool. Hij bracht er ook het nominalisme over, een filosofische richting, die in dien tijd te Parijs de overhand had. De Acta univers. Heidelb. I, 61 zeggen duidelijk, dat Marsilius de Inghen 20 Aug. 1396 overleed. Hierdoor is het juiste jaartal van zijn dood, vroeger verschillend aangegeven, bekend. Hij vermaakte zijn boeken, een groot aantal, aan de universiteit, waaronder al zijn eigen werken. Professor Marsilius leefde zeer streng. Hij vastte elken Vrijdag op water en brood, droeg een boetekleed en was bekend om zijn voorbeeldig leven.

Zijn handschriften, opgesomd door Trithemius, De scriptoribus ecclesiasticis (Par. 1512) f., CXLIII, zijn meest gedrukt in de 15e en

[p. 904]

begin der 16e eeuw te Straatsburg, Venetie, Lyon, Heidelberg, Deventer enz. De uitgaven worden door bijna alle bibliografische schrijvers opgesomd zooals: door Bellarminus, Fabricius, Harzheim, Tanner, enz. en zijn beschreven in de verschillende werken over de wiegedrukken, o.a. Hain, Repertorium bibliographicum III, no. 10780 -82; Copinger, Supplem. to Hain I, 10781; III 3885; Graesse, Trésor (1863) IV, 418; Campbell, Ann. Typogr. Neerl. no. 1421 enz.

Het werk, Quaestiones subtilissimae Johannis Marcilii Inghen. super VIII libros physicorum secundum nominalium viam (Lyon 1518) werd 1617 uitgegeven onder den naam van Duns Scotus, den grooten Franciskaan, en kwam zoo in diens Opera omnia 1639. Sinds 1909 is, na veel heen en weer schrijven van verschillende geleerden, het auteurschap van Marsilius erkend.

Over het tijdperk van het professoraat van Marsilius te Parijs geven de volgende werken nauwkeurig inlichtingen: Denifle et Chatelain, Chartularium universitatis Parisiensis III en het Auctarium I; Toepke, Die Matrikel der Universität Heidelberg (Heidelb. 1884) I. Onvolledig zijn Féret, La faculté de théologie de Paris au moyen âge III, 284-286; du Boulay, Hist. univers. Paris IV, 466.

De brochure Ad. Jellineck, Marsilius ab Inghen (Leipzig 1859) bevat over Marsilius slechts elf regels. J. Bale, Illustrium majoris Brittanniae scriptorum summarium, in de war gebracht door het ambt van procurator nationis angliae van Marsilius, rangschikt hem onder de Engelschen; verleid misschien ook door Trithemius, die dit eveneens deed, doch er bijvoegt, dat sommigen hem een Duitscher noemen.

Zie: Nouvelle biogr. gén. XXXIII, 980; Wetzer und Welte's Kirchenlexikon (ed. 1893) VIII, 907-908; Hurter, Nomenclator lillerarius; Dictionnaire de théologie cath. X, 151-153; Foppens, Bibl. Belg. II, 846; Hareau, Hist. de la philos. scolastique II, 483; Stöckl, Gesch. der Philosophie im Mittelalter (Mainz 1865), 1049; Prantl, Gesch. der Logik im Abendlande IV, 94 en vv.

Fruytier