Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Horne, Johannes van]

HORNE (Johannes van) of van Hoorn, geb. te Amsterdam (ged. 2 Sept.) 1621, overl. te Leiden 5 Jan. 1670. Hij stamde uit een aanzienlijk geslacht van rijke vlaamsche kooplieden. Zijn vader Jacobus (Jacques) was na zijn over gang tot de Hervormde kerk uit Antwerpen naar Amsterdam gekomen. Ook hier werd hij een der groote kooplieden en o.a. bewindhebber der O.I. Comp. Zijn moeder heette Margriet van der Voort. Van H. studeerde meerdere jaren te Leiden (ingeschr. 10 Sept. 1636), eerst in de letteren, later in de geneeskunde. Vooral de ontleedkunde had zijn belangstelling en reeds als student stond hij zijn leermeester de Wale bij bij diens onderzoekingen aangaande de nieuwe leer van den omloop van het bloed. Hij heeft hem ook verdedigd tegen de aanvallen van Riolan. Na zijn studietijd te Leiden studeerde hij te Utrecht verder onder van der Straten. Daarop volgde een langdurige studiereis naar Italië, waar hij o.a. de ontleedkundige lessen volgde van Joh. Vesling te Padua, aan welke beroemde universiteit hij ook is gepromoveerd tot Dr. med.; verder studeerde hij ook te Napels onder M.A. Severino, die op zijn heelkundige inzichten grooten invloed heeft gehad. Na zijn verblijf in Italië keerde van H. terug over Zwitserland; te Bazel werd hij toen tot Dr.med. honoris causa gepromoveerd. Nog bezocht hij Frankrijk (hij was o.a. te Montpellier) en Engeland. De geheele reis duurde niet minder dan zes jaren. In Holland en wel te Leiden teruggekeerd, richtte hij tot de curatoren der universiteit het verzoek om ontleedkundige demonstraties te mogen houden, waarin, om den veelbelovenden jongen geleerde voor de hoogeschool te behouden, 8 Febr. 1651 werd toegestemd. Reeds den 28 Febr. volgde de aanstelling tot prof. anat. extraord. op een jaarwedde van 400 gld. (in 1652 tot ƒ 600 verhoogd). Na den dood van Heurnius werd hij bevorderd tot prof. anat. et chir. ord. (27 Jan. 1653) op een jaarwedde van ƒ 600 (17 Aug. 1654 verhoogd tot ƒ 800 en 6 Dec. 1667 tot ƒ 1000). Zijn onderwijs wordt als degelijk en veelzijdig geprezen en vele zijner leerlingen zijn mannen van naam geworden, o.a. Fred. Ruysch en Jan Swammerdam. Van H. was een zeer beschaafd en ontwikkeld man, zeer bedreven in de klassieke en moderne talen. Behalve de ontleedkunde, welke allereerst zijn liefde had, doceerde hij ook de therapie en de heelkunde; bij de geschiedenis van de operatie van den kanker van de borstklier wordt ook zijn naam genoemd. Op ontleedkundig gebied was hij de eerste, die

[p. 625]

den ductus thoracicus bij den mensch ontdekte. Bekend zijn ook zijn studies over den bouw van het geslachtsapparaat; zijn vondsten moeten hierbij echter feitelijk van zijn leerling en helper Swammerdam afkomstig wezen. Hij was ook zeer vaardig in het maken van anatomische praeparaten, waarin hij Ruysch en Swammerdam voorging en hij moet een ontleedkundigen atlas hebben vervaardigd, nl. van het spierstelsel, welke echter niet is uitgegeven. Betrokken was hij als zoo vele anderen bij de kwestie Louis Bils. Ten slotte had ook de kruidkunde zijn belangstelling en van 1657 tot de komst van de le Boe Sylvius doceerde hij de Inst. Med., waartoe hij na den dood van Kijper (26 Sept. 1655) was gemachtigd. Uit alles blijkt dat hij een, wel is waar eerzuchtig, maar toch ook bekwaam man was, ijverig, soms echter wat oppervlakkig in zijn oordeel. In 1649 moet hij, waarschijnlijk te Bazel, eenige opmerkingen over de ontleedkundige waarnemingen van Fallopius hebben uitgegeven; zijn verdere geschriften waren: Epistola de aneurysmate, gedrukt achter de Anatomica aneurysmatis dissecti historia van Bartholinus (1644); Novus ductus chyliferus, nunc primum delineatus, descriptus et eruditorum examini expositus (1652); Microcosmus sive brevis manuductio ad historiam corporis humani (1660, herdrukt 1662) en in het Holl., Fransch en Duitsch vertaald; Opera omnia Botalli (1660); Waerschouwinge aen alle lieffhebbers der anatomie teegens de gepretendeerde weetenschap derselver van Louys de Bils (1660); Microtechne, sive brevissima chirurgiae methodus (1663, herdrukt 1668, 1675); Skiagraphia septemdecim librorum Galeni de usu partium corporis humani (1666); Prodromus observationum suarum circa partes genitales in utroque sexu (1668, herdrukt in 1672 met aanteekeningen van Swammerdam); Opuscula anatomico-chirurgica (uitgegeven door J.G. Pauli, 1707).

Zijn portret is gegraveerd door een onbekend kunstenaar.

Zie: Bartholinus, Epist. medic.; Siegenbeek, Geschied. der Leidsche Hoogeschool; Sandifort, Musaeum; Drelincourt, Opera omnia; von Haller, B. anat., Meth.; Donders in Nederl. Lancet (1853-54); Israels en Daniels, De verdiensten d. Holl. gel. t. opz. van Harvey's leer v.d. bloedsomloop; van der Boon, Gesch. d. ontdekk. in de ontleedk.; Banga, Geschied. d. Gen.; Suringar, Ned. Tijdschr. v. Geneesk (1863); Fokker in Ned. Tijdschr. v. Geneesk. (1865); Haeser, Gesch. d. Med.; Helfreich in Handb. d. Gesch. d. Med.; Jansma, Louis de Bils.

Baumann