Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Truter, Mr. Johannes Andreas]

TRUTER (Mr. Johannes Andreas), geb. te Kaapstad 11 Oct. 1763, overl. te Rondebosch 5 Juni 1845, de laatste voorzitter van den Raad van Justitie, het uit 12 leden bestaande hoogste rechtscollege voor de Kaap, toen deze nog onder ons gezag stond. Hij was een zoon van Hendrik Andries Truter, lid van den Politieken Raad en den Raad van Justitie uit diens tweede huwelijk met Suzanna Catharina Victor, met wie hij 24 Oct. 1762 hertrouwd was. Nadat, om hem in Europa te kunnen laten studeeren, de noodige gelden bij openbare inschrijving waren bijeengebracht, vertrok hij naar Leiden, waar hij 15 Sept. 1783 werd ingeschreven, en zich onder den beroemden Bavius Voorda op de rechten toelegde. Vier jaar later (25 Sept. 1787) promoveerde hij op eene dissertatie: De regula juris hereditarii: a semet ipso non legatur’, waarop hij naar Zuid-Afrika terugkeerde en 25 Febr. 1789 tot tweeden adsistent van den fiscaal, den gehaten van Lynden van Blitterswijk, aangesteld werd. Twee maanden later vertrok hij echter reeds als openbaar aanklager bij het Landdrosthof naar Stellenbosch, en bleef daar tot 26 Maart 1793, toen hij tot secretaris van den Raad van Justitie aangesteld werd. In 1795 vergezelde hij als secretaris, de commissie, die door den gouverneur Sluysken naar het district Graaf Reinett, werd gezonden, om de grieven der ingezetenen tegen den Landdrost Mainier en diens helper, den luitenant Coezee en de Heemraden Naudé en Meintjes van den Berg te onderzoeken, en moest met deze de vlucht nemen, toen men er niet in was geslaagd om de verbitterde gemoederen tot kalmte te brengen. Na den vrede van Amiens (21 Febr. 1803) werd Truter, die na de overgave der kolonie (15 Sept. 1795), evenals zijn vriend de fiscaal van Rijneveld zijn ambt was blijven waarnemen, uit den dienst ontslagen, doch zeer spoedig daarna tot auditeur militair en nog voor het einde des jaars (6 Oct.) tot secretaris van den Raad van Politie benoemd, het 8 leden tellend collegie, dat door den gouverneur voorgezeten, dezen in alle belangrijke zaken raad geven moest. In dit ambt, dat hij tot 19 Januari 1806 bekleedde, toen de Kaapkolonie voor de tweede maal aan Groot Brittannië werd overgegeven, verwierf Truter zich zoo zeer de tevredenheid en vriendschap van Generaal Janssens (I 1211), dat deze, bij diens vertrek uit Kaapstad, hem aan den britschen bevelhebber warm aanbeval. Noch sir David Baird, noch diens opvolger sloegen daarop naar het schijnt, acht, althans eerst drie jaren later, werd Truter, door lord Caledon, het ambt van fiscaal aangeboden, dat weinig naar zijnen smaak was en dat hij eerst aannam, nadat de Regeering erin had toegestemd om hem eene vaste bezoldiging te geven in plaats van een derde gedeelte der door den Raad van Justitie opgelegde boeten, dat op dien tijd aan den fiscaal als vergoeding voor zijne diensten werd toegekend. 28 Aug. 1812, na den dood van zijnen vriend van Rijneveld volgde zijne benoeming tot president van den Raad van Justitie en 25 Juni 1820 werd hem het predicaat ‘sir’ toegelegd, ‘in consideration’ - naar het in het besluit heette - ‘of his Iong and faithfull discharge of judicial duties at the Cape of Good Hope and as a testimony of the service which H.M. entertains of his conduct

[p. 975]

during the period of his holding the situation of Chief Justice of that Colony’ waarop de gouverneur sir John Francis Cradock reeds in 1814 had aangedrongen. Toen bij de invoering van het ‘Charter of Justice’ in de Kaapkolonie, 24 Aug. 1827, de rechtbanken, die onder het hollandsch bestuur hadden bestaan, door rechtelijke collegiën geheel naar britsch model ingericht werden vervangen, en het gebruik der engelsche taal bij de openbare terechtzittingen verplicht gesteld werd, nam ‘sir John’, zooals hij sedert algemeen werd genoemd, zijn ontslag doch bleef lid van den ‘Raad van Advies voor den Gouverneur der Kolonie’ die 9 Februari 1825 ingesteld was, zoowel als in verschillende kerkelijke bedieningen en door bevordering van het onderwijs, voor zijn vaderland nuttig.

Truter was, naar het eenstemmig oordeel zijner tijdgenooten een bekwaam en ontwikkeld man, die zijne plichten getrouw en eerlijk vervulde. In een schrijven van Mr. Nederburgh, d.d. 29 Juli 1793, dat zich onder diens papieren op het Rijksarchief bevindt, werd hij door dezen aan den Stadhouder als ‘een braaf weldenkend en door en door bekwaam man’ aanbevolen, en in een aanteekening, die in diezelfde verzameling wordt aangetroffen, wordt van hem gezegd, dat, daar hij in alles aan zijn Ieermeester Voorda deed denken, men hem achten en liefhebben moest, terwijl in Eene lijst van personen aan de Kaap de Goede Hoop welke zijn meegegaan in dienst en soldij van 't Engelsche Gouvernement, die tot die papieren behoort, de opsteller van Truter zegt: ‘Ik heb een schriftelijk getuigenis gezien van wijlen prof. Voorda, dat deze Truter onder zijne kweekelingen eene was van die genen welke zig best toegelegd en meest geleerd hadden en in der daad komt hem de Justitie toe, dat hij zeer kundig is in zijn beroep en verder in het algemeen; men diend gevolgelijk, na evenredigheyd, prijs op sijn persoon te stellen om er gebruik van te maken’. Algemeen dacht men dan ook in Kaapstad, na den vrede van Amiens, dat de Regeering der Bataafsche Republiek Truter den toen opengekomen post van president van den Raad van Justitie zou opdragen en groot was de verontwaardiging en verbazing, toen dat niet alleen niet geschiedde, maar hij zelfs niet weder in 's lands dienst werd aangesteld. Zijn ontslag, dat voor den met aardsche goederen zeer spaarzaam bedeelden man een groote ramp was, werd dan ook enkel door de vijandschap van een zekeren van der Tuuk, die kort voor de Mist (IV 989) in Holland was aangekomen, geweten en Rijneveld schreef 26 Juni 1803 aan Nederburgh, toen Truter tot auditeur militair was aangesteld: ‘Men maakt geene scrupules van 't avoueeren, dat de Gouverneur Truter noodig had en hij van tijd tot tijd van zijn raad wilde gebruik maken’.

Truter was 22 Oct. 1789 gehuwd met Sophia Aleida de Wet.

Men zie over hem: South Ajrican Law Journal Mai 1918, waarin ook zijn portret voortkomt; Deyer, Historisch Album; Mc. Theal, History of South Africa 1795-1834, 104, 164, 331, 335, hetzelfde werk, 1652-1795 II, 282, Rijksarchief, kolon. Aanwinsten no. 157.

de Savornin Lohman