Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Cupus, Tilemannus of Tieleman]

CUPUS (Tilemannus of Tieleman), of Cubus, geb. te Keulen (hij heet ‘Coloniensis’), overl. te Nieuwpoort in 1612. Petrus Cupus (zie hierboven) was zijn zoon. Hij was predikant te Loo (en Pollinkhove) in Veurne-Ambacht, waarschijnlijk spoedig na 1570. Toen Loo in 1578 door Emanuel de Lalaing werd ingenomen, moest Cupus vluchten en was ‘tijdelijk’ (doch het werd eenige jaren) predikant te Westkapelle. De classicale akten van Sluis bevatten verscheidene aanwijzingen van zijn verblijf en zijn arbeid in 1580 en 1581. Teruggekeerd te Loo woonde hij te Dixmuiden, waar zijn vrouw Geertje Jansen (dochter van den burgemeester van Beverwijk, zuster van den predikant te Damme, Gilles Jans of Baverwicenius) stierf 28 Oct. 1581. Hij hertrouwde 6 Maart 1582 met Petronella Vellers, dochter van een slotemaker en ouderling te Nieuwpoort. Toen Dixmuiden 31 Juli 1583 voor de spaansche troepen zwichten moest werd hij, vluchteling, predikant te Nieuwpoort (Z.-H.) in 1584 of iets later. Hier was hij aanwezig en werkzaam ook op de zuidhollandsche synoden van 1586 tot 1600. Na dit jaar was hij alleen nog inspector van de classis Gouda in 1606 en 1607. Opmerkelijk is het hierbij, dat Caspar Coolhaes hem zijn ‘goeden vriend’ noemt. Coolhaes was ook uit Keulen afkomstig (zie dl. I, kol. 632-636). Het meest bekend is Cupus om zijn plan, dat helaas niet tot uitvoering is gekomen, om een kerkelijke historie van de Nederlanden te schrijven. Doch van de voorbereidingen daartoe is nog over de ‘foliant van Cupus’, waarvan de uiterst merkwaardige geschiedenis verscheidene malen beschreven is (zie de

[p. 350]

hieronder opgegeven bronnen) en die te Brussel in de ‘Bibliothèque de Bourgogne’ bewaard is. ‘Het blijkt dat Cupus een rijk materiaal had verzameld, dat veel te lang in het duister verborgen bleef’, doch thans bereikbaar en reeds door velen gebruikt is. Cupus heeft de hulp o.a. van de noord- en zuidhollandsche synoden ingeroepen, ten einde gegevens te verzamelen voor zijn grootschen arbeid, doch geen medewerking gevonden. Het is ‘om redenen onnodich geacht’ (1606). Een poging van Cupus bij den kerkeraad der hollandsche kerk te Sandwich werd wel met meer welwillendheid ontvangen, maar schijnt toch weinig te hebben opgeleverd.

Zie: de Bie en Loosjes, Biogr. Woordenboek v. Protest., Godgel. in Ned. II, 333-337; Hessels, Ecclesiae Londino Batavae Archivum III, pars II (Cantabr. 1897), 1114 v.; Reitsma en van Veen, Acta I, 379, 385, II, 262, 287, 295 v., 303, 322, 356, 360, 369, 411 v., 424, 441, 454, 468, IV, 1, 21, 51, 60, 64, 78, 138, 231, 256, 274; J. Hania, Wernerus Helmichius (Utr. 1895), 111, 115, 147, 160 v., 171, 182, 204, 222, 229, 299; Kerkelijk Handboek (1907) Bijl, 140; (1909) Bijl., 153 (in te vullen); Kerkhistorisch Archief II (1859), 65-77, 465-469; Ned. Archief v. Kerkgesch. V (1908), 262 v.; H.Q. Janssen, De Kerkhervorming in Vlaanderen I (Arnh. 1868), 1-18, 52, 56, 291-293, 448-451, 454-459; C. Sepp, Bibliotheek van Ned. Kerkgeschiedschr. (Leid. 1886), 208; J.G.R. Acquoy, Mislukte pogingen der Nederl. geref. Kerken om hare geschiedenis te doen beschrijven (Leid. 1890); vgl. Arch. v. Ned. kerkgesch. V (1895), 458 en Geschiedk. Opstellen, aangeboden aan R. Fruin ('s Gravenh. 1894), 246 v.; B. van Meer, De Synode te Emden (1571) ('s Gravenh. 1892), 226.

Knipscheer