Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Swieten, jonker Adriaan van]

SWIETEN (jonker Adriaan van), ridder, heer van Swieten, Kalslagen en Schrevelrecht, geb. te Leiden in 1532, overl. als gouverneur van Gouda in die stad 1584, zoon van Cornelis van Swieten, en Anna van Borsselen, gehuwd met Josina van Naaldwijk (dochter van Adriaan van Naaldwijk en Alida van Ophemert, genaamd Bloemendaal). In 1557 verkoopt hij de heerlijkheden Kalslagen en Schrevelrecht. In 1565 wordt hij benoemd tot hoogheemraad van Rijnland; hij redde in 1566 de schilderijen op Marienpoel (thans in de Lakenhal) uit handen van het grauw, door de plunderaars met geld tevreden te stellen. Hij teekent in 1566 het Compromis, wordt in 1567 door de commissarissen van den Hove gedagvaard om den eed van trouw af te leggen; Febr. 1568 wordt hij door den schout van Leiden gewaarschuwd, dat de commissarissen van Alva in de stad zijn aangekomen. Hij vlucht 3 Mrt. 1568 naar Emden en wordt als hoogheemraad afgezet, beschuldigd de predikatiën te hebben bijgewoond. Mei 1568 is hij in Emden, en houdt steeds briefwisseling met den Prins van Oranje en met Mr. Paulus Buys, pensionaris van Leiden. 31 Mei 1568 wordt hij verbannen en zijn huis Borsselen in het Voorhout te den Haag wordt aangeslagen; zijn naam staat boven aan de lijst. 24 Juni 1568 vertrekt hij uit Emden naar Holland om geld in te zamelen. In Oct. 1568 behoort hij misschien tot degenen, die door Oranje met de collecten worden belast. Hij had in Duitschland geen vast ver-

[p. 1271]

blijf, maar bleef altijd met den Prins van Oranje te Dillenburg in betrekking. In 1568-69 komt zijn naam voor op de lijst dergenen, wier goederen zijn verbeurd verklaard.

In voorjaar 1569 behoorde van Swieten tot de eerste Watergeuzen, die van den Prins van Oranje een kaperbrief ontvingen; 22 Apr. 1570 krijgt hij een commissie van Oranje. Begin Juli 1570 was hij weer in het geheim in Holland en woonde zelfs op het kasteel Swieten bij Leiden; met Wesenbeke stelde hij de lijst der schuilnamen samen. Voorjaar 1572 is hij in Engeland en 1 Apr. 1572 bij de verovering van den Briel. 19 Juni 1572 bezet hij Oudewater, 20 Juni 1572 Woerden, 21 Juni 1572 Gouda, en wordt weldra weer tot hoogheemraad van Rijnland aangesteld. 11 Juni 1572 verijdelt hij een aanslag der Spanjaarden op Oudewater. Hij is de ziel der beweging in Rijnland. Aug. 1575 tracht hij vergeefs Oudewater te ontzetten. Tijdens het beleg van Woerden, Aug. 1575 tot Aug. 1576, onderhoudt hij met duiven de verbinding met de belegerden; nadat de Spanjaarden het beleg hadden opgebroken, werd hij tot kastelein aangesteld. Nov. 1577 herneemt hij Oudewater en wordt weldra naar Utrecht gezonden, om daar de rust te herstellen.

Zijn portret bestaat als prent door H. Goltzius; de teekening daarvan is in het Stedelijk Museum de Lakenhal te Leiden.

Zie: Bor, I, 289, 310; Smit, Den Haag in den Geuzentijd, 106; van Groningen, Gesch. der Watergeuzen, 359; Pers, De Ontstelde Leeuw, 357; te Water, Verbond der Edelen III, 319, 322, 323; Beeldsnijder, Verbond der Edelen, 71; Yvoy, Historie van het Verbond, 242; Fruin, de Nederl. Ballingen in Engeland in Nijhoff's Bijdragen, 3e Reeks VI, 64; van Vloten, Nederl. Volksopst. (1858) I, 102; van Someren, Corr. de J. de Wesenbeke, 8, 14; Marcus, Sententiën, 119; van Leeuwen, Bat. ill. II, 1114; J.C. Overvoorde, in Leidsch Jaarboekje 1913, 94 vv.; Alg. Rijksarcb. Holl. Div. Rekg. 1804.

Vogels