Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Raphaël, Sabbatai]

RAPHAËL (Sabbatai), geb. in Morea (Sicilië) 1623 (?), heeft in de geschiedenis der Joden in Nederland een rol van beteekenis gespeeld als agitator van den pseudo-Messias Sabbatai Tsewie. Uit Italië kwam hij via Duitschland in Sept. 1667 naar Amsterdam. Nadat hij overal goede zaken had gedaan en toen Sabbatai zelve reeds ontmaskerd en mosleem was geworden, liet hij de amsterdamsche Joden er nog inloopen, zoowel de portugeesche als de hoogduitsche. De eersten hadden in 1666 een hebreeuwsch gebedenboek uitgegeven met een afbeelding van Sabbatai Tsewie op den troon, door engelen enz. verheerlijkt. De laatsten stonden R. zelfs toe in de groote synagoge te prediken en hij bracht zijn gehoor in extase. Van Frankfort uit gewaarschuwd en toen de propheet het al te bont maakte, werd de stedelijke overheid door de Joden aangezocht hem te verwijderen. Bij het onderzoek verklaarde hij, dat zijn vader uit Sicilië en zijn moeder uit Jeruzalem stamde, dat hij 24 jaren telde en ‘sich van jongs op tot de studie tot coopmanschap begeven te hebben’ en verder ‘in alle de boeken van de Rabinen gestudeerd te hebben’. Op de vraag of hij een ‘profeet Gods’ was ontkende hij. Wel erkende hij verklaard te hebben ‘dat hij de propheet Elias gesien heeft met drij oogen’ en ‘hem waerlijk gesien en gesproocken te hebben tot Jeru-

[p. 1038]

salem in de kerk bij daag’ en dat hij zich bij deze gelegenheid ‘vertoonde in een wolke’. Handig zei hij alleen gekomen te zijn ‘om coopmanschap te doen’ (6 Oct. 1667). De heeren van het gerecht bevonden echter dat hij ‘sich is uytgevende voor een propheet die meer als menschelijke wetenschap soude hebben en sich invisibel kan maken’, overwegende, dat zijn grooten aanhang ‘tot groote tweespalt en oneenichheit onder hun verder staet uyt te barsten’, waarom hij was ontboden, besloten verder voor de ‘goede eenichheit ende harmonie onder de borgers en ingesetenen’: Sabbatai Raphaël ‘als een pertubateur van de gemene ruste een mijl buiten de stadsjuridictie te zetten, op zware straffen zich daar weder te vertoonen’. Zij gaven hem 8 dagen tijd om zijn ‘affairen’ te doen, doch zonder in eenige vergadering te mogen optreden. Hij beproefde zijn geluk verder te Hamburg.

Zie: Jewish Encyclopaedia (New York, Londen 1905), XI, 218 en 221; J.M. Hillesum, Uit de geschiedenis der Joden in Amsterdam in Elzevier's Maandschrift (1917), 116 vgl.

Zwarts