Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[p. 1109]

[Werbrouck, Josef, Franciscus, Engelbertus]

WERBROUCK (Josef, Franciscus, Engelbertus), priester geb. te Antwerpen, 15 Jan. 1752, zoon van Jos. Franc. Anselmus en van Vrouwe Catharina Grigis, overl. te Ysselstein 17 of 21 Nov. 1801, behaalde als student aan de universiteit te Leuven bij de promotie der filosofie, 1770, de negende plaats. Hij voltooide zijne godgeleerde studie aan het college van paus Adriaan VI, waar hij eenigen tijd als leeraar werkzaam was na den graad van licentiaat in de godgeleerdheid verkregen te hebben, 3 Apr. 1767. Reeds kanunnik van St. Jacob te Antwerpen, werd hij 1778 de eerste president van het college van Maria Theresia (des Vétérans) opgericht in het klooster der in 1773 gesupprimeerde Jezuïeten. 20 Febr. 1781 werd hij plechtig tot doctor der theologie gepromoveerd. Toen de St. Michielskerk te Leuven werd afgebroken en de parochie overgebracht was in de voormalige Jezuïetenkerk werd het pastoraat vereenigd met het presidentschap van het college en Werbrouck 7 Febr. 1784 tot pastoor aangesteld. Hij verkreeg tevens een kanunnikdij in het kapittel te Harlebeke en genoot 1782 de eer als rector magnificus aan het hoofd der universiteit te staan. Met algemeene stemmen werd Werbrouck door de kanunniken aangeduid om den bisschop van Antwerpen, Mgr. Wellens, op te volgen, 1784, doch de keizer benoemde hem niet, waarop hij tot deken van het kapittel van O.L. Vr. te Antwerpen werd gekozen. 2 Febr. 1782 verliet Werbrouck de universiteit, waar door onrechtmatige inmenging van den keizer de moeilijkheden en botsingen dagelijks toenamen. Gedurende zijn dekenschap leefde hij rustig en teruggetrokken, geëerd door het antwerpsche volk. Bij een volksoploop 15 Juni 1787, toen men reeds begonnen was het hotel van een voornaam regeeringspersoon te plunderen en te vernielen, kon hij door enkele woorden de volkswoede bedaren. Hij schreef vele vlugschriften om het volk te wapenen tegen den goddeloozen geest uit Frankrijk ingevoer den hield zich met vele liefdadige werken bezig. Door zijn invloed bij het volk had hij een machtig aandeel in het verzet tegen Jozef II. Gedurende het woelige tijdperk van het laatste gedeelte der 18e eeuw trad hij verschillende malen als deken der kathedrale kerk op, om de eer aan de hoogstgeplaatste personen te bewijzen. Hij verwelkomde H. van der Noot en van Eupen in de kathedraal bij hun intocht in Antwerpen 27 Febr. 1790 na de zege op de Oostenrijkers. 12 Dec. 1792 zong hij het Te Deum voor den oostenrijkschen Keizer en 1 Apr. 1793 opnieuw uit dank voor het vertrek der Franschen. Toen dezen het volgend jaar weerkeerden braken treurige, droeve dagen aan voor deken Werbrouck. Bij de verkiezing van representanten in Antwerpen op bevel der Franschen door het vrije souvereine volk, bekwam deken Werbrouck van de 40 gekozenen de meeste stemmen een bewijs hoe hoog het volk hem waardeerde. In de grootste moeilijkheden bij al de ongerechtigheden der Franschen toonde hij zijn standvastig en moedig karakter, zijne diepe godsvrucht. De bisschop, die de groote schattingen, aan de Antwerpenaren opgelegd, niet kon voldoen, verliet zijn bisdom. 10 Juli 1794 vóór zijn vertrek benoemde hij eenige vicarissen om het bisdom te besturen, waaronder Werbrouck in de eerste plaats. Het tegenwoordig brabantsch gedeelte van het bisdom Breda behoorde nog tot Antwerpen. Met de andere vicarissen verzette zich Werbrouck openlijk door het uitgeven van gedrukte waarschuwingen tegen den ongeoorloofden eed van de geestelijken geëischt, tegen de vernietiging der kloosters, tegen de aanslagen op de vrijheid der geestelijkheid, enz. Een

[p. 1110]

eerste maal werd hij, 1794, gevangen naar Frankrijk gevoerd als gijzelaar voor de geëischte schatting van 10 millioen, waarvan zijn deel 10000 frc. bedroeg. Na 21 dagen keerde hij ziek weder. Wegens zijn verzet tegen de dwingelandij, werd hij door de Franschen gehaat en veroordeeld tot verbanning naar Cayenne, 15 Dec. 1797. 11 Jan. 1798 werd hij aangehouden door de gendarmen en naar Parijs gevoerd. Door tusschenkomst van invloedrijke personen werd zijn vonnis veranderd in verbanning over den Rijn. Hij vestigde zich te IJselstein, waar hij den dienst van kapelaan verrichtte, en overleed slechts 49 jaar oud aan een besmettelijke ziekte, tijdens het toedienen der sacramenten, in besmette huizen opgedaan. Te Antwerpen werd een plechtige uitvaart gehouden en eene lijkrede uitgesproken voor deken van Werbrouck, algemeen geëerd om zijn onbesproken levenswandel, zijne geleerdheid en de kloeke verdediging van zijne Kerk.

Zie: de Ram, Synopsis Actorum Eccl. Antverp. (Brux. 1856) 107, 117, 121, 128; Krüger, Gesch. Bisdom Breda II, 314; Analectes hist. eccl. Belg. XIX (1883) 360; V. Bavegem, Het martelaarsboek der Belg. Geestelijkheid III 85-88; Mertens en Torfs, Gesch. v. Anlw. VI, 291, 322, 467, 478, 563, 593; Lijkrede van Jos. Franc. Engelb. Werbrouck, Doctoor in de Godsgeleerdheid, Deken der Cathedraele kerke van Antwerpen en Schatmeester der Bestieringe van den Armen. Overleeden tot Ysselstein in Holland den 17den Nov. 1801. Uyt het Fransch in het Nederduytsch vertaelt door P.C. Raymaeckers (t'Antw. Bij A.A. Bruers) z.d. 29 blz; Vertoogschrift nopens de Verklaering, die van de Bedienaars der Godsdiensten worden afgeeyscht, voorgedraegen aan den Raed der Vijf-honderd, door den Deken en het Capittel Cathedrael van Antwerpen, Mei 1797; Collection des Représentations des Curés de Louvain Bruxelles et Anvers (Louv. 1797). Met brieven aan en van deken Werbrouck; P. Génard, Anvers a travers les âges (Brux. 1888) vnl. 242, 258; E. Poffé, Antwerpen in de 18e eeuw (Antw. 1897) 107-108, 116, 319; A. Thys, Histoire des rues et places publiques d' Anvers (Anv. 1873) 271; Précis historiques VI (1857) 62-67.

Fruytier