Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5
(1921)–P.J. Blok, P.C. Molhuysen–
Auteursrecht onbekend
[pagina 1158]
| |
Franeker 14 Juni 1749, student aldaar 1762 en vijf jaar later doctor philosophiae na verdediging van een proefschrift De igne onder van Swinden. Weder twee jaar later volgde zijne promotie tot doctor medicinae op een proefschrift De putredine. Als geneesheer in Franeker gevestigd, werd hij 30 Octob. 1772 lector in de botanie en 1776 (doch buiten bezwaar van den lande) in de medicijnen en in de anatomie. Doch Coopmans werd hoogleeraar in de medicijnen. Na den dood zijns vaders werd Adolf, 21 October 1785, ook tot dat ambt geroepen, waarbij nog lessen in de krijgsbouwkunde kwamen. Echter gaf hij, zoolang Coopmans en de Lille nog doceerden, geen colleges, maar toen Coopmans emeritus werd, trad hij in diens plaats en inaugureerde 13 Febr. 1788 De Frisiae salubritate nativa optimaque laudem conservandi augendique ratione. Hij bewoog zich, vlug en lenig van geest, op velerlei gebied en schreef over zeedijken, over de Texelsche zeegaten, maar ook over de opslurpende tepelen der plantgewassen, en wederom over geschiedenis, bewerker als hij immers was van de Tegenwoordige Staat van Friesland en schrijver (anonym) van deel X van De beroerten in de Ver. Nederlanden, 1789. Ook tal van latijnsche gedichten vloeiden uit zijne onvermoeide pen. Met J. Jacobi, stadsbouwmeester te Harlingen, en D. Tieboel, secretaris van Workum, schreef hij Drie verhandelingen over de vraag welke zijn de beste middelen om den buitendijk te Zurigeroord te beveiligen (vergel. Vrije Fries 1916, 32). Van zijne medische werken noem ik: Observationes physiologicae de motu musculorum 1775; Elementa physiologiae, 1785; Vertoog over de koepokken, 1803; Handleiding tot de physiologie, 1809; Introductio in materiem medicam, 1799, waarvan 1811 de Nederl. vertaling als Handboek der materies medica, 1818 de tweede druk met portret; Primae lineae pathologiae generalis 1815. Ook gaf hij populaire geschriften over inenting, ademhaling, bedorven water. Onuitgegeven bleef zijne rectorale oratie van 1793 De recentissimis quibusdam circa ignis aërisque naturam inventis et maxima eorumdem in universa sciëntia naturali et medicina utilitate. Tijdens zijn bezoek aan Friesland in 1791 kwam Willem V ook naar Franeker, Maandag 11 Sept., en woonde daar chemische proeven bij in Ypey's laboratorium (Vrije Fries 1916, 35 vlg.). De prins mocht hem die eer aandoen, gemerkt Ypey's vurige oranjegezindheid, welke hem 10 Juli 1795 zijn ambt kostte. Hij is toen geneesheer in Amsterdam geweest, maar bleef ook met ijver studeeren, zoodat hij 1805 naar Franeker teruggeroepen werd als ordinarius in medicijnen en pathologie en 11 Juni van dat jaar oreerde De praecipuis quae, nostra inprimis aetate, inclaruerunt medicorum systematibus. Aan toekomstige plattelandsgeneeskundigen gaf hij in het Nederlandsch cursussen over eerste hulp bij ongelukken. Hij heeft in deze jaren hard gewerkt en geroemde colleges gegeven, totdat de Franeker hoogeschool werd opgeheven. Curatoren van Leiden riepen hem toen als opvolger van Nic. Paradijs en hij inaugureerde 18 Januari 1813 De incrementis quae a medio inde saeculo XVIII cepit medicina. Zeven jaar lang gaf hij daar onderwijs met verminderende krachten, maar nog veel schrijvende, tot hij 27 Februari 1820 overleed. Nic. Smallenburg schreef over hem in de Annal. acad. 1820/1821. Over 's mans verdiensten als medicus bericht mij dr. E.D. Baumann: ‘Hij was een man van groote belezenheid. Ontdekkingen van beteekenis danken wij hem niet, maar hij heeft verscheidene voortreffelijke leerboeken geschreven, die zich aangenaam laten lezen en ons een goeden dunk van zijne gave als leermeester der | |
[pagina 1159]
| |
studenten geven. In 1803 heeft hij in een klein traktaat het nut der koepokinenting betoogd en de voordeelen dezer nieuwe methode der inoculatie boven de oude variolatie’. Zijn portret graveerde L. Portman in koper. Zie: behalve het reeds in den tekst genoemde Boeles, Frieslands Hoogesch. II, 575-580, die ook literatuur geeft. L. Knappert |
|