Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Capito, Johannes]

CAPITO (Johannes) was naar zijn eigen getuigenis afkomstig uit Nederwezel in het land van Kleef. In 1568 wordt hij predikant te Breda genoemd. 20 Oct. 1573 trouwt te Frankenthal in de Palts, het bekende centrum van vluchtelingen uit de Nederlanden, een Jan Capito van Nederwesel met zekere Cornelia Beckers ‘mr. Jan Monts swagerinne’. Zijn deze en onze Capito identiek geweest? Het komt mij niet onwaarschijnlijk voor. Want Jan Mont is wel de latere predikant van Brugge geweest, en sedert Sept. 1579 treffen wij ook Capito als voorganger der Gereformeerde kerk in deze stad aan. Ik veronderstel dus, dat hij, uit Breda de wijk genomen hebbend om de toenmalige tijdsomstandigheden, naar de Palts getrokken is. Maar uiterlijk in den herfst van 1579 moet zijn verblijf daar geëindigd zijn. Als gezegd is hij in September van dat jaar te Brugge - waar hij op de St. Jansplaats gewoond heeft - predikant geworden. En dan wel de voornaamste onder zijn collega's: bij verschillende gelegenheden zien wij hem de eerste rol spelen. Ook bij het verzet tegen de politiek van den Prins, dat in het begin der jaren tachtig te Brugge opkwam - evenals dat onder Dathenus destijds te Gent geschiedde - trad hij op den voorgrond. De moeilijkheden, die hij zich daardoor op den hals heeft gehaald, zijn niet de eenige geweest, die hij te doorleven had. Een geschil met zijn collega Theodorus van den Berghe moet hiernaast ook genoemd worden. In 1581 woonde hij de Nationale Synode te Middelburg bij. 27 Mei 1584 moest hij, ten gevolge van Parma's verovering van Vlaanderen, Brugge verlaten. Via Sluis vertrok hij toen naar Veere. Daar wachtte hem echter niet veel goeds: op grond van een gerucht, dat hij te Sluis veel ‘seditieuse’ woorden tegen den Prins van Oranje

[p. 278]

gesproken had, beval deze immers per brief van 4 Juni 1584 aan de Gecommitteerde Raden van Zeeland Capito, goedschiks of kwaadschiks, naar Delft te doen komen voor een gerechtelijk onderzoek. 7 Juni heeft dit toen ook werkelijk plaats gehad. Van de beschuldiging omtrent ‘seditieuse’ woorden te Sluis kon toen niet veel over blijven. Maar wel kwam aan den dag wat Capito zich te Brugge veroorloofd had: had hij o.a. niet met Kerstmis 1583 op den kansel voor ‘den hinkenden Prins’ gebeden? Tot een vonnis over dat optreden is het toen nog niet terstond gekomen. Maar vóór 1 Oct. d.a.v. is het - in al zijn gestrengheid voor Capito - toch geveld geworden. Want op dien datum schreef Dathenus aan den gentschen pensionaris Tayard het volgende: ‘Messieurs Capito et Haran (Jan Haren), Ministres de Bruges, apres longue détention sont degradez et declarez inhabiles à toute charge, et confinez en ce païs’. Over Capito's verder leven is niets bekend.

Hij is gehuwd geweest met een dochter van den brugschen kapitein Jan Vleys. Op de bekende predikantenlijst van Jean Ballin wordt verteld, dat hij te Gent, wegens zijn slecht levensgedrag, openlijk gegeeselde en gebrandmerkte monnik is geweest, eer hij tot de Reformatie overging. Maar dit bericht kan moeilijk juist zijn: een zoodanige straf voor het genoemde delict was destijds in het geheel niet gebruikelijk.

Zie: A. von den Velden, Registres de l'église réformée Néerlandaise de Frankenthal II, (Bruxelles 1913) 3; H.Q. Janssen, Petrus Dathenus (Delft 1872) 70, 71, 135; dez., De Kerkhervorming in Vlaanderen I (Arnh. 1868) 111 vv., 245 vv., 286 vv., 294 vv.; dez., De Kerkhervorming te Brugge II (Rotterd. 1856) 287; J. van Iperen, Historische Redevoering bij het ontdekken der Gedenknaalde .... ter eere van Joannes van Miggrode (Amsterd. 1774) Bijlage M.

van Schelven