Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Cappelle, Jan van de]

CAPPELLE (Jan van de), schilder, werd te Amsterdam in 1624 of 25 geboren en is aldaar 22 Dec. 1679 in de Nieuwe Kerk begraven. Hij was de zoon van den in 1674 gestorven Franch. van de Cappelle, die een karmosijnververij bezat. De fabriek hield Jan v.d. Cap. aan. Hij was gehuwd met Anna Grotingh, en had twee zoons Johan en Louis, die na zijn dood de fabriek overnamen. Hij was een rijk man. Uit zijn nalatenschap blijkt, dat hij behalve een groote som gelds, verscheidene huizen bezat, een landgoed bij Nieuwersluis, een jacht, een groote kunstverzameling met ongeveer 500 teekeningen van Rembrandt. Ook weten wij, dat hij ongeveer 1300 teekeningen van S. de Vlieger verzameld heeft tijdens zijn leven. Bij zijn dood bezat hij 9 schilderijen van dezen meester (hij liet ook een copie naar de Vlieger na); ook van Jan Porcellis bezat hij 16 schilderijen, van Jan van Goyen 10 schilderijen en over de 400 teekeningen, van H. Averkamp 900 teekeningen.

Ofschoon de fabriek hem niet toestond zich geheel aan de kunst te wijden, behoort v.d.C. toch tot de belangrijkste zeeschilders. Hij heeft twee soorten van schilderijen gemaakt: zomerlandschappen en winterlandschappen. De laatste zijn minder in getal, kleiner van formaat, er is minder variatie in het onderwerp en zij doen aan v.d. Neer denken. De zomergezichten geven gewoonlijk schepen op rivieren weer of de mondingen van een rivier of de zee. Zeer weinig van zijn werk is gedateerd, zoodat zijn ontwikkeling grootendeels alleen naar den stijl is na te gaan. Tot zijn oudere werken behooren de grauwgrijze landschappen, tot de latere die met geel-gouden

[p. 279]

kleur; iets bijzonders voor zijn tijd is, dat hij op een zijner schilderijen tracht de zon weer te geven. Volgens Hofstede de Groot heeft hij minstens 180 schilderijen gemaakt, waarvan 142 riviergezichten, o.a. het IJ, de Merwede bij Dordrecht, fort Rammekens, Rotterdam, Scheveningen, Schenkenschans, Willemstad, IJsselmonde, en 38 wintergezichten. Hij werd door zijn medeschilders zeer geacht, o.a. door Rembrandt, F. Hals, v.d. Eeckhout (zie beneden), Joh. van Noort, die portretten van hem zelf of van zijne familie maakten. Hij ging ook om met geleerde mannen als Heyblocq, rector van het amsterdamsche gymnasium (zie beneden). J.v.d.C. schijnt geen leerlingen gehad te hebben. Navolgers waren Jac. de Gruyter, H. Dubbels; hij zelf behoorde tot de groep van W.v.d. Velde.

Zijn schilderijen worden genoemd in het werk door Hofstede de Groot. Zie ook: Thieme-Becker's Allgem. Künstlerlex. en A.v. Wurzbach: Niederl. Künstler-Lexikon; wat zijn teekeningen betreft: in zijne nalatenschap kwamen er 1200 voor, nu vindt men ze zelden. In het album amicorum van Heyblocq (Kon. Bibl. den Haag), waarin ook G.v.d. Eeckhout een gedicht maakte, waarin hij v.d.C. roemt als autodidact, bevindt zich een teekening met kolfspelers 1654; verder bevinden zich teekeningen te Amsterdam, 's Rijks Prentenkabinet: ijsgezicht, twee schepen op het land, riviergezicht met schepen, ijsgezicht met kolvers; Amst., Mus. Fodor: stil water met schepen; Haarlem, Mus. Teyler: winterlandschap; Maartensdijk, verz. Lugt; verder te Berlijn, Dresden, Frankfort en Hamburg.

Prenten van zijn hand zijn: de steenen brug ijsgezicht, het dorp aan de rivier. Deze twee etsen zijn zeer zeldzaam; volgens v.d. Kellen (zie beneden) zijn ze slechts in vier exemplaren bekend; zij kwamen voor in de verz. Maarseveen, graaf van Fries, Brandes (in deze slechts 1 exempl.); het Britsch Museum te Londen schijnt nog een andere prent door J.v.d.C. te bezitten.

Naar zijn ontwerp maakten prenten o.a.: W. Unger, L. Byrne, P.J. Arendsen, L. Gaucherel, Sallieth, N. Mossoloff, P.J. Duret, J. Jacquemart.

Zie: E.W. Moes, Aanteekeningen 's Rijks Prentenkabinet afd. schilders, afd. prenten; A. Bredius, Künstlerinventare, G. 90, K. 92, H. 343, 585, U. 716, G. 854, G. 855, G. 858*, G. 973, G. 1248, G. 2035; C. Hofstede de Groot, Beschreibendes und kritisches Verzeichnis der Werke der hervorrag. Holl. Maler des XVIIten Jahrh. (Essling Paris) VII (1918), 177-233; A.M. Hind, A short History of engraving and etching (London 1911), 356; A.v. Wurzbach, Niederländisches Künstlerlexikon I, 242, III, 46; Thieme-Becker, Allgem. Künstlerlexikon V, 549; J.P.v.d. Kellen, Peintre-graveur holl. et flamand (Utrecht 1866).

J.M. Blok