Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Swieten, Joost van]

SWIETEN (Joost van), heer van Leyenburg, geb. ± 1485 of 1486, zoon van Dirk (1) (kol. 853) en een dochter van Frederik v. Renesse, komt ons voor in 1514, toen hij ‘erve sijnes vaders Dirx, beleent sijnde’ 16 morgen lands in het kerspel Loenen kreeg ‘van der leensweer gevrijt’ om te verkoopen tot voldoening zijner schulden; van de 75 morgens aldaar, waaruit het leen van zijn vader bestond, bleven de overige 59 leen. Dit gebied lag om den huize Loenersloot zoowat op de grenzen van het Sticht en Holland. De 75 morgen bij elkaar had Joost in 1509 van zijn vader in leen ontvangen, die 13 Juli 1515 zijn huis Loenersloot opdroeg aan den bisschop ten behoeve van Amelis v. Amstel v. Mijnden (1, 123), aan wien hij het verkocht had.

Deze verkoop zou volgens v.d. Aa (Aardr. Wdb.) plaats gehad hebben op 18 Febr. 1516 en heer Joost zou daarbij geheel de handelende persoon geweest zijn, welke voorstelling Gouthoeven nog niet het recht mag geven hem dien verkoop geheel toe te schrijven (daar aan Joost dat goed ook niet vóór die handeling door zijn vader was opgedragen). Terecht zal dan ook v. Hoogstraten ingezien hebben, dat deze alleen tot die handeling het recht en de macht had, zijnde op dat oogenblik de leenbezitter, maar anderszijds ook begrepen hebben, dat zonder de instemming van Joost niets van dien aard mogelijk was, die dan ook in alle betrekkelijke akten genoemd en erkend moest worden. Leyenburg in 't Geldersche schijnt na dien verkoop zijn residentie. Samen wordt Joost met zijn vader (kol. 855) nog genoemd in een acte van 1 Juli 1517. Den zoon alleen komen we dan tegen in 1522 (Nav. 1898, 411).

Van meer belang is zijn optreden geweest als ambtman van Neder-Betuwe, welk ambt hij bekleed heeft van 1527-1538, voorkomende ook in de rekeningen van het archief der geld. rekenkamer, waarin hij voor traklement stelde 300 goudgulden (ad 28 st.) ‘nae auder gewoenten alle jaer’ (J.A. Heuff Azn., Het Ambtmanschap in Neder-Betuwe en Gelre, Bijdr.

[p. 864]

en Med. III, 141) en ook in briefwisseling met Floris v. Egmond v. Yselstein, graaf v. Buren.

Als ambtman heeft hij deelgenomen aan de wakkere verdediging van Tiel, aangevallen door keizer Karels bourg. troepen onder Floris v. Egmond met Reyer v. Bern en Schenk v. Toutenburg (III, 1132) onder zich. Aangevangen 25 Juni 1528 moest het beleg op 13 Aug. (volgens Pontanus, Hist. Gelr. 755 op 16 Aug.; ook Staats Evers, Gelderlands Voorn. Steden 246, terwijl Nijhoff, Gedenkw. Gelre VI, 166 den duur stelt van 17 Juli-13 Aug., echter in zijn heele beschrijving evenmin den naam van Joost bij de andere bevelhebbers noemt, hetgeen Rink in zijn beneden te noemen werk bl. 50 wel, doch Hortensius, Utr. Gesch. ('s Grav. 1625), 309 vlg. weer niet doet) op 13 Aug. dus, drie dagen na den driemaal tevergeefs herhaalden stormloop van Schenk, alle beschieting ten spijt (vgl. hier ook Nijhoff, Oork. no. 1509), met schande en onder ernstige verliezen (1500 man?), trouwens ook aan ziekten (waarvoor vooral J.H.v. Heurn, Hist. der Stad en Meyerye v. 's Hertogenbosch (Utrecht 1776) I, 463) worden opgebroken (vgl. hier ook: Valckenier, Verwerd Europa I, 481).

Wij vernemen vooreerst weinig meer van heer Joost, hoewel door zijn ambt een der aanzienlijkste heeren der streek en zich verheugende in de blakende gunst van hertog Karel van Gelre, ten bewijze waarvan deze hem begiftigde met de erfenis, die Alijd van Landwijk (? Sandwijck. Vgl. Pontanus op 1529), weduwe van Gerhard v.d. Stegen aan den hertog vermaakt had.

Nog een ander bewijs: toen hertog Karel met keizer Karel in 1536 vrede wilde maken was Joost v.S., ambtman van Ned. Betuwe, evenals graaf Christoffel v. Meurs (III, 849), een der geldersche gezanten (Tractaat van Grave, gesloten 10 Dec. 1536 o.a. in Recueit des Traités II, 663). Trouwens dit ambt zelf was hij geheel verschuldigd aan de beschreven gezindheid des hertogen, wiens bijzit hij gehuwd had, Johanna v. Merwij(c)k, bij den vorst moeder van Catharina, die hij in 1532 liet trouwen met Walraven v. Arkel; bij dit huwelijk was de met haar moeder getrouwde Joost v.S. een van de getuigen der bruid (Oork. no. 1698). Nog dient vermeld - 't was trouwens reeds in 1530 geschied - dat de hertog aan Johanna en haar echtgenoot levenslang den Gelderschen en Meurschen tol (aldus naar den graaf van Meurs, die hem in pand had) gaf om de opbrengst daarvan te heffen en te genieten (Oork. no. 1573).

Na 1537 schijnt Joost niet (lang) meer geleefd te hebben. Mogelijk is hij nog in dit jaar, anders heel kort daarop overl., geen kinderen gekregen hebbende van zijn vrouw, de genoemde Johanna, zuster van Jaspar v. Merwijck (zie III 823), waar 1536 genoemd is als sterfjaar van Joost.

Feit is het, dat koningin Marie, de landvoogdes, in een schrijven over 't bezweren van het vredesverdrag, van 22 Febr. 1537, de geld. afgevaardigden noemende, niet spreekt over Joost (mogelijk derhalve gest. tusschen 10 Dec. 1536 en 22 Febr. 1537?) Maar zijn opvolger Nicolaas Vijgh werd toch eerst in 1538 ambtman. Zie Gelre, Bijdr. en Med. III, 124, terwijl aldaar op bl. 141 als ambtsjaren van Joost worden opgegeven 1527-1538.

Lit. Ten deele reeds in den tekst, ten deele

[p. 865]

beneden opgegeven. Hier vooral behalve de bekende werken van Pontanus, Slichtenhorst, Nijhoff, d'Ablaing v. Giesenburg: J.A. Heuff, de Neder-Betuwe en haar ridderschap in: Gelre, Werken van no. 3. Verder Gelre, Bijdr. en Med. IV (1901) VII (1904); Beschr. der stad Bommel door een Geld. Regtsgeleerde (v. Hasselt) (Amst. 1774); E.D. Rink, Beschr. der stad Tiel (Tiel 1836). Zie verder onder volgend artikel.

Kooperberg