Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Dusart, Cornelis]

DUSART (Cornelis), genreschilder, en graveur, zoon van Jan Dusart of Pucart uit Utrecht en Kath. Brouwers, is geb. te Haarlem in 1660 en gest. aldaar in 1704; 10 Jan. 1679 trad hij in het gilde te Haarlem en was daarvan in 1692 commissaris; 29 Maart 1682 was hij ongehuwd en lid van de Gereformeerde kerk te Haarlem. Zijn boerentypen lijken op die van Ostade, wiens leerling hij was, zijn typen zijn dikwijls karikaturen geworden, als colorist is hij van minder beteekenis dan A. van Ostade, van wiens werk het zijne soms zeer moeilijk te onder scheiden is. Zijn prenten hebben weeke, vrije arceeringen; van meer beteekenis zijn zijn zwartekunstprenten; zij zijn van een betere qualiteit en munten uit door bijzonder zachte overgangen van het diepste donker naar het helste licht. Hij erfde van A.v. Ostade talrijke studies en half afgemaakte schilderijen, welke hij voltooide en waarvan een groot aantal zich nog in zijne nalatenschap bevonden. Hij was zeer bevriend met den kunstkenner Dingemans; ook stond hij

[p. 458]

met den graveur J. Gole in nauwe verbinding, de laatste maakte vele door Dusart begonnen platen af. D. was een groot kunstliefhebber en verzamelaar. Zijne nalatenschap van schilderijen, teekeningen en prenten werd 21 Aug. 1708 in den Haag verkocht. De belangrijkste verzameling van zijne teekeningen was in de coll. Neyman 1776, zij zijn in den regel met zwart en rood krijt of met waterverf gemaakt, niet zelden op perkament en werden zeer duur betaald.

Zijne schilderijen bevinden zich te Amsterdam, 's Rijksmuseum: straatmuzikanten, vischmarkt (1683), dorpskermis, dorpsherberg, moedergeluk (1690); Amsterdam, coll. Six: melkverkoopster (1679); Haarlem, Sted. Museum: boerenherberg met vier mannen, vrouw en kind; 's Gravenhage, Mauritshuis: boerenfeest; Maastricht, coll. Geuljans: een boer laat zich door twee anderen uit de krant voorlezen (1692); Antwerpen, Museum: interieur; Brussel, Museum: kermis (1695); Berlijn, verz. Schönlaub, verk. Venlo 1896: koekenbakster en een schenkende man, boerenfeest; Brunswijk, Museum: boerengezelschap; Brussel, Museum: kermis; Dresden, Museum: moeder en kind in boerenvertrek (1679), spelende boeren voor een herberg (1688), boerenstrijd (1697); Frankfort, Städ. Inst.: boerengezelschap met lierspeler (1687); Hamb., coll. Wesselhoeft: boereninterieur (1688); Hamburg, coll. Weber: zittende boer met pijp 1691; London, coll. Overstowe: boerenfamilie voor huis (1680); London, Dulwich Gallery: boerenfamilie voor huis; London, coll. Wantage: bedelaar (1680); München, verk. Höch (1892): jongen bij kaarslicht; St. Petersburg, Hermitage: een ezel (1681), kermis, boerenfamilie; Praag, doedelzakspeler (1686), eierdraaier; Stockholm, Museum, coll. Féron: man met vrouw schertsend; Stockholm, coll. Rappe: dronken gezelschap (overeenkomst met de Jan Steen in 's Rijksmuseum te Amsterdam); Weenen, coll. Czernin: boerengroep voor huis; Weenen, coll. Lichtenstein: boerenherberg, dansende en rookende boeren voor een herberg; Weenen, Academie: man met vrouw schertsend; Weenen, Museum: boeren voor herberg (1681); Weenen, verz. Tritsch: boer en boerinnen in een vertrek aan den maaltijd; verk. coll. Steengracht, Parijs 9 Juni 1913: kolfbaanspelers (1682).

Naar zijne ontwerpen graveerden o.a. J. Browne, J. Poppel, Dandet, J. Gole, J. Cootwyck, M. Pool, Ploos v. Amstel, A.v.d. Haer, W. Unger, J.A. Boland, W. Finden, J.C. Lemaire, W. Steelingh, L. Poratzky, Garreau.

Teekeningen van zijn hand bevinden zich te Amsterdam, Prentenkabinet: vrouw met muts, zittende man op bank met boek (2 stuks), man met pijp en kan, trommelslager, triptiekverkooper, schilder in atelier, koeienmarkt, dronken man in slede; Amsterdam, Mus. Fodor: boerenkermis; Haarlem, Mus. Teyler: de zanger, het vroolijke drietal, kop van een man, dronken zanger, dronken man, boerenfeest (twee), lezende man, rookende vrouw, zanger, kwakzalver; 's Gravenhage, coll. Hofstede de Groot: St. Nicolaasavond; Rotterdam, Mus. Boymans: twee boereninterieurs, vrijend paar, 3 studies van boeren, 3 teek. voor zwartek. prenten; Leiden, Prentenkabinet: elf karikaturen van de fransche geestelijkheid onder Lod. XIV; Londen, Britsch Museum: man met lont; Weenen, Albertina: rooker, holl. kermis, rekenende boer; Weenen, verz. Klinkosch 1889: boerenkermis; Weenen, coll. Weigel: boer en vrouw; Brunswijk, Prentenkabinet: groentenhandelaar; Kassel, coll. Habich: boerenbruiloft (1695); Dresden, Prentenkabinet: koekenbakster,

[p. 459]

(1693); Parijs, coll. Dutuit: dansende en kegelende boeren; Parijs, coll. Ephrussi: S. Nicolaasfeest; Parijs, coll. His de la Salle: vrouw, die een boer scheert, rookende boer; verk. coll. Leembruggen 1866: bedelaar (F.M. 3001); verk. coll. Schubert 1899: staande boer in gesprek, een op den grond zittende boer, boer staande met voeten over elkaar, boer met grooten muts; verk. Neyman 1776: vioolspelende boer, lachende boeren; verz. Basan: prieel met drinkende boeren; Weimar, Museum: ijsvermaak van boeren en boerinnen; Engelsche coll.: oude man omhoogzien de met slappen hoed.

Prenten van C. Dusart zijn o.a. een kermis, heelmeester-koppenzetter, vioolspeler, schoenmaker, kopster, aangekleed aapje, man en vrouw, vioolspeler, drinkende menschen; zwartekunstprenten zijn o.a. vioolspelen, de 12 maanden, de zintuigen, de 4 leeftijden, de 3 leeftijden, vlooienzoekster, loterij van Grootendorst 1694, (F.M. 2903), likdoornsnijder (F.M. 3008A), kopster (F.M. 3210 A), 8 prenten op de verovering van Namen 1695 (F.M. 2939), 5 zinneprenten op Jac. II en den Prins van Wales 1689 (F.M. 2753).

Zie: J.v. Gool, de Nieuwe Schouburg der Nederl. Kunstschilders en schilderessen ('s Grav. 1750) II, 457; J. Immerzeel, de Levens en werken der holl. en vl. kunstschilders enz. (Amsterdam 1843) I, 207; C. Kramm, De Levens en werken der holl. en vl. kunstschilders enz. (1857-64) III, 383; A.v.d. Willigen, Les artistes de Haarlem (1870) 123; G.K. Nagler, Neues allgem. Künstlerlexikon (München 1835-52) XV, 20; A. Bredius in Oud-Holland XXVIII (1910) 189; W. Steenhoff in Bulletin Oudh. Bond (1899/1900) 207, 210, coll. Six; W. Martin in Bulletin Oudh. Bond (1901-2) 196, coll. Langerhuizen; Waagen, Treasures in art in Great Britain, II, 185, 292, 343; O. Gramberg, Tresors d'art en Suède I, 1911, 114 en taf. 27; meded. A. Bredius; E.W. Moes, aant. 's Rijks Prentenkabinet, afd. schilderijen en prenten; A. Bartsch, Le peintre-graveur (Weenen) (1803-21) V, 463; R. Weigel, suppl. Peintregraveur A. Bartsch (Leipzig 1843) 333; F. Muller, De Nederl. geschiedenis in platen (Amst. 1863), no. 2753, 2939, 3001, 2903, 2939, 3008 A, 3210 A; Thieme-Becker, Künstlerlexikon I, 224; A.v. Wurzbach, Nederl. Künstlerlexikon I, 441, III, 78; G. Hoet, Catalogus of naamlijst van schilderijen met derzelver prijzen enz. (den Haag) 1752, I en II; G.K. Nagler, A. Andresen en C. Clauszen, Monogrammisten I, 2437; E. Dutruit, Manuel de l'amateur d'estampes (Paris 1881-88) IV, 129; P. Terwesten, Catalogus of naamlijst van schilderijen met derzelver prijzen sedert 27 Aug. 1752-21 Nov. 1768 (den Haag 1770); E.W. Moes, Oude teekeningen van de holl. en vl. school in 's Rijks Prentenkabinet te Amsterdam; J.J. de Gelder, 100 teekeningen van oude meesters in Prentenkabinet te Leiden (Rotterdam 1920); J. Meder, Handz. alter Meister a.d. Albertina; Kleinmann, Handz. alter Meister der holl. Malerschule; Les chefs d'oeuvre de l'ermitage; Cal. Mus. v. Brussel; verk. catalogi; J.F.v. Someren, Oude Kunst in Nederland; Verz. Tritsch; Reveil, Musée de peintures IX; Stafford, Gall. IV; Gal. Braunschweig; Gal. Wien, Text; Haas, Gal. Wien II; Cab. Poullain; Gal. Lebrun I; A. Bredius, Meisterwerke des Reichsmuseum zu Amsterdam; Lafenestre et E. Richtenberger, La Hollande 154-155; Cat. Musée d' Anvers; Recueil Basan; H. de Chennevrèvres; Dessins du Louvre 1882, I; Helbing, Handz. alter Meister in

[p. 460]

Privatbesitz; H.v.d. Gabelentz, Handz. alter Meister Weimar 1913, I (Prestellgeselsch.); Gall. d' Amsterdam; Heller-Andresen, Prakt. Handb. f. Kupferstichsamml. (Leipzig 1870); C.H. Heinecken, Diction. des artistes 1788, V, 268-74; P. Kristeller, Kupferstich u. Holzschnitt im 4 Jahrh. (1911), 393, 461; A. Hind, A short history of engraving and etching (London 1911) 189, 266, 356, 357; v.d. Kellen, Aant. 's Rijks Prentenkabinet; Cat. veil. Goldsmidt, 4 Oct. 1917, Frankfurt; A. Bredius, Künstlerinventare VII, 51; F. Schmidt Degener in Nieuwe Rotterd. Courant, 4, 3. 20.

J.M. Blok