Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Boetzelaer, jhr. Rutger van den]

BOETZELAER (jhr. Rutger van den), overl. in 1668, zoon van Joachim van den Boetzelaer en Elisabeth van Echten, kreeg 19 Febr. 1613 in plaats van zijn vader zitting in de ridderschap van Drente en werd 19 Sept. 1622 beleend met Batinge en de daarbij behoorende goederen. Hij maakte 17 Febr. 1614 voor het eerst en na 19 Febr. 1633 herhaaldelijk deel uit van de commissie voor den rekendag en was van 1615-17, 1625-29, 1630-33, 1634-36, 1638-41, 1643-44 gedeputeerde. Op den landdag van 18 Juni 1616 stonden de staten van Drente aan Herman Geerts toe zijn ambt als ontvanger der contributiën over te dragen aan Rutger van den Boetzelaer, mits deze bepaalde waarborgen stelde, aan welke voorwaarde werd voldaan. Wel maakten de eigenerfden 24 Febr. 1617 bezwaar tegen zijn comparitie in de ridderschap wegens zijn ambt, maar bij besluit van 9 Dec. 1617 werd hij door de staten gedurende zijn leven gehandhaafd. 29 Jan. 1621 vroeg hij vermeerdering van traktement, omdat hij door het eindigen van het twaalfjarig bestand elders zou moeten wonen, waardoor hij als ontvanger grootere uitgaven zou hebben. Hij kreeg 4 Juni 1621 ten antwoord, dat hij geduld moest hebben tot de financiën van Drente in beteren toestand zouden zijn. Hij wist echter te bewerken, dat bij besluit van 30 Nov. 1621 het ontvangerschap van Coevorden met het algemeen ontvangerschap werd vereenigd, voor welke gecombineerde betrekkingen hij een salaris van ƒ 800 zou ontvangen. Hij bekleedde deze functies tot 10 Jan. 1625, toen gaven de staten hem, wegens zijn benoeming tot gedeputeerde, verlof zijn ambt over te dragen aan Johan Struick, echter met de bepaling, dat in het vervolg dergelijke overdrachten alleen door de staten zouden geschieden. Op de lotting van den etstoel van 21 April 1628 komt hij het eerst als nieuwgekozen ette uit het dingspel Diever voor, tot 1640 bleef hij lid van den etstoel. 22 Maart 1641 werd hij in de commissie benoemd, die aan Willem II de acte van survivance van het stadhouderschap zou brengen. Op de lotting van 8 Dec. 1640 wordt hij voor den eersten keer vermeld als assessor van den drost, in 1643 werd hij in plaats van Roelof van Echten tot Echten tot drost van Drente en kastelein van Coevorden benoemd. Deze benoeming ging met eenige moeilijkheden gepaard. Van den Boetzelaer was nl. aangesteld

[p. 156]

door de Staten-Generaal en het was de vraag, of dit lichaam dan wel het bestuur van Drente het recht van benoeming had. 5 Dec. 1643 hadden de staten van Drente, in weerwil van een uitdrukkelijke aanschrijving van de Staten-Generaal om zich van dergelijke handelwijze te onthouden, Willem Hendrik van Welvelde ter Clencke tot drost aangesteld, zij zagen zich echter genoodzaakt 19 Jan. 1644 onder protest de benoeming van van den Boetzelaer te aanvaarden. Van Welvelde werd tevreden gesteld met de schriftelijke belofte, dat hij de waarschijnlijke opvolger van van den Boetzelaer zou worden. 4 April 1644 wordt de drost Rutger van den Boetzelaer, heer tot Toutenburg, Batinge en Entinge, heer van Windischen Eschbach genoemd. Het huis Entinge was door hem gekocht van de voogden van de erfgenamen van Berend van Hackfort.

Van den Boetzelaer was ook in militairen dienst. 19 Sept. 1645 beloofden de staten van Drente hem, dat hij bij de eerstvolgende vacature aan het hoofd van een compagnie zou worden geplaatst. 3 Maart 1659 stonden zij hem de survivance van zijn compagnie toe voor zijn neef Rutger van Loen, vaandrig bij die compagnie, terwijl zij hem 12 Febr. 1661 verlof gaven bij zijn leven deze compagnie aan zijn neef af te staan. Door de bezitting Batinge stonden de van den Boetzelaer's in nauwe betrekking tot het dorp Dwingelo. Zoo vinden wij 10 Febr. 1633 vermeld, dat het legaat van Henderika van Ripperda aan de armen te Dwingelo door Rutger van den Boetzelaer belangrijk werd vergroot. Tot aan de fransche revolutie bewaarde de kerk vele herinneringen aan den drost. Boven een van de deuren stond in een zerk zijn naam met de betiteling erfcollator en fundator van de kerk gebeiteld, ook op den preekstoel las men hetzelfde opschrift. Het is echter meer waarschijnlijk, dat men hem als begunstiger dan als stichter der kerk moet beschouwen. Het vroegere orgel, waarop portretten van van den Boetzelaer en zijn vrouw Balina van Loen waren aangebracht en dat den datum 14 Mei 1665 droeg, was evenals de avondmaalsbeker, een geschenk van den drost en zijn vrouw. Hij bezocht de vergaderingen van de broederschap van den Heiligen Anthonius, van welke vereeniging hij misschien beschermheer is geweest. Bij kwesties, die in latere tijden herhaaldelijk over het collatierecht ontstonden, beriep men zich meermalen op het door van den Boetzelaer uitgeoefende recht. Toen er in 1638 voor het landschap Drente een nieuwe kerkorde werd vastgesteld, behoorde van den Boetzelaer als vertegenwoordiger van den Stadhouder tot de gecomitteerden, die het stuk moesten teekenen.

Van den Boetzelaer was driemaal gehuwd. Blijkens een koopacte van 6 Dec. 1613 was hij toen gehuwd met Henderika Ripperda, waarschijnlijk een dochter van Maurits Ripperda, heer van Vorden enz. te Doornum en Maria van Wijlich, weduwe van Geert van den Clooster. 10 Mei 1630 werden huwelijksvoorwaarden gemaakt tusschen Rutger van den Boetzelaer en Anna van Echten, dochter van Reinold van Echten en Anna van Welvelde, over welke voorwaarden na den dood van Anna van Echten geschil ontstond, zooals blijkt uit het protocol van de lotting van 8 Dec. 1640. Ook werd de geldigheid van het testament, door van den Boetzelaer en zijn echtgenoote 30 Juni 1638 gemaakt, betwist. De derde vrouw van van den Boetzelaer was Batina van Loen, die in de huwelijksvoorwaarden van 7 Dec. 1639 een dochter genoemd wordt van

[p. 157]

Casper van Loen tot de Harzevoert en Bretler en van Theodora van Munster. Op den landdag van 22 Maart 1648 hechtten de staten van Drente hun goedkeuring aan de testamentaire beschikkingen van den drost en zijn vrouw, dit testament werd echter later vervangen door een ander, dat 9 Nov. 1666 eveneens door de staten werd goedgekeurd, terwijl zij tevens beloofden, dat zij na den dood van van den Boetzelaer zijn weduwe zouden beschermen en voorzoover dat in hun macht stond zouden zorgen, dat de bepalingen van het testament werden nageleefd. Dit geschiedde echter niet zonder eenige processen.

De orgeldeur met het boven reeds vermelde portret kwam in het bezit van Mr. C.Th. Baron van Boetzelaer van Dubbeldam op Huize Sandwijck te de Bilt.

Zie: R.O. van Holthe tot Echten in den Nieuwen Drentschen Volksalmanak XI (1893) 219; verder Nieuwe Drentsche Volksalmanak III (1885), 167; VIII (1890), 37; Magnin, Geschiedkundig overzicht van de besturen van Drente III, 231. 179 2de stuk.

Scholte