Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[p. 822]

[Macropedius, Georgius]

MACROPEDIUS (Georgius), eigenlijk geheeten Joris van Langhveldt, geb. te Gemert 1475, gest. te 's Hertogenbosch 1558, taalgeleerde en vermaard schrijver van latijnsche schooldrama's. Hij bezocht waarschijnlijk te 's Hertogenbosch de school der Broeders van het Gemeene Leven, daarna de leuvensche hoogeschool, trad in de Orde der in gemeenschap levenden van den H. Hieronymus en was rector der hieronymiaansche school, achtereenvolgens in 's Hertogenbosch, te Luik, te Utrecht, van 1537-52, weer te 's Hertogenbosch 1552-58. Na vele pijnen (podagra) overleed hij daar in 1558 (aan de pest?) en werd, volgens Jacob van Oudenhoven (Beschrijvinghe der stadt van 's Hertogenbossche, blz. 119), begraven vóór het koor der kerk van het zoogenaamde ‘Arme Fraterhuis’ te 's Hertogenbosch, ter plaatse, waar zich nu de bedding van het kanaal bevindt.

Groote studiereizen schijnt hij nooit te hebben ondernomen. Hij was een beroemd man en goed docent, verstond de latijnsche, grieksche, hebreeuwsche en chaldeeuwsche talen, en was zeer bedreven in de wiskunstige wetenschappen. Niet enkel in de geleerdheid muntte hij uit, maar ook in godsvrucht, wijsheid, nederigheid, zachtmoedigheid en in liefde voor zijne leerlingen. Jacoby meent, dat Macropedius Terentius nu en dan overtreft. Zijne taal is eenvoudig en vroolijk bedaard.

Macropedius schreef een twaalftal tooneelstukken: vijf ervan zijn ‘Comediae’, 7 gewijde drama's. I. Asotus Evangelicus (de Verloren Zoon; nieuwe uitg. van Jacoby). II. Rebelles (het mooiste). 2 leerlingen, door een onverstandige moeder bedorven, ontvluchten hunnen meester, komen tot dieverij, worden ter dood veroordeeld, maar de meester legt beslag op hen, en bevrijdt hen door de tuchtroede van den dood (uitgave Bolte, Berlijn 1897). III. Aluta (zeer mooi en kort). Aluta verkoopt gevogelte op de markt, doet het geld borgen, als pand neemt ze een haan. Deze wordt haar ontroofd en ook haar kleederen (uitgave Bolte). IV. Andrisca. Twee mannen hebben ieder een slechte vrouw. Beiden brengen ze met geweld tot beterschap. V. Bassarus (Feestspel). Bassarus noodt een gierigaard te gast, en trakteert hem op diens eigen wijn. VI. Hecastus (1539). Ter dood gewezen weigeren bloedverwanten hem te vergezellen. De Deugd en het Geloof gaan met hem. Dit stuk gaat terug op de latijnsche bewerking van Elckerlyc. VII. Lazarus Mendicus (De bedelaar Lazarus). VIII. Josephus. Ex carcere in thronum (van kerker tot troon). IX. Adamus (lang). Adam en Eva zien al de groote daden der Joden tot aan de komst van den Verlosser toe. X. Hypomone (Geduld). Zij bezoekt met hare zuster (Graphe) al de haar toegewijden en troost de bedrukten. XI. Jesus Scholasticus (niet in versmaat). Jesus wordt in den tempelgevraagd naar Zijn oordeel over den Messias. Hij brengt allen tot bewondering. Dit is Macropedius' laatste werk. XII. Petriscus (1536 's Hertogenbosch, G. Hatard) is het vloeiendst van versificatie, maar voert kastijding ten tooneele en is voor onze ooren wat onkiesch.

De Comoediae van Macropedius werden uitgegeven te Utrecht bij Herman van Borculo in de jaren 1552, 1553, 1556. Ook bij Scheffer in 's Hertogenbosch. De hertog van Aremberg bezit de zeldzame verzameling van zijne lierdichten.

Van Macropedius' hand zijn verder bekend: Graecarum Institutionum Rudimenta (Buscoducis 1535); Institutiones Grammaticae (Buscoducis 1538); Syntaxeos Praecepta (Buscoducis 1538); Nominum et Verborum Quae In Institutionibus

[p. 823]

Grammaticis Georgii Macropedii Exemplorum loco passim assumuntur Germanica interpretatio (Antv., J. Loens, 1552); Fundamentum Scholasticorum (Utrecht, Bernard, 1538; Antwerpen, Loens, 1552); Prosoedia Georgii Macropedii (Antv., Loens, 1550; Keulen 1562); Cantilena Scholae Hieronymianae Ultrajecti pro anno 51 (Utrecht, H. Borculous, 1551); Cantilena pro anno 52 (Utrecht, H. Borculous); Textus Evangelicarum et Apostolicarum Lectionum denuo castignatus .... Adjecta est Interpretatio (Sylvaeducis, J. Schoeffer, 1555; 1605); Kalendarius Georgii Macropedii chirometricus, Ejusdem Computus Ecclesiasticus, cui additur brevis Calculandi ratio (Utrecht, Borculous, 1541; ibid. 1555; ibid. 1574); Simplex Disserendi Ratio (Buscoducis, G. Hatard, 1536; Buscoduc., J.v. Turnhout, 1549); Epistolica Georgii Macropedii (Antv., J. Hillenius, 1543; Antv., M. Hillenius, 1546; Antv., J. Verwithagen, 1550; Antv., J. Hillenius, 1551; ibid. 1556; Sylvaeducis, J.v. Turnhout, 1556; Leiden, Horst, 1564; Antv., A. Tavernier, 1570; Methodus de conscribendis Epistolis, Accessit Epitome praeceptorum de paranda copia verborum et rerum per quaestiones, necnon de novem speciebus argumentationum Rhetoricarum, rem omnem breviter explicans (Dilingae, S. Mayer, 1561; ibid. 1564; ibid. 1567; Basileae, J. Ophorinus, 1665; Keulen, Birckmann, 1568); hetz. werk maar Accessit Christophori Hegendorphini Epistolas conscribendi Methodus (Keulen, Birckmann, 1576).

In het koor der Fraterskerk van 's Hertogenbosch, waar hij begraven is, hing Macropedius' portret met dit grafschrift: Comico doctistimo, praeceptori Suo, pietatis ergo Joannes Lentius, Regius Senator, posuit. Georgio Macropedio, Grammatico et poetae. JULIUs eXpIrans sILVae dUCIs oCCUpat artUs MaCropedI tenUes; spIrItUs astra tenet. Wat vertaald luidt: Uit eerbied voor den geleerden blijspeldichter zijn meester, plaatste dit Joannes van Lent, Raadsheer des Konings, voor Georgius Macropedius, den taalgeleerde en dichter. Het einde der Julimaand nam te 's Hertogenbosch bezit van Macropedius' zwakke leden; zijn geest bezit de hemelen.

Zijn portret gegraveerd door Ph. Galle in Miraeus, Icones, 48; eveneens in J.F. Foppens, Bibliotheca Belgica (Brussel 1739).

Zie: Janus Hartelust, De Dictione Georgii Macropedii (Utrecht 1902); Ferd. v.d. Haeghen, Bibliogr. v.G. Macr. (Gent); Dan. Jacoby, Georgius Macropedius (eerst verschenen in de Allgemeine Deutsche Biographie dl. XX); Car. H. Herford in Studies in the litter. relations of England and Germany in the 16 cent.

Poell